Dibekli, Gümüşhane

Köyün eski isminin nereden geldiği henüz bilinmemekle birlikte 16. ve 17. yy'lara kadar Torul'a bağlı bir köy iken adı "Kodil" bazı kaynaklarda ise "Godaina" olarak geçmekteydi fakat Kodil, 17.yy dan sonra bölünerek "Kodil ve Kodil Bahçe" olarak iki köy olmuştur. Günümüzde her ikiside Gümüşhane'nin merkeze bağlı bir köyü olarak 1928 tarihinde Kodil "Gümüşkaya Köyü", Kodil Bahçe ise "Dibekli Köyü" olmak üzere tescillenmiştir.

Eski tarih olarak bazı kaynaklarda Kodil, Aziz Aquila'nın sözde doğum yeri olmasının yanı sıra, Bağımsızlık Savaşı'nın açılış aşamalarında önde gelen bir Osmanlı generali olan Laz İbrahim Paşa'nın (Mısır ile karıştırılmaması gereken) gerçek doğum yeriydi.

Bölgede, Türkler ilk defa 1048 yıllarında doğudan gelen Türkmen kitleleriyle görülmüştür. Orta Asya'dan başlayan kitle halindeki göçler münasebetiyle çeşitli Türk oymakları genellikle batıya doğru ilerlemişlerdir. Bölgeye gelen ilk Türk boyu ise Çepniler'dir. IV. Haçlı Seferi (1202-1204) sırasında Trabzon'u ele geçiren Cenevizliler, Torul'u da alarak ilçenin birçok yerinde kaleler ve haberleşmede kullanılan ateş kuleleri inşa ettikleri ve kervan yolu üzerinde bulunan Kodil Kalesi'ninde bu kalelerden bir tanesi olduğu bilinmektedir.

İspanya Kralı´nın Timur´a elçi olarak gönderdiği Clavijo, 1404 yılının 27 Nisan´ında Trabzon´dan Erzincan´a olan seyahatini anlatırken, bölgenin 1361'den beri sıcak savaşın içinde olduğunu da söylemektedir. On dördüncü yüzyılın orta yıllarında, Erzincan'ın Müslüman yöneticileri genellikle Yunan Trabzon'a düşmandı. 1348'de Erzincanlı Ahi Ayna Bey, Bayburt yöneticileri, Akkoyunlular ve Türkmen Çepnilerle ittifak kurarak Trabzon'u işgal etti. Daha sonra 1361 yılının Ekim ayında Erzincan’dan gelip Gümüşhane’nin batısında, İkisu deresinin kenarında bulunan Kodil kalesini 16 gün kuşatan Ahi Ayna Bey’in bir netice elde edemeden geri dönmeside bu savaşlardan bir tanesi idi. 13. yüzyıldan 15. yüzyıla kadar Kodil Vadisi özelliklede Coloşana bölgesinde Türkler ve Rumlar arasında kanlı sıcak savaşlar yaşanmıştır. Bu savaşlar neticesinde Kodil ve Coloşana bölgelerinin yanı sıra Trabzon-Erzincan arası kervan yolunun güvenliğini sağlayan Kodil Kalesi birçok kez el değiştirmiştir.

Türk akınlarını azaltmak için Trabzon İmparatoru III. Aleksios Megas Komnenos’un kurduğu akrabalık ilişkileri Türklerin bir kısmının Trabzon’a yönelik emellerini durdursa da tamamını engelleyememişti. Nitekim 1361’de Ahi Ayna Bey’in almayı başaramadığı Gümüşhane’deki Kodil kalesinin düşmesiydi. Mart 1368’de Eretnalıların Şarki Karahisar Emiri olan Kılıçarslan, Zigana’nın güneyindeki Rum kuvvetlerine saldırınca III. Aleksios da ordusuyla bölgeye gelmişti. Trabzon kralının Türkmenlere bir savaş yapıp yapmadığı ya da bu seferden nasıl bir sonuç aldığı muammadır. Bununla birlikte ertesi yıl Kodil’in kaybedildiğini yazarken aslında bir neticeye ulaşamadıkları, önemli bir kalenin düşmesinden anlaşılabilmektedir. 16 Nisan 1374’te Kodil’i tekrar sınırlarına dahil eden III. Aleksios’un bu zaferi fazla sürmemiş, kısa süre sonra Türkler bölgeyi tekrar ele geçirmiştir.

Yeni tarih olarak ise yapılan araştırmalarda "Dibekli" isminin eskiden köyde birden fazla değirmen bulunmaktaydı ve bu değirmenlerdeki Dibek taşından yola çıkılarak "Dibekli" isminin verildiği bilinmektedir. Dibekli, yukarıda eski tarihte de belirttiğimiz gibi Erzurum, Erzincan ve Trabzon sancakları arasında köprü oluşturmakla birlikte zamanın ticaret merkezleri Şiran ve Kelkit yerleşimlerine giden en güvenli yollardan biridir.

Bu yolların korunması için 12.-13. yy arasında Cenevizliler tarafınfan yapılan Kodil Kaleside zamanla birçok el değiştirmiş ve son zamanlarında da Osmanlıların kontrolüne geçmesiyle birlikte ticarette Türklerin eline geçmiştir.

Bölgede tahıl ve meyve yetiştiriciliği en önemli geçim kaynakları olmakla birlikte birde hayvancılıkla uğraşılırdı (küçükbaş ve büyükbaş). Tahıla dayalı olarak değirmencilikte geçim kaynakları arasında yer alırdı. Bilinen üç değirmen vardı fakat bunlardan günümüzde sadece 1 tanesi kaldı (Fehmi ağa'nın değirmeni Topçulu Mahallesinde, yıkılan diğer değirmenler ise; biri Karakaya mahallesinde diğeri Bağ mahallesinde idi). Buna istinaden eski 11 evin 8’inde taş fırını vardır. Burdan çıkacak sonuçta o yıllarda insanlar kendi ekmeklerini kendileri yapmakla birlikte işlek bir kervan yolu üzerinde olmalarınıda bir fırsat bilip ekmek ticareti de yapmakta idiler.

Köyümüzde beş mahalle bulunmaktadır. Bu mahalleler: Karakaya, Ekmekçili, Bağ, Karşıyaka ve Topçulu. Bu beş mahallenin üçünde Rumların yaşadığı, Karşıyaka ve Topçulu mahallesinde ise Türkler yoğunluklu olarak ve Rumlarla birlikte karışık olarak yaşadığı bilinmektedir. Daha sonra Tehcir kanunundan sonra bu yerleşim yerlerinin tamamı Türklerin kontrolüne geçmiştir.

Beş mahallede toplam 240 hane bulunmakla birlikte mahallelerimiz içerisinde en büyüğü 114 haneli Karşıyaka mahallesidir ve kendi içinde altı mahalleye ayrılmaktadır. Bunlar: Demirciler, Tuzluk Deresi, Doruklu, Topaçlı, Merkez ve Soğanlık.

Gümüşhane merkeze 22 km uzaklıktadır. Vadilerin arasına kurulmuş Dibekli Köyü'nün ortasında Kodil Deresi akmaktadır. Bu dere daha sonra Harşit çayıyla birleşerek Doğankent ve Tirebolu üzerinden Karadenize dökülmektedir.

• YerelNet