Garni Muharebesi

Celal ad-Din Mingburnu, Kraliçe Rusudan'a, Gürcistan'ın kendi yönetimi altında boyun eğmesini talep eden bir aşağılama mektubu gönderdi. Aynı zamanda, imparatorluğun dört bir yanındaki müttefiklerinden ve soylularından asker isteyerek devasa bir askeri güç topladı. Amaç, Gürcistan Krallığı'nı tamamen yok etmek ve varlığını başarıyla terk ederek tüm hâkimiyetlerini ele geçirmekti. Gürcistan mahkemesi ve yönetimi olası bir müdahale hakkında not ve raporlara sahipti, ancak bu tehdit ciddiye alınmadığı için önlem alınmasını gerekli görmedi. Bunun yerine, Celal ad-Din'e Moğollara karşı aldığı ezici yenilgiyi hatırlatan bir mektup göndererek yanıt verdi, ancak o zamana kadar imparatorluğunun ne kadar güçlü olduğu hakkında hiçbir fikri yoktu. 1225'te büyük bir Khwarezmid ordusu Gürcistan sınırını geçti ve kısa süre sonra her iki taraf da savaş alanında buluştu.[4]

Kraliçe Rusudan komutasında, asker toplamak için Gürcistan Krallığı'nın tüm bölgelerine elçiler gönderildi. Bu dönemde krallık, paralı askerler de dâhil olmak üzere toplamda yaklaşık 100.000 asker yetiştirme potansiyeline sahipti. Bununla birlikte Gürcüler, güvenlik gerekçesiyle bazı kuvvetleri ayırmış, böylece savaş için 60-70.000 civarında asker bırakmışlardır. İşgalci ordunun gücü, Rusudan'ın güçlerinden çok daha fazlaydı. "Jamtaaghtsereli" adlı bilinmeyen Gürcü tarihçiye göre, Celal ad-din ordusu 140.000 kişilikti. Ermeni kaynakları Müslüman koalisyonunun 200.000 kadar asker konuşlandırdığını iddia edilmektedir.[3]

Toreli kardeşler tarafından yönetilen yaklaşık 17-18.000 askerden oluşan Gürcü bir öncü olan Şalva Akhaltiskheli ve Ivane Akhaltsikheli, alan hâkimiyetini güvence altına almak için Harazmid güçlerine doğru koştu. Harazmenler alçak ve düz arazilere yerleştirilirken, daha önce gelen Gürcüleri akıllıca çevredeki yaylalara konuşlandırıldı ve gelen ana ordu için stratejik bir avantaj sağladı. General Mkhargrdzeli, 50.000'den fazla savaşçısıyla zamanında geldi ve başlangıçta, diğer komutanlar tarafından, düşman tarafından fark edilmeden öncüsüne karşı herhangi bir saldırıya tepki vermesi beklenen arka planda tuttu.

Savaş, Celal ad-Din'in sol kanadının Gürcü öncüye saldırmasıyla başladı ve ana kuvvetlerinin savaşa girmesi uzun sürmedi. O zamana kadar Şalva Toreli-Akhaltiskheli ve Ivane Toreli-Akhaltsikheli, Gürcü komutan Ivane Mkhargrdzeli'ye, öncü ön cepheleri istikrara kavuşturabildiği için arkadan Harezmid'e saldırmasını isteyen birkaç haberciyi göndermişti. Arazinin önemli avantajına rağmen, öncünün rahatlaması kritik bir şekilde gerekli hâle geldi. Mkhargrdzeli'nin ordusu hâlâ yanıt vermemişti ve Gürcü ordusunun ana gövdesi sabit kaldı. Düşmanını kuşatılmaya veya bir kıskaç hareketine yakalanmaya karşı savaşmaya zorlamak için neredeyse mükemmel bir fırsat boşa harcandı. Kısa süre sonra Gürcü öncüsü parçalandı ve sonunda tamamen istila edildi. Komutan Mkhargrdzeli daha sonra birliklerine savaş alanını tamamen terk etmelerini emretti ve diğer iki komutan Şalva ve Ivane Akhaltsikheli'yi düşmanlarının ellerine bıraktı. Bir kez daha Gürcü büyük feodal beyler arasındaki iç çatışmalar ve kişisel çekişmeler, Gürcü krallığının savunmasını ve liderlerinin gücünü kesin bir şekilde sakatladı.

İhanetin sonuçları, Gürcü ordusunun dörtte birinin imha edilmesi ve ülkenin yaklaşmakta olan Moğol istilasına karşı zayıf bir şekilde çelik kalmasıydı. Dvin'in ele geçirilmesi, Gürcistan Orta Çağ'ının sona ermesine neden oldu.

• Margarian, Hayrapet, "On the History of the Battle of Garni," Armenian Review 37/4 (Winter 1984): s. 63–71.