Haşıl (yemek)

Haşıl, Kars, Sivas[1], Erzurum[2], Rize[3], Gümüşhane, Bayburt ve Yusufeli başta olmak üzere Anadolu ve Kuzey İran'da yapılan bir yemektir. Kars yöresine özgü olduğu düşünülen[4] haşılın yapımı bölgeden bölgeye farklılık göstermektedir.

Etimoloji

Haşıl kelimesi, Türkçeye Ermenicede lapa veya çorba anlamına gelen "xašil" kelimesinden geçmiştir.[5]

Kars usulü

Buğday, un, tuz, yoğurt, sarımsak ve tereyağı ile yapılır. Kars usulü haşıl yapılırken buğdaylar su ve tuzla beraber pişirilerek buğdayın suyu çekmesi sağlanır. Suyu çeken buğdaya un eklenir. Ardından yoğurt ve sarımsakla sarımsaklı yoğurt yapılır. Haşılın üzerine önce tereyağı, sonra sarımsaklı yoğurt dökülür. Son aşamada tabağın ortası boşaltılır ve boşaltılan yere tereyağı ilave edilir.

Sivas usulü

Sivas usulü haşılın ana malzemesi bulgur[6] veya yarma buğdaydır.[7] Kullanılan diğer malzemeler ise süzme yoğurt, su, tuz ve tereyağıdır. Yapımı Kars usulü haşıla benzer. Kullanılan malzeme tam olarak piştiğinde üzerine yağ eklenir.

Kuzey Erzurum ve Batı Rize usulü

Rize'nin batısı ve Erzurum'un kuzeyinde de popüler olan Haşıl, en çok Erzurum'un Torul ve Rize'nin İkizdere ile Salarha bölgelerinde yapılır.[8] Diğer yörelerden farklı olarak yapımında kavut unu kullanılır. Ayrıca tereyağı, yoğurt ve sütte Rize-Erzurum usulü haşıl için kullanılan malzemelerdendir. Rize usulü haşıl yapılırken ilk önce mısır unu su ile beraber pişirilir. Sonrasında pişirme devam ederken karışıma tereyağı ilave edilir. Yemek katı kıvama gelince soğuması için ateş kapatılır. Soğuyan haşılın üzerine yoğurt veya süt eklenerek servis edilir. Haşıl, ortasına tereyağı konularak yenir. Geleneksel olarak haşıl yenirken tereyağına ekmek bandırılır. Yağın bitmesiyle beraber aynı yere yoğurt konur ve ekmeği bandırarak yemeğe devam edilir. Tercihen haşılın pişirildiği tavada sıcak servis edilir.

Doğu Rize usulü

Laz mutfağında da tüketilen haşıl, Rize'nin Çamlıhemşin, Ardeşen ve Pazar ilçelerinde "centuseri" adıyla tüketilir.[9] Centuserinin yapımında mısır unu, su ve tereyağı kullanılır.

İran usulü

İran Türklerinin yaptığı haşıl bir helva türüdür. Kullanılan hamura tatlandırıcı olarak şeker veya bal eklenir.[10]

Kaynakça
  1. Türk folkloru. Türk Folkloru. 1986. s. 28. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  2. Kristbergsson, Oliveira, Kristberg, Jorge (2016). Traditional Foods: General and Consumer Aspects. Springer. s. 93. ISBN 1489976485. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  3. Ataoğlu, Hüseyin (2019). Karadeniz Yemek Kültürü ve Tarifler. Hüseyin Ataoğlu. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  4. Özdem, Filiz (2006). Kars: "beyaz uykusuz uzakta". YKY. s. 353. ISBN 9750811542. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  5. Simonian, Hovann (2007). The Hemshin: History, Society and Identity in the Highlands of Northeast Turkey. Routledge. ISBN 9781135798291. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  6. "Haşıl nasıl yapılır? İki farklı haşıl tarifi". hurriyet.com.tr. 21 Ocak 2019. 22 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  7. Üçer, Müjgân (2006). Anamın aşı tandırın başı: Sivas mutfağ̮ı : il merkezi ve ilçe yemekleri : gelenek, görenek, inançlar ve sözlü kültür. Kitabevi. s. 468. ISBN 9756403845. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  8. Öztürk, Özhan (2005). Karadeniz: ansiklopedik sözlük. Heyamola Yayınları. s. 499. ISBN 9756121009. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  9. Nejdet Dokur. "Centuseri (Çamlıhemşin Rize)". 26 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
  10. Kalafat, Yaşar (2005). İran Türklüğü: jeokültürel boyut. Yeditepe Yayınevi. s. 101. ISBN 9756480254. Erişim tarihi: 26 Haziran 2020.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.