Bolşoy Balesi

1856, Bolşoy Tiyatrosu'nda II. Akesandr'ın taç giymesi şerefine gala

Bolşoy Balesi'nin kökeni Kraliçe II. Katerina tarafından Moskova'da kurulan bir yetimhaneye dayanır. Bu yetimhanedeki öğrencilere bale dersi vermek üzere görevlendirilen İtalyan dansçı Filippo Beccari'den daha sonra bu öğrencileri profesyonel dansçı olarak yetiştirmesi istenmiştir. Bu okulun mezunları, o günlerde Petrovka Tiyatrosu adını taşıyan Bolşoy Tiyatrosu'nun dansçıları oldular.[1]

Petrovka Tiyatrosu, sanatsever Moskova savcısı Prens Peter Urussov ve İngiliz iş adamı Michael Maddox tarafından 1776'da kuruldu. Pyotr Urusov, Çariçe II. Katerina'dan on yıl boyuca her türlü gösteri, balo, eğlence düzenleme imtiyazını elde etmişti.[2] Başlangıçta opera ve tiyatro grupları tek bir topluluk halinde idi; temsiller özel bir evde gerçekleştiriliyordu. Urusov ve Maddox birlikte Petrovka Tiyatrosu adındaki salonu inşa etti; açılış 30 Aralık 1780'te yapıldı. Nehir kıyısında bulunan Petrovka Tiyatrosu'nda Rus ve İtalyan komik-operaları sahnelenmekteydi; sahne aralarında bale gösterileri vardı; ayrıca tek başına bale temsilleri de yapılmaktaydı.[2] 1796'da imtiyazının süresi biten ve kredi borçlarını ödeyemeyen Maddox'un tiyatroyu hükumete devretmesinden sonra, 1806'da kraliyet tiyatrosu haline gelen Petrovka Tiyatrosu'nda opera, bale, tiyatro, orkestra sanatçısı yetiştirmek üzere bir kraliyet okulu kuruldu.[2]

Yapı, 1805'te bir yangında kül olduktan sonra çok daha büyük bir tiyatro salonu inşa edildi ve 6 Ocak 1825'te düzenlenen törenle “Moskova Kraliyet Bolşoy Tiyatrosu” adıyla hizmete girdi. Bolşoy Tiyatrosu'nda tiyatro sanatına gittikçe daha az yer verilmekte, opera ve balenin ağırlığı artmaktaydı. Başlangıçta sadece Rus bestecilerin eserlerini sahnelenmekte iken, 1840'larda yabancı bestecilerin eserleri de repertuvara girdi.[3]

1853'te çıkan yangında büyük hasar gören tiyatro binası İtalyan asıllı besteci Caterino Kavos'un oğlu olan Albert Kavos tarafından yeniden inşa edildi ve II. Aleksandr'ın taç giymesi nedeniyle yapılan törenler sırasında 20 Ekim 1856'da hizmete girdi. Günümüzde Bolşoy Balesi temsillerini bu binada ve ona bitişik olan yeni binasında vermektedir.

Romea ve Jueliat Balesi'nde Maya Plisetskaya, 1961

1900 yılında Aleksandr Gorsky, Bolşoy Balesi'nin idaresini üstlendi. “Dramatik Hareket” denen olgunun yaratıcısı olan Gorsky, Rusya'da neo-klasik balenin kurucusu oldu.[4] Topluluk onun döneminde Don Kişot (1900), Coppélia (1901), Kuğu Gölü (1901), Hırçın Kız (1903) Giselle (1911), Korsan (1912) ve La Bayadère (1917) gibi baleleri yeniden düzenleyip sahneledi.[5]

Coppelia Balesi, 1957

Bale temsilleri I. Dünya Savaşı yılları ve Ekim Devrimi günlerinde de devam etti. Bu zor günlerde dansçılar kışlık odun, bir parça tereyağı karşılığı dans ettiler;[4] geniş halk kitleleri bale ile tanıştı. Devrim'den sonra Bolşevik hükûmeti Bolşoy Tiyatrosu'nun binasını Tüm-Rusya Sovyetleri Kongreleri, tüm-Rusya Merkezi İdare Yönetimi komite oturumları ve Komitern kongreleri için kullandı. Çarlık döneminden kalma değerlerin baş temsilcisi olarak görülen balenin toptan ortadan kaldırılması, yeni rejimin ilk yıllarında gündeme geldiyse de Lenin bile çok ileri gidildiğini düşünerek duruma müdahale etti.[4] 1922'de tiyatronun kapanmasının ekonomik açıdan uygun olmayacağına karar verildi.[2]

Alexander Gorsky ve ardından Vasily Tikhomirov yönetiminde topluluk gelişmeye devam etti.[5] The Bolt (1931), Bahçeseray Çeşmesi, Berrak Nehir (1935) baleleri bu dönemde yaratıldı.

1941'deki Alman işgalinden sonra topluluğun bir kısmı Kuybişev'e tahliye edildi; Moskova'da kalanlar temsillere devam ettiler, birçok sanatçı ise savaşa katıldı.[2] 1942'de Bolşoy Balesi'nin başına Leonid Lavrovsky geçti. Moskova'dan tahliye edilen sanatçılar 1943'te geri dönebildi. Stalin, savaş sırasında 1000 kadar sanatçının cephede aktif görevden alınmasına izin vermişti. 1941-1945 arasında Bolşoy balesi cepheye sık sık turneye giderek askerlerin moralini yükseltmek için 16 grup halinde yüzlerce temsil gerçekleştirdi.[6] Bolşoy Balesi savaşın bitişini iki önemli prömiyer ile kutladı: Bestesi Prokofyev'e ait Külkedisi (1945) ve Romeo ve Juliet (1946) baleleri.

Bale Topluluğu Stalin'in ölümünden sonra batı dünyasına turneye gitmeye başladı ve büyük başarı kazandı. Galina Ulanova ve Maya Plisetskaya gibi balerinler, Londra (1957) ve New York (1958) turnelerinde büyük ün kazandı.[5] 1964 yılında Bolşoy Balesi'nin başına geçen Yury Grigorovich, otuz yıl bu görevde kaldı. Onun sayesinde erkek dansçılar, sadece balerinleri desteklemekten çıkıp bale eserlerinin asıl elemanları oldular. Spartaküs (1967), Taş Çiçek (1957) ve Aşk Efsanesi (1961) baleleri bu dönemde yaratıldı.

1995'te Grigorovitch'in ayrılması ve Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin dağılmasından sonra kurum mali sorunlar yaşadı.[5] Dans dünyasındaki üstünlüğü Mariinski Tiyatrosu'na geçmeye başladı. 2004 yılında sanat direktörü olarak Alexei Ratmansky'nin idaresindeki beş yılda Bolşoy Tiyatrosu yeni bir altın çağ yaşadı;[7] ve güncel eserler ortaya koyup Bolşoy’un sadece bir klasik bale topluluğu olduğu imajını kırmak üzere çalışmalar yapıldı.