Fatiha Suresi

Mekke döneminde 5. sure olarak indirildiğine inanılmaktadır. Kur'an'ın ilk suresi olduğu için başlangıç anlamına gelen fatiha kelimesinden ismini almıştır.[3] Önemine ithafen Fatihayı Şerife olarak da hitap edilir. Fatiha Suresi ayrıca ikinci ayetinin başlangıcına binaen Elham olarak da anılır. Sûrenin ayrıca, “Ümmü’l-Kitab” “es-Seb’ul-Mesânî” (övülen yedi ayet), “el-Esâs”, “el-Vâfiye”, “el-Kâfiye”, “el-Kenz”, “eş-Şifâ”, “eş-Şükr” ve “es-Salât" gibi adları da vardır.[4]

Fatiha Suresi'nin ilk sure olarak Kuran'ın başında yer alması; surenin içeriğinde, Kur'an öğretisinin bir özetinin yer alması olarak açıklanmıştır. Surede övgü ve yüceltilmeye layık tek Allah'ın varlığı, hâkimiyeti, tek ilah oluşu, tapınmanın ancak ona yapılıp ondan yardım isteneceği özet olarak ifade edilir. Fatiha suresi aynı zamanda bir dua ve yakarıştır. Övgü'nün Allah'a ait olduğunun söylenmesi, 34. sure olan Sebe Suresi'nde de tekrarlanır.[5]

Besmelenin okunuşu: “Bismillahirrahmanirrahim.”
Anlamı: "Rahmân (ve) rahîm (olan) Allah'ın adıyla."

Fatiha Suresi'nin başında bulunan Besmele'nin İslam'da özel bir yeri vardır. Tevbe Suresi hariç bütün surelerin başlangıcında bulunmaktadır. Ayrıca Neml Suresi'nin 30. ayetinde de zikredilir. Ancak besmelenin her surenin bağımsız bir ayeti mi yoksa tüm surelerin başında okunan tek bir ayet mi olduğu tartışmalı bir meseledir. Geçerli görüşe göre besmele sadece Fatiha Suresi ve dolayısıyla da Kur'an'ın ilk ayetidir. Bu sayede surenin ayet sayısı yediye tamamlanır ve Hicr Suresi 87. ayetteki ifadeye uygun hale gelir: "Andolsun ki, biz sana tekrarlanan yedi âyeti ve yüce Kur'an'ı verdik" (Hicr, 87). Fatiha her namaz rekatında tekrarlanır ve ikişerli bir zincir oluşur.[6]

Fatiha Suresi'ni 7 ayet olduğunda görüş birliği bulunmaktadır. Surenin başındaki besmele konusunda mezheplerin görüşü farklıdır. Şafiilere göre Fatiha Suresi'nin birinci ayeti besmeledir. Hanefilere göre besmele Fatiha'ya dahil değildir. namaz kılınırken Fatiha Suresi'nden önce besmele çekmek sünnettir.[7]

Cemaat ile kılınan namazlarda Fatiha Suresi okunduktan sonra, Kur'an'da bulunmayan ve Yahudilikten (İbranice) Hristiyanlığa da geçmiş olan[8] âmin sözü gelenek olarak cemaatçe söylenmektedir. İbraniceden Arapçaya geçen âmin kelimesi "kabul buyur" anlamına gelir.[9] Bir rivayete göre Muhammed âmin konusunda şunu söylemiştir:

"İmam 'âmin' deyince, sizde 'âmin' deyin. Zira her kimin âmini meleklerin âminine denk gelirse, o kişinin geçmiş günahları affedilir."[10] (bkz. Âmin)

Fatiha Suresi namaz haricinde okunduğunda genellikle İhlas Suresi de üç defa tekrarlanır. Bu dörtlemeye halk arasında genellikle "üç Kulhü bir Elham" denir. Fatiha ve İhlâs surelerinin beraber okunması suretiyle İslam'daki Allah kavramı ana hatlarıyla özetlenmiş olur.