Hipofiz
Hipofiz veya diğer adıyla Pitüiter bez bir fasulye tanesi büyüklüğünde yaklaşık 0,5 gram ağırlığında bir endokrin bezdir. Beyin tabanında, hipotalamusun altında bir çıkıntı şeklinde uzanır. Beyni örten dura mater (sert zar) ile çevrilmiştir. Hipofiz hormon üretip salgılayarak Homeostasiyi düzenler. Bunu bütün iç salgı bezlerini denetleyerek yapar. Bu anlamda hipofiz, endokrin ve sinir sistemi arasındaki en büyük organizasyon ağını kontrol eder. Hipotalamusun salgısı olan RF, kan yoluyla hipofizi uyarır ve hipofizin hedef organının uyarılmasını sağlayan hormonu üretmesini sağlar. Hipofiz bezi ön, orta ve arka lop olmak üzere üç parçalıdır. Hipofizin ön lobu epitel doku, arka lobu sinir hücrelerinden oluşmuştur. Ara lob insan embriyosunda görüldüğü halde, ergin insanda körelmiştir.
| Hipofiz | |
|---|---|
 Hipofiz dokusunun beyin tabanında yerleşimi ve komşuları. | |
 | |
|
Hipofiz bezi | |
| Latince isim | glandula pituitaria |
| Prekürsor | Ektoderm, Rathke's pouch |
| Arter | Superior hypophysial artery, inferior hypophysial artery |
| Tanımlayıcılar | |
| JSTOR | pituitary-gland |
| Microsoft Academic | 2908649151 2777658017, 2908649151 |
| MeSH | D010902 |
| TA | 3853 |
| FMA | 13889 |
Pitüiter bez (hipofiz bezi) düzenleme amaçlı homeostatik ve stimulasyon amaçlı trofik hormonlar salgılamaktadır. Fonksiyonu hipotalamus uyarımı aracılığı ile olmaktadır.
Bölümleri
Hipofiz bezi üç ana bölümden oluşmaktadır. Ön lob (adenohipofiz) arka lob (nörohipofiz) yan lob. Her üç lob da hipotalamus ile bağlantılıdır ve hipotalamusun kontrolündedir.
Ön lob (Adenohipofiz)
Ön lobda sentezlenen ve salgılanan hormonlar vardır bunlar ;
- Adrenokortikotropik hormon (ACTH)
- Tiroid uyarıcı hormon, ya da "tiroid stimule edici hormon" (TSH)
- Büyüme hormonu, ya da "somatotropin" (STH)
- Prolaktin (PRL), ya da "luteotropik hormon" (LTH)
- Endorfin
- Melanosit uyarıcı hormon, ya da "melanosit stimule edici hormon" (MSH)
Eşey hormonları (gonadotropinler):
- Luteinleştirici hormon (LH)
- Folikül uyarıcı hormon, ya da "folikül stimule edici hormon" (FSH)
Arka Lob (nörohipofiz)
Arka lobda hormon üretimi yoktur. Buradan salgılanan hormonlar hipotalamusta üretilir ve burada depolanır, buradan salgılanan hormonlar:
- Oksitosin
- Vasopressin, ya da "antidiüretik hormon" (ADH)
Ara lob (intermediate lob)
Çoğu canlının hipofizinde bir de ara lob bulunmaktadır. Yetişkin insanlarda ön lob ile arka lob arasında çok ince bir hücre katmanı şeklindedir. Kesin olmamakla birlikte, bu işlev ön loba ait olmasına rağmen MSH üretimi yapar.
Fizyolojisi
Hipofiz bezi hormonlarının etki gösterdiği fonksiyonlar şunlardır;
- Kan basıncı
- Hamileliği kontrol etmekle birlikte doğum sırasında dölyatağı kaslarının kasılmasını sağlayarak doğuma yardımcı olur.
- Anne sütü üretimi ve salgılanması
- Erkek ve kadında cinsel organ fonksiyonu
- Tiroid bezi fonksiyonları
- Besinlerin enerjiye dönüşümü (metabolizma).
- Vücudun su dengesinin düzenlenmesi
- Böbreklerden suyun geri emiliminin düzenlenmesi (ADH ile)
- Vücut sıcaklığının düzenlenmesi
Patoloji
Hipofiz bezindeki bozuklukların yol açtığı rahatsızlıklar:
| Durum | Sapma | Hormon |
| Akromegali | aşırı üretim | Büyüme hormonu |
| Büyüme hormunu eksikliği | üretim bozulması | Büyüme hormonu |
| Antidiüretik hormon bozuklukları | aşırı üretim | vasopressin |
| Diabetes insipidus | üretim azalması | vasopressin |
| Sheehan sendromu | üretim azalması | prolaktin |
| Pituiter adenom | aşırı üretim | herhangi pitüiter hormon |
| Hipopituitarizm | üretim azalması | herhangi pitüiter hormon |
Kaynakça
13 Temmuz 2010 tarihli İngilizce Wikipedi maddesinden yararlanılmıştır.30 Mayıs 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Guyton hall tıbbi fizyoloji
Dış bağlantılar
- BrainMaps (Beyin haritası veri tabanı) hypophysis
- NeuroNames hier-382
- The Pituitary Gland, UMM Endocrinology Health Guide kitabı20 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Oklamoma State, Endocrine System
- T.C Guatr ve Tiroid Derneği Resmi Sitesi