Firâkî Abdurrahman Çelebi

Firâkî Abdurrahmân Çelebi (d. Kütahya; ö. 1581, Kütahya), 16. yüzyıl Türk şairi.[1]

Kimliği

Kütahya'da doğdu. Asıl adı Abdurrahmân'dır.[2] Babası İran taraflarından göç etmiş olup, Ehl-i Sünnet itikadında Zeyniyye Tarıkatı'na bağlı,[3] Acem asıllı bir şeyhtir. İsmi Muhyiddin'dir.[4][5][6][7] Evliya Çelebi'nin amcasıdır.[8]

Hayatı

Firâkî'nin doğum tarihi belli değildir. Sahn-ı Seman Medresesi'nde naklî ilimleri tahsil etti. Naklî ilimleri tahsilini yarıda bırakıp babasının yolundan giderek tasavvuf yoluna gitti ve vaazlarından, nasihatlerinden kendisinden pek çok kişi istifade etti.[9][10] Kütahya'da evlerinin hemen yakınındaki Saray Camii'ndeki vâizlik vazifesinden sonra Bursa Abdülmü'min Zâviyesi'nde tasavvufi terbiyesine devam ederken, şeyhi İshâk Efendi'nin yüksek hallerini, derecelerini ve şeyhi ile olan hukukunu bildiren nice risaleler, kıt'alar ve makâleler yazdı.[11] Kızdığı kişileri kürsüden eleştirmesiyle tanındı.[12][13]

Şehzâde Bayezid Kütahya'daki valiliği sırasında Firâkî ile yakınlık kurdu ve vaazlarına gitti. Firâkî kendisini Kamu şehzâdelerden fâ'ik eyle Atası devletine lâyık eyle beytiyle karşılardı.[14] Firâkî'nin bu davranışı Şehzâde Bayezid'i memnun etmiş ve birçok bağışta ve ihsânda bulunmuştur. Şehzâde Bayezid katledildikten sonra Firâkî çok üzülmüş ve kendisine şiirler yazmıştır.[15]

80 yaşının üzerinde 1581'de Kütahya'da[16] vefat etti.[17][18][19][20][21][22][23] Vefatından sonra Saray Camii kabristanına defnedildi.[24]

Değerlendirme

Şemseddin Sami, eski tezkirecileri memnûn edemeyecek derecede sâde şiirleri olduğunu bildirir.[25] Gül-şen-i Şu'arâ'da âlimlerden ve sâlihlerden bir kimse olup uzun ömrünü Müslümanlar'a va'z ve nasihat ile geçirip Hadîs-i Şerif, Tefsîr-i Şerîf ilimleri ile ve Mevlânâ'nın Mesnevî-i Şerîf'i ile meşgul olup büyük feyiz ve bereketlere kavuştuğunu; faziletli, cömert, kamil, güzel ahlâk sahibi, gönül ehli kimseler tarafından da sevilen bir zat olduğunu yazar.[26] Latîfî, Firâkî'nin övgüye layık mesnevî ve şiilerinin olduğunu yazar.[27] Hasan Çelebi, Firâkî'nin vasat bir üslupla şiirler yazdığını, vaazlarında tatlı diliyle çok latif ve zarîf sözler söylediğini bildirerek, çeşitli sebeplerle kızdığı kimseleri, vaazlarında kinâye ve telmih yoluyla dokundurmalarda bulunduğunu yazar.[28] Se'âdetnâme'sindeki lisânını ve üslûbunu tasdik edercesine Gelibolulu Mustafa Âlî, Firâkî'nin yapmacıklık ve sözleri güzelliştirme çabasından kaçınıp, sâde bir dille yazmaya rağbet ettiğini bildirir.[29][30]

Eserleri
  • Se'âdetnâme [31]
  • Ahlâk-ı Muhsinî[32] (tercüme)
  • Kırk Su'al[33]

Kaynakça
  1. Kastamonulu Latîfî, Tezkire-i Latîfî, İkdâm Matba'ası, Der-Se'âdet, 1314, s, 260
  2. Riyâzî, Riyazu'ş-Şu'arâ, Ankara, Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Yz A8807, vr, 90b
  3. Bursalı Mehmed Tâhir, Osmânlı Mü'ellifleri, Matba'a'-i Âmire, cild:2, İstanbul, 1333, s, 363
  4. Firâkî Abdurrahmân Çelebi, Şerhu'l-Fıkhi'l-Ekber, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphânesi, 5754, vr., 2a
  5. Dr. İbrahim Kutluk, Tezkiretü'ş Şu'arâ, Kınalızâde Hasan Çelebi [Arab Harfli Eleştirmeli Baskı], Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989, 2. Basım, Cild: 2, si 743
  6. Âşık Çelebi, Meşâ'irü^ş Şu'arâ, [Tıpkıbasım hazırlayan: G. M. Meredith-Owens], The Trustees of the E.J.W. Gibb memorial and Published by Messrs. Luzac and Company Ltd. 46 Great Russel Street, London. W.C.R, 1971, s, 187a
  7. Mustafâ Âlî Gelibolulu, Künhü'l-Ahbâr, Dördüncü Rükn: C. I Tıpkıbasım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2009, s, 411[412]
  8. Evliyâ Çelebî, Evliyâ Çelebî Seyâhat-nâmesi, Yapı Kredi Yayınları, 9. Kitâp, İstanbul, 2000, s, 17,19
  9. Dr. İbrahim Kutluk, Tezkiretü'ş-Şu'arâ, Kınalızade Hasan Çelebi [Arab Harfli Eleştirmeli Baskı], Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989, 2. Basım, cild, 2, s, 743, 744
  10. Bursalı Mehmed Tâhir, Osmânlı Mü'ellifleri, Matbaa-i Âmire, c, 2, İstanbul, 1333, s, 363
  11. Âşık Çelebi, Meşâ'irü'ş-Şu'arâ, [Tıpkıbasıma hazırlayan:G.M. Meredith-Owens], The Trustees of the E.J.W. Gibb Memorial and Published by Messrs. Luzac and Compant Ltd. 46 Great Russel Street, London. W.C.R, 1971, s,187a-188a
  12. Halûk İpekten, vd, Tezkirelere Göre Dîvân Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür Bak. Yay. ANkara, 1988, s,s 151
  13. Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Kütahya Şehri; 1932, İstanbul Devlet Matbaası, s, 233-234
  14. Beyânî, Tezkiretü'ş-Şu'arâ
  15. Hasan Çelebi, Tezkiretü'ş-Şu'arâ
  16. Bursalı Mehmed Tâhir, Osmânlı Mü'ellifleri, Matbaaı Âmire, c, 2, İstanbul, s, 363
  17. Ahdî Ahmed Çelebi, Gül-şen-i Şu'arâ, Ankara, Milli Kütüphane, Hk 47, 89a
  18. Kutluk, Dr. İbrahim, Tezkiretü'ş-Şu'arâ, Kınalızade Hasan Çelebi [Arab Harfli Eleştirmeli Baskı], Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989, 2. Basım, cild 2, s, 743
  19. Bursalı Mehmed Tâhir, Osmânlı Mü'ellifleri, Matba'a-i Âmire, cild:2, İstanbul, 1333, s, 363
  20. Gelibolulu Mustafâ Âlî, a.g.e., Dördüncü Rükn: C, 1 Tıpkıbasım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara 2009, s, 411[412]
  21. Riyâzî, Riyâzu'ş-Şu'arâ, Ankara, Milli Kütüphane, Milli Kütüphane Yazmalar Koleksiyonu, Yz A 8807, vr., 90b
  22. Sâmî Şemseddîn, Kâmûsu'l-A'lâm, Mihrân Matbaası, c, 5, İstanbul, 1314[1896], s,3353
  23. Halûk İpekten vd., Tezkirelere Göre Dîvân Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Kültür Bak. Yay., Ankara, 1988, s, 151
  24. Evliyâ Çelebî, Evliyâ Çelebî Seyahatnâmesi, Yapı Kredi Yayınları, 9. Kitap, İstanbul, 2000, s, 17-19
  25. Sâmi Şemseddîn, Kâmûssu'l-A'lâm, Mihrân Matba'ası, cild 5, İstanbul, 1314[1896], s, 3353
  26. Ahmed Çelebi Ahdî, Gül-şeni Şu'ara, Ankara, Milli Kütüphane, Hk 47, vr., 89a
  27. Kastamonulu Latîfî, Tezkire-i Latîfî, İkdam Matba'ası, Der-Se'âdet, 1314, s, 260
  28. Dr. İbrahim Kutluk, Tezkiretü'ş-Şu'arâ, Kınalızâde Hasan Çelebi [Arab Harfli Eleştirmeli Baskı], Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989, 2. basım, c, 2, s, 743
  29. Gelibolulu Mustafa Âlî, a.g.e., Dördüncü Rükn: c.I, Tıpkıbasım, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 2009, s., 411[412]
  30. Türkmen, U.-Güler, K. Kütahya Sanatçıları, KUTSO, 2013, s, 107-108
  31. Şaban Er, Se'âdetnâme Yavuz Sultân Selîm Hân ve Kânûnî Sultân Süleymân'ın Gazâları , Kütahyalı Firâkî Abdurrahman Çelebi, Kutupyıldızı Yayınları, 2013, s, 13-23
  32. Bursalı Mehmed Tahir, a.g.e. (Tercümenin bir nüshasının Enderûn-ı Hümâyun'da Revân Odası Kütüphanesinde olduğunu bildirir)
  33. Firâkî Abdurrahman bin Şeyh Acem Muhyiddîn Efendi, Şerhu'l-Fıkhi'l-Ekber, Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, 5754, vr., 2a-3a
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.