Georgios Mouzalon

İmparator II. Theodoros, Georgios Mouzalon'un arkadaşı ve hamisi

Mouzalon ailesi ilk 11. yüzyılda gözükür ve 13. yüzyılı ortalarına kadar 1147–1151 yılları arası Konstantinopolis Patriği IV. Nikolas Mouzalon gibi birkaç dikkat çeken üyesi olmuştur.[1][2] Georgios Mouzalon, yaklaşık 1220 yılında Anadolu kıyısında yer alan Adramyttium'da doğmuştur. Ailesi aşağı tabakadan olmasına rağmen, o ve kardeşleri II. Theodoros'un çocukluk arkadaşı olmuşlar ve onunla beraber yükselip onun paidopouloi'si (Modern Yunanca: παιδόπουλοι "iç oğlan") olmuştur. Ayrıca âlim Nikephoros Blemmydes'in öğretmenliğinde Theodoros'un sınıflarına katıldığı kabul edilir.[3][4][5] En az iki kız kardeşi vardır. Onlardan birisi sonradan Hagiotheodorites ailesinden biri ile evlenmiştir.[5]

Theodoros, Kasım 1254 tarihinde imparator olduğunda, Mouzalon'u en yüksek görevli olan Megas Domestikos ("Ordu komutanlığı"), kardeşi Andronikos'u protovestiarios ("Baş Saray Nazırı") ve ağabeyi Theodoros'u protokynegos ("Avcıların Başı") olarak atamıştır.[4][6] Çağın Vakanüvislerine göre, imparator, Georgios'u "tüm diğerlerinden" daha çok sevmektedir, bazı mektuplarında, onu "oğul" ve "kardeş" olarak adlandırır.[7]

Theodoros'un hükümdarlığı boyunca, Georgios, İmparatorun kıdemli bakanı ve en güvendiği danışmanı oldu. III. İoannis'in ölümünden sonra Bulgarlar tarafından istila edilen Makedonya'ya karşı uygun bir karşılık verilmesi ile ilgili kurula katıldı. Georgios Mouzalon, çoğunluğun istediği Theodoros'un doğrudan istilacılara karşı yapılacak seferi yönetmesi görüşünü destekledi. 1255 yılında yapılan seferde, Theodoros'un yokluğunda, ülkenin yönetimini aldı.[6][8] Onun dönüşünde, Theodoros onu daha da yükseltip, protosebastos ve protovestiarios unvanları yanında megas stratopedarches ismiyle yeni bir unvan ihsas edip ona verdi.

Andronikos Mouzalon ise ağabeyi Georgios'un yerine megas domestikos oldu. Aslında protosebastos ve protovestiarios unvanlarının birleşimi çok yüksek bir taltifti, normalde yalnızca imparatorun çok yakın akrabalarına verilirken o zaman kadar protovestiarios ve megas domestikos makamları arsitokrat ailelerin içinde kalırdı.[6][9]

Mouzalon ailesinin yükselişi, yalnızca kişisel sevgi veya kayırma değil fakat Theodoros'un, güçlü aristokrasinin bağımsızlığının ve etkisini azaltma dönük politikasının bir parçasıydı. Novus homo ("düşük doğan") insanların böyle yüksek makamlara getirilmesi ve Theodoros'un aristokratlara sıklıkla sert ve keyfi uygulamaları, geleneksel arsitokrasi ve özellikle hırslı ve muktedir Mihail Paleologos'un kızgınlığını çekti.[10][11][12] Aristokratların düşmanlığı, imparator Novus homo ("düşük doğan") birilerini aristokrat gelinlerle evlendirince daha da artıp, yoğunlaştı: Georgios Mouzalon, Mihail Paleologos'un yeğeni Theodora Kantakouzene ile, Andronikos Mouzalon ise protovestiarios Aleksios Raoul'un kızkardeşi ile evlendi.[4][13][14]

Georgios Mouzalon'un öldürülmesinden sonra, Theodoros, 1261 yılında protovestiarios İoannis Raoul Petraliphas ile evlenmek istedi. Ancak Amcası Mihail Paleologos'un Doğu ve Batı Kiliselerinin Birleştirilmesi politikalarına karşı muhalefeti nedeniyle, sürgüne gönderildi ve rahibe oldu. Amcası Mihail'ın ölümünden sonra, Patrik Arsenios Autoreianos'un kutsal emanetlerini taşıttırdığı Ayios Andreas en te Krisei Manastırı'nı restore ettirdi ve başkent entelektüel çevresinin önemli bir üyesi oldu.[15]

Mihail Paleologos, Mouzalon'un cinayetini planlayan aristokratların lideri, bu cinayet ile kendisini imparatorluk tacına taşımıştır.

II. Theodoros'in 16 Ağustos 1258 tarihinde ölümünden hemen önce, Theodoros, Georgios Mouzalon ile Patrik I. Arsenius'u 8 yaşındaki oğlu IV. İoannis'in naip ve koruyucuları olarak bıraktı. Bu atama, aristokrasinin kızgınlığını daha da artırdı ve Mouzalon'un durumu aşırı belirsiz hale geldi.[4][16][17]

Aristokrasinin yanında, kilise mensupları arasında da sevilmeyen birisiydi. Theodoros'un doğrudan kendisinin yönettiği Kilise'yi kızdıran politikaları ile doğrudan bağlantılıydı. Ayrıca tacı ele geçireceğinden korkanlar da vardı. Bunlardan daha önemlisi, ordunun düşmanlığı ile karşılaştı, özellikle Latin paralı askerlerin alışılmış maaş ve bağışlarını ödenmemeye başlandı. Ek olarak, Theodoros'un sadece Bizans Rumlarından oluşmuş "ulusal" bir ordu kurma niyetine de kızgındılar. Georgios Pachymeres, Mouzalon'u Vakainame (kronik) yazarı olarak kayıt altına almıştır. Paleologos megas konostaulos olarak Latin paralı askerlerin yönetimini elinde tutuyordu, bu pozisyonu tüm kızgınlıkları ortaya çıkarmak için çok uygundu.[12][18][19]

Theodoros, oğlunun yerine gelmesi ve atadığı naipleri güvence altına almak için, ölüm yatağında, Saray'da olan ya da olmayıp ülkenin başka yerinde olan Senato, ordu, insanlar ve kilise mensupları tarafından yemin edilmesini istedi.[20][21] Ancak Theodoros'un ölümünden hemen sonra, Mouzalon durumunun kırılganlığı ve destek eksiliğinden dolayı aristokratlar, bürokratlar ve askerlerin katılımı ile bir toplantı düzenledi. Toplantıya katılanların seçeceği bir başka kişi lehine naiplikten çekilebileceğini bildirdi. Paleologos önderliğindeki aristokratlar, onu ikna edip, makamında kalmak konusunda cesaretlendirdiler ve genç imparatora bağlılıkları konusunda yeminlerine sadık olduklarını bildirdiler. Aslında bu bir düzmeceydi, aristokrat aileler tarafından onu yerinden etmek için bir komployu uyguklamaya geçirmişlerdi. Paleologos, saklı ama lider bir rol oynadı.[21][22][23]

Theodoros'un ölümünden sadece birkaç gün sonra (kaynaklar kesin tarih hakkında hemfikir değildir, 25 Ağustos en geniş kabul edilen tarihtir), III. İoannis (h. 1221-1254) tarafından kurulan ve kendisi ile Theodoros'un kabirlerinin bulunduğu Magnesia ad Sipylum'da Sosandra Manastırında hatıra töreni yapıldı. Törene, manastırın aşağısındaki düzlüğe kamp yapmış ordu yanında, tüm saray da katıldı.[4][21][24] Georgios Mouzalon, kardeşleri ve maiyeti varır varmaz, tören başladı. Fakat kilise dışında, birçoğu Latin paralı asker yerlerin alıp gürültü yapıp genç imparatoru görmek istediklerini söylemeye başladılar. IV. İoannis, dışarı çıkıp, elini kaldırıp onları susturdu, ancak askerler sözümona bu işareti yanlış anladılar. Kalabalık Mouzalon kardeşleri öldürmek amacı ile kiliseye doğru hareketlendiler.[25] Mouzalon kardeşler, olanlar hakkında uyarıldılar fakat Mouzalon, sadece ne olduğunu anlamak için sekreteri Teofilakt'ı gönderdi. Kalabalık onu Mouzalon zannedip öldürdü. Kalabalık, öldürdükleri sekreterin ayakkabısının siyah olmasından yanlış yaptıklarını anladılar, çünkü protovestiarios yeşil ayakkabı giyerdi. Bunun üzerine ellerinde kılıçlar ile kiliseye girdiler.[26]

Kilisedeki insanlar dağılmıştı. Mouzalon kardeşlerden Georgios mihrapta, Andronikos kapının arkasına ve Theodoros imparatorun naaşının köşesine saklandılar. Kalabalık kiliseyi aramaya başladı ve Georgios, Karoulos ("Charles") isimli Latin asker tarafından bulundu. Mihraptan alındı, hayatına karşılık fidye önermesine rağmen öldürüldü. Kalabalığın öfkesi çok büyüktü, ceset parçalara ayrıldı, daha sonra gömülmek için parçalar bir araya getirilmek zorunda kalındı.[27][28] Andronikos ve ismi günümüze ulaşamamış kayınbiraderide katledildi. Diğer kardeş Theodoros'un akıbeti belirsizdir. Bazı yazarlar Theodoros'un hayatta kalıp hem VIII. Mihail'ın hem de II. Andronikos'un (h. 1282-1328) dönemlerinde kıdemli bakan olarak görev yaptıklarını yazar.[4][21] Kalabalık, Mouzalon ailesinin kalanını aramaya başladı, Georgios Mouzalon'un karısı, amcası Mihail Paleologos'a sığınarak, kocasının hayatının bağışlanmasını istedi ancak sessiz olamsı istendi yoksa onunla aynı kaderi paylaşacağı söylendi. Tüm bu olaylarda Mihail Paleologos'un rolü, daha sonra kimsenin cezalandırılmaması gerçeği ile desteklenmektedir. Hatta, paralı asker Charles daha sonra Mihail Paleologos'un sırdaşı olmuştur.[21][29]

Mouzalon'un ölümünü, II. Theodoros'un diğer baskın "yeni adamları" protostrator İoannis Angelos ve protovestiarites Karyanites'ın temizlenmesi ile devam etti. Angelos sürgüne kaçtı ve sonra intihar etti, Karyanites tutuklandı. II. Theodoros'un ekibinden sadece Georgios Akropolites, Epir Despotluğu'nda esir olduğu için hayatta kalabildi, sonra Mihail Paleologos'un hükümdarlığında yüksek mevkilere ulaştı.[30] Mihail Paleologos, bu arada pozisyonu güçlendirdi, önce Megas doux unvanı ile naip oldu. Kısa bir süre sonra, despot oldu ve 1259 yılının başlarında imparator olarak tac giydi.[31][32] Görünürde hala IV. İoannis'in koruyucusu ve ortak imparatoruydu, ancak Konstantinopolis'in geri alınması ile Aya Sofya'da tek imparator olarak tac giydi ve Bizasn'ın son hükümdar ailesi Paleologos Hanedanı'nı kurdu.[32]

Georgios Akropolites'in tarihi gibi dönemin kaynakları, Mouzalon kardeşlere karşı oldukça olumsuz yaklaşırlar. Akropolites onları, "menfur küçük adamlar, insanlığın değersiz numuneleri" ve "dilin yalanı, ayağın ataklığı, dansta yere ayak vurmakta eşsiz" diye tarif eder. Diğer birçok konuda güvenilir olmasına rağmen, bu konuda Akropolites'in güvenilirliği şüphelidir: Bir taraftan aslında ait olduğu II. Theodoros'un "yeni adamları"'ndan kendisini ayırmaya çalışırken, diğer taraftan kendisini suikasttan kurtarmak için Mihail Paleologos'un lehinde güçlü bir ön yargı taşımaktadır.[33][34] Zamanının diğer tarihçileri daha tercih edilebilir resim çizerler. Genellikle Akropolites'i sıkı şekilde takip eden, yakın çağdaş Theodoros Skoutariotes, Akropolites'in olumsuz yorumlarını tekrarlamamış ve hatta toplanan aristokratların Mouzalonları öldürüldükleri gün şiddet dalgası sırasında kilisede beklemeleri için ikna ettiklerini kaydeder.[34] Keza Yeoryos Pahimeris'te, Akropolites'in aksine, Theodoros Laskaris'in hükümdarlığı ve Laskaris Hanedanına karşı daha olumlu yaklaşır. Mouzalonlerin, liyakatla yükseldiklerini kabul eder, cinayetlerini lanetler ve sorumlu olarak Mihail Paleologos'u gösterir.[34][35] Daha sonra gelen tarihçi Nikiforos Grigoras'ta olumsuz yorumları diğerleri gibi ihmal eder, bu yaklaşım çoğu modern tarihçi tarafından da izlenmektedir.

• Geanakoplos, Deno John (1959), Emperor Michael Palaeologus and the West, 1258–1282: A Study in Byzantine-Latin Relations, Harvard University Press
• Alexander Kazhdan, (Ed.) (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium (İngilizce). Oxford ve New York: Oxford University Press. ISBN 0-19-504652-8.
• Macrides, Ruth (2007), George Akropolites: The History – Introduction, translation and commentary, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-921067-1
• Makripoulias, Christos (2005). "Mouzalon Family". Encyclopedia of the Hellenic World, Asia Minor. 27 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2010.
• Nicol, Donald MacGillivray (1993), The Last Centuries of Byzantium, 1261–1453, Cambridge University Press, ISBN 978-0521439916, 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 24 Şubat 2011