Dayılı, Akdağmadeni

Ayni isimle, XVI. Yüzyılın son çeyreğinde(1575), Bozok Sancağının Kanak-i Bala Nahiyesi ’ne bağlı bir köy olarak kurulduğu bilinmektedir. Canik(Samsun) yöresinden gelen “Dailü”(nam-i diğer Dayiler-Dayili) oymağına mensup Yörük taifesi mensuplarınca iskana açıldığını ve oymak adıyla da müsemma sınılmaktadır. 1890’lı yıllardan itibaren” Dayılı” sekline dönüşmüştür. Müteakiben ,93 Harbi sonrasında Alansa(Gümüşgöze) köyü Kelkit (Gümüşhane) yöresinden ve ilçenin Belekçehan kavagı Köyü’nden gelen aileler de yerleşmiştir. Alansa (Gümüşgöze) köyünden göç edenlerin akrabalarının bir kolu da Gümüşhane'nin Karamustafa köyündedirler. Dayılı köyünde Köy düzenine geçilmeden önce, il merkezi ile civar köylerden (İnkışla ve Hisarbey) gelen konar-göçerlerin yaylağı olarak kullanmış olup “Yukarı köy” mevkiinde kurulu iken bugünkü mevcut yerine taşınmıştır.[1]

Kendisine bağlı “Karaçayır” ise, Rum ve Ermeni nüfusun yasadığı bir yerleşim yeri olup, zamanla terk edilerek (1900’lü yıllarda ) yaylağı haline gelmiştir. Yazın 65 hane olan yerleşim yeri , kişin 5 haneye kadar düşmektedir. (Hayvan otlağının azalmasından ve kış şartlarından dolayı).[1] Günümüzde yaylada ilki 2019 yılında yapılan "Karaçayır Yaylası Karakucak Güreşleri" adında yağlı güreş festivalleri yapılmaktadır[2].

Dayılı köyü manzara

Dayılı köyü bağlı olduğu Akdağmadeni ilçesinin güneydoğusunda Akdağların batı eteklerinde kurulmuştur[3]. Köyün kuzeyinde Belekçehan belediyesi, güneyinde Hasbek, doğusunda Akçadam, batısında ise Kemallı köyü yer almaktadır. Bağlı bulunduğu Akdağmadeni ilçesi ve Sarıkaya ilçesine eşit uzaklıktadır. Rakımı 1310'dir.[3] Köyün ekilebilir tarım alanları batı ve güney kısımlarında yer alırken doğu ve kuzey kısımları Akdağların uzantılarından oluşan ormanlık alanlara sahiptir. Ayrıca köyün yakınından geçen küçük akarsu, halk tabiri ile öz (dere) ekilebilir tarım ürünlerinde çeşitliliği arttırmaktadır.

Karaçayır yaylası

Köyün batısında bulunan ve köy halkının "Kızıl dağ" adını verdikleri tepenin eteklerinde üzüm bağları yer almaktadır. Diğer yandan köyün "Karaçayır" adında bir de yaylası mevcuttur. Bahar aylarında köylünün bir kısmı bu yaylaya göç eder sonbahar aylarında tekrar köye dönmektedir.

Yozgat iline 85 km, Akdağmadeni ilçesine 30 km uzaklıktadır.[4]

Köy ve çevresinde karasal iklim hakimdir. Yazları serin, kışları ise, soğuk ve yağışlı geçmektedir. Yağışlar genellikle, ilkbahar ve sonbahar mevsimine rastlamaktadır. Bu aylarda yağışların miktarı da bir hayli artmaktadır. Ortalama sıcaklığın 8-12°C'dir. Yaz aylarındaki sıcaklığın ise,20-25°c arasında değiştiği görünmektedir. Yaz aylarının aşırı sıcağında, Köyün yakınında bulunan öz(dere) suyu oldukça azalmaktadır. Rüzgârlar ise, genelde güney ve doğu yönlerinden esmektedir[3].

1310 rakım engebeli ve ormanlık bir araziye kurulan köyde. İlkokulu 1942’de, eski cami 1930' da yeni cami 2012' de ,elektrik 1981’de, acente telefonu 1986’da,içme suyu şebekesi 1985’te, Sağlık evi 1990’da, ve otomatik telefon ise ,1990 yılında, ilköğretim okulu(8 yıllık) ise 2006 yılında hizmete sunulmuştur (bir kaç yıl sonra öğrenci yetersizliğinden taşımalı sistem ile Belekçehan kasabasındaki ve Akdağmadeni ilçe merkezindeki okullarda eğitime devam edilmektedir). Geçim kaynağını; tarım, hayvancılık ve yurt içi-dışı isçiliği oluşturmaktadır. Köy nüfusunun hatırı sayılır bir bölümü Fransa'da ikamet edip çalışmaktadır. 2013 yılına kadar un değirmeni faaliyet göstermiştir. Köyde 1 adet mini market bulunmaktadır[1].

• Yerelnet21 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.