Boeing 737

Boeing firması, 1960'lı yıllarda 727'nin yerini alacak kısa mesafelerde efektif olacak jet uçak dizaynı üzerinde çalışmaya başladı.[4] İlk dizayn çalışmaları 11 Mayıs 1964 tarihinde başladı.[5] Boeing'in yoğun pazar araştırmaları sonucunda 50 ila 60 arasında yolcu kapasiteli uçuşlar yapması üzerinde karar alındı.Lufthansa 19 Şubat 1965 tarihinde verdiği sipariş ile bu modelin ilk müşterisi oldu.[6] Bu siparişin boyutu 22 uçak ve toplam değeri 67 milyon ABD Doları tutarındaydı.[7] Bu siparişin bugünkü karşılığı 190.28 milyon ABD dolarına karşılık gelmektedir ve sipariş öncesi Lufthansa, Boeing'den 737 projesinin iptal edilmeyeceğine dair garanti aldı. Lufthansa ile yapılan görüşmeler sonucunda kış aylarında 737 projesinde koltuk sayısının 100'e çıkarılmasına karar verildi.[6]

5 Nisan 1965 tarihinde, Boeing firması United Airlines'ın 40 adet 737 siparişi verdiğini açıkladı. United orijinal tasarıma göre biraz daha büyük uçak talep ettiğinden, Boeing gövdeyi kanat önünden 91 santimetre (36 in) ve arkasından 102 santimetre (40 in) uzattı.[8] Bu yeni daha uzun versiyona 737-200 adı verildi ve ilk tasarım olan kısa gövdeli dizayn 737-100 olarak anıldı.[9]

İlk tarifeli uçuşu 1968'te Luftahansa tarafından başlatıldı.
737-100 Boeing 707'nin değiştirilmiş ve geliştirilmiş halidir,30 adet üretildikten sonra üretimi tamamlanmış olup yerini bir üst versiyona bırakmıştır. Orijinal Boeing prototipi, en son NASA tarafından kullanıldı, ve Seattle'de uçuş müzesinde sergilenmektedir. ‎

737-300 737 klasik dizinin ilk modelidir. Düzleştirilen alt taraf , yakıt ekonomisinde önemli kazançlar ve gürültüde bir azalmayı sağlayan CFM56 turbofan motorlar ile güçlendirilmiştir. İlk Teslimatı 28 Kasım 1984'te US Hava yoluna (ABD) yapılmıştır. Son Teslimat ise 17 Aralık 1999’da Yeni Zelanda Hava yollarına yapılmıştır. Toplam 1113 adet 737-300 Üretilmiştir. 1 Sınıfta 128 sıkışık düzende 137 yolcu taşıyabilir, 737-300SP hem yolcu hem kargo taşıyan versiyonudur.

737-400 737-300'ün geliştirilmiş versiyonudur. 159 Standart 168 sıkılaştırılmış yolcu taşıyabilir ve 4000 km mesafe katedebilir. Toplam 486 adet üretilmiştir, ilk Uçuş 19 Şubat 1988, ilk teslimat 15 Ekim 1988 PACE hava yoluna (USA), son teslimat 25 Şubat 2000 CSA hava yoluna (Çek Cumhuriyeti) yapılarak üretimi tamamlanmıştır. 737 400F, Boeing tarafından teslim edilen bir model değildi, ama bütün bir kargo hava aracına döndürülen bir 737-400. Alaska hava yolu taşımacılık tarafından, yarı yolcu ve yarı kargo olarak hala hizmettedir.

737-500 737-200'ün geliştirilmiş versiyonudur ,uçak gövdesi uzunluğu 737-200'e benzerdir. 737-300’e göre daha tutumlu olmak için daha az yolcuyla daha uzun mesafe’ye uçmaktadır. 123 Standart 132 sıkılaştırılmış yolcu taşıyabilir 4444 km mesafe katedebilir. Toplam 389 adet üretilmiştir,ilk Uçuş 1987, ilk teslimat 28 Şubat 1990 Southwest hava yoluna (USA), son teslimat 21 Haziran 1999 Nippon hava yoluna (Japonya) yapılarak üretimi tamamlanmıştır.

• Geliştirilen CFM56-7 turbofan motoru, CFM56-3'ten %7 daha verimli
• 3,000 deniz miline (5,556 km) arttırılan azami menzil ile kıtalar arası uçuş
• Arttırılan yakıt kapasitesi ve daha yüksek azami kalkış ağırlığı (MTOW)
• Modern seyrüsefer ve altı-ekran LCD cam kokpitli gösterge paneli
• Boeing-777'e benzer yolcu kabin geliştirmesi: daha çok yer, ve koltuk mesafesi.
• Tekrar tasarlanan dikey dengeleyici.
• Yeni kanat profili, artırılan kanat alanı,
• Yeni nesil Boeing 737 600, 700, 800 ve 900′de yaklaşık 22.9 km uzunlukta kablo bulunuyor (300, 400, 500′den yaklaşık 2.5 km daha az).
• Uçak başına ortalama toplam 367,000 değişik parçadan imal edilen 737, desenine göre değişen ve kuru ağırlığı 125 kg’yi bulan yaklaşık 200 litre boya ile boyanıyor.

• 5 Eylül 1994 Yeni nesil 737 ailesinin en büyük üyesi olan 737-800, İngiltere’de yapılan Farnborough Air Show’da sektöre tanıtıldı.Almanya’nın Hapaq-Lloyd Havayolları sipariş veren ilk müşteri oldu.
• 15 Mart 1995 İskandinavya Havayoları (SAS), 35 adet 737-600 siparişi verdi.
• 17 Kasım 1995 Yeni nesil Boeing 737 ailesi, iki yılda aldıkları siparişler dünya havacılık tarihinin en çok satan uçakları unvanını aldılar.
• 28 Nisan 1995 Yeni nesil 737’leri güçlendiren CFM56-7 motorları Fransa’da test edilmeye başlandı.
• 1 Aralık 1995 737-700 modeli Washington’daki Renton ve Kansas’taki Wichita fabrikalarında üretim hattına girdi.
• 2 Temmuz 1996 Sürekli seyahat etmek zorunda olan yöneticiler için, 737-800 modelinin bir versiyonu olan “Boeing İş Jetleri” nin tasarımına başlandı.
• 2 Aralık 1996 ilk 737-700 uçağı üretim hattından çıktı.
• 8 Aralık 1996 Yapımı tamamlanan ilk 737-700 uçağı 50.000 kişinin katıldığı bir törenle dünyaya tanıtıldı.
• 9 Şubat 1997 Üretilen birinci Boeing 737-700 uçağı, ilk uçuşunu yaptı.
• 14 Mart 1997 İlk 737-800 uçağının gövdesi tamamlanarak Wichita’daki Boeing fabrikasından Renton’daki tesise getirildi.
• 30 Haziran 1997 İlk 737-800 uçağı, binlerce Boeing çalışanının katıldığı bir törenle üretim hattından çıktı.
• 31 Temmuz 1997 Boeing 737-800, 3 saat 5 dakika süren ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
• 7 Kasım 1997 737-700 uçağı Amerikan Federal Havacılık Kurumu’nun (FAA) uçuş sertifikasını aldı.
• 4 Kasım 1997 Alaska Hava yolları, en uzun yeni nesil Boeing 737 uçağı olan 737-900 modeli için 10 adetlik sipariş verdi.
• 8 Aralık 1997 Yeni nesil 737 ailesinin en küçük üyesi olan 737-600’lerin birincisinin yapımı tamamlandı.
• 17 Aralık 1997 İlk 737-800 uçağı, Southwest Hava yolları'na teslim edildi.
• 22 Ocak 1998 Boeing 737-600 ilk uçuşunu gerçekleştirdi.
• 19 Şubat 1998 Boeing 737-800, Avrupa Ortak Havacılık Otoritesi (JAA) uçuş sertifikasını aldı.
• 13 Mart 1998 Boeing 737-800, Amerikan Federal Havacılık Kurumu’nun (FAA) uçuş sertifikasını almaya hak kazandı.
• 9 Nisan 1998 Boeing 737-800, Avrupa Ortak Havacılık Otoritesi’nin (JAA) uçuş sertifikasını aldı.
• 22 Nisan 1998 Yapımı tamamlanan ilk Boeing 737-800 uçağı, Almanya’nın Hapaq Lloyd Havayolları’na teslim edildi.
• 18 Ağustos 1998 Boeing 737-600, Amerikan Federal Havacılık Kurumu’nun (FAA) uçuş sertifikasını almaya hak kazandı.
• 3 Kasım 1998 Türk Hava Yolları kesin siparişleri içerisinde olan Boeing 737-800 uçaklarının ilk altı adedini törenle teslim aldı. Türk Hava Yolları Filosunda hâlen 136 adet [11] 737 türü uçaklar kullanılmaktadır.

737-600 737-500'ün geliştirilmiş versiyonudur ve Airbus A318 , Embraer 195 ve Bombardier's C serisi ile kıyaslanabilir. seçenek olarak wingletsi (kıvrık kanat)’I kapsamayan üretimde sakin olan tek Boeing-737'dir. 737-600, ilk uçuş 1995'te ilk teslimi 18 Eylül 1998'de (Scandinavian Airlines) İskandinavyalı havayolu na yapılmıştır.Yeni nesil ailesinin en küçük üyesi olup Toplam 69 adet 737-600 teslim edilmiştir.

737-800 kokpit

Teslim edilen Hava yolları ve miktarı

• Air Algerie: 5
• GECAS: 7
• ILFC: 6
• Lauda Air: 2
• Pembroke Capital Limited: 1
• SAS: 28
• Tunis Air: 7
• WestJet: 13

737-800 uçağına ait bir kıvrık kanat.

737 kabini.

Kıvrık kanat(Winglets): uçak operatörlerine birkaç faydayı sağlayan kanat uç uzatmalarıdır. Uç uzatma seçeneği 737'yi sınıfında en yeni ve en ileri teknolojik liderliğini artırır. Bu yeni teknoloji 737-700 , 737-800 ve 737 900ER versiyonları üzerine takılabilir, Türkiye'de THY Teknik A.Ş tarafından montajı yapılmaktadır. Kıvrık kanatlar sürtünmeyi azaltarak motorun daha verimli çalışmasında ciddi katkısı olan parçalardır. THY'nin Boeing 737-800 uçaklarında kullanılan kıvrık kanat uçları, bir uçakta yılda yaklaşık 380 bin litre yakıt tasarrufu sağlıyor. Hâlen dünya genelinde kullanılan Boeing 737-700'lerin yüzde 65'i ve 737-800'lerin yüzde 57'si kıvrık kanat uçlarıyla uçuyor. Kıvrık kanat uçları, yeni nesil Boeing 737'lerin hızını 135 kilometre, menzilini yaklaşık 240 kilometre yükseltiyor, maksimum kalkış ağırlığında 3 tona kadar artış sağlıyor , daha kısa sürede yükselip, daha sessiz uçabiliyor, işletme maliyetlerinde yüzde 4'e kadar tasarrufu sağlıyor. Yüksek rakım ve sıcak iklime sahip bölgelerdeki havaalanlarından kalkışı kolaylaştırıyor.Kıvrık kanat uçları, Boeing İş Jetleri ve Yeni Nesil Boeing 737–700 / –800 uçakları için Aviation Partners şirketi tarafından geliştirildi. Boeing ve Aviation Partners, kıvrık kanat ucu üretimi için Aviation Partners Boeing adında bir şirket kurdu ve ilk testler 1998 yılında Boeing İş Jetleri’nde yapıldı. Kıvrık kanat uçlarının ilk müşterisi Hapag–Lloyd Flug şirketi oldu. Alman charter havayolu, 2000 yılının Temmuz ayında İngiltere’de düzenlenen Farnborough Havacılık Fuarı’nda, 26 kıvrık kanat ucu seti sipariş etti. Hapag–Lloyd’un kıvrık kanat uçlarına sahip ilk 737–800 uçağı, 2001 yılının başında teslim edildi ve mayıs ayında da ticari uçuşlarına başladı.

Kasım 1993 yılında ilk siparişini Southwest Havayollarından alan 737-700 yeni nesil serisi. 737-300 den geliştirilmiştir, 1998 yılında hizmete girmiştir, doğrudan rakibi Airbus A319’dur. Ekonomik yapılandırma bir sınıfta 149, iki sınıfta 126 yolcu taşıya bilir. Boeing, 30 Ocak 2006 tarihinde 737-700ER üretimini başlattı. İlk teslim ve lansman müşterisi All Nippon Airways oldu. 16 Şubat 2007 de 737-800, kanat ve iniş takımları ile 737-700 gövde birleştirilerek 737-700ER BBJ1 ve 737-700IGW üretime başladı. Geleneksel 2-sınıf konfigürasyonunda 126 yolcu oturma yeri, 700ER 5510 deniz mili (10.205 kilometre)ile uzun menzile sahiptir. Bu modelin rakibi Airbus A319LR dir.
737-700C modeli yolcu ve yük taşımak için dizayn edilmiştir.Uçağın sol tarafında büyük bir kapı vardır. ABD Deniz Kuvvetleri, 737-700C nin ilk müşterisi oldu. C-40A Clipper C-9B Skytrain yedek olarak ABD Donanması tarafından kullanılan 737-700C. C-40B ve C-40C general ve diğer üst düzey liderlerinin taşınması için Amerikan Hava Kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır.
Boeing 737 AEW&C 737-700ER için 737-700IGW kabaca Bu bir Havadan Erken Uyarı ve Kontrol uçağıdır. 737AEW.Avustralya, Türkiye ve Güney Kore tarafından takip edilen ve ilk müşterileri olması beklenmektedir. Türk Hava Kuvvetleri için 4 adet üretilen uçaklardan ilk teslimi 2012 yılı içerisinde teslim edildi. 2 adette opsiyonu bulunmaktadır.
Temmuz 2008 sonunda, Delta Air Lines Messier-Bugatti Kullanıcıları için uçak karbon frenler ile donatılmıştır.

Boeing 737-800’ler,39.5 metre uzunluğunda, 162 ila 189 arasında yolcu taşırken, 5.665 km’lik menzile ulaşıyor. Boeing 737-800’ler ses, yakıt ve kalkış hızında yapılan gelişmeler sayesinde, hâlen kullanılan 737 modellerinden daha hızlı, daha yüksek ve daha uzun menzilli uçabilmektedir.Kanat yüzeyi %25 genişletilerek 12,5 metreye çıkan 737-800’lerin yakıt hacmi de %30 arttırılarak 26.136 litreye ulaştırılmıştır.41.000 feet’lik uçuş yüksekliğine sahip 737-800’ler, hiç durmadan 5.420 kilometre uçabilmektedir. Havayolu firmalarının bakım ve kullanım giderlerini azaltmak amacıyla tasarlanan 737-800’ler, mevcut 737’leri uçurmaya eğitimli mürettebat tarafından da rahatlıkla kullanılabilmektedir.

Günümüzde 737’ler, 1998 yılında üretilmeye başlanan ilk Yeni Nesil 737’lere oranla, yüzde 5 Yakıt verimliliğine sahip. Boeing, sertifikasyon süreci devam eden yeni performans geliştirme paketi kapsamında, yeni nesil 737’lerin motor ve aerodinamik yapısında gerçekleştirdiği yeniliklerle, yüzde 2 ek yakıt tasarrufu sunuyor. Boeing’in motor üreticilerinden CFM firması da, motor donanımında yapacağı değişikliklerle yakıt tasarrufuna %1’lik katkı sağlayacak.

Boeing, tek koridorlu uçak serisi 737 ailesinin en yeni modeli 737-900ER’yi 2005 yılında pazara sundu. Boeing 737-900ER, daha fazla yolcu ve daha uzun menzil özelliğiyle, Yeni Nesil 737 ailesinin kapasitesini artırıyor. İki ek acil çıkış kapısına sahip Boeing 737-900ER, farklı gövde tasarımı sayesinde, tek tip kabin konfigürasyonunda 220 yolcu taşıyabiliyor. 737-900ER’nin gövdesinde yapılan yapısal ve aerodinamik değişiklikler, uçağın daha fazla ağırlıkla havalanmasına olanak tanırken, menzilini de 5.885 kilometreye çıkarıyor. Kıvrık kanat uçları, uçağa %3.5 - %4 oranında yakıt tasarrufu ve daha düşük karbon emisyonu sağlıyor.

2011 yılında, Boeing 737 MAX Programı Açıklandı. Bu uçak sırasıyla 737-700, 737-800 ve 737-900ER yerini alacak.Ana değişiklikler CFM Uluslararası LEAP-1B motorların kullanımı vardır. Teslimatlara 2017 yılında başlaması planlanıyor, Southwest Airlines 150 uçak ile 737MAX için firma siparişler için ilk müşterisi olacağını 13 Aralık 2011 tarihinde açıkladı. Renton 737 MAX modelinin yeni üretim merkezi olarak belirlendi. Boeing 737 MAX modelinin, benzersiz verimliliğiyle müşterilerinin gelecekteki filo ihtiyacını karşılamada temel rol üstleneceğini belirtildi.

Bu versiyon 737'ler 2019 ve 2018 yıllarında karıştığı 2 ölümcül kaza sonrasında ground edilmiştir. LEAP-1B motorlarının çok güçlü ve büyük olması olması nedeniyle kanat altına NG serilerinde yapılan düzenlemeler ile sığdırılamamış, açısı ve konumu değiştirilmiştir. Bu sebepten dolayı uçak uçuşta sürekli burun kaldırma eğilimine sahip olmuştu. Bunu çözebilmek için Boeing MCAS(Manevra Kabiliyeti Takviye Sistemi) isimli bir sistem geliştirdi. Bu sistem 2 adet sensörden aldığı veriler ile burun kaldırma eğilimi olursa trim sararak uçağın burnunu düzeltecekti. Fakat Boeing'in havayollarına maliyetlerini düşürmeleri için bu sistemi tek sensörden alınan veriler ile yapmasına imkan vermesi sonucu herhangi bir sensör hatasında diğer sensörden karşılaştırma yapılamadığından dolayı pilota müdahale imkanı vermeden hızlı bir şekilde burnunu ezmeye başlıyordu. Bu skandal ortaya çıkınca uçağın sertifikası iptal edilmiştir. Boeing sorunu çözdüklerini açıklayıp tekrar sertifika süreci başlamıştır. 2020'nin son aylarında FAA tekrar sertifika vermiştir. 2021 itibariyle Amerika'da tekrar uçuşlarına başlamış bulunmakta.

Ocak 2016 itibarıyla toplamda, 8.800 adetin üzerinde Boeing 737 üretildi ve teslim edildi.[1][12]

31 Ocak 2016 sonu itibarıyla, 13,297 adet Boeing 737 sipariş edilmiştir.[1] Modellere göre 737 Original, Classic, Next Generation ve Boeing Business Jet çeşitleri:

Data bilgileri Boeing.com Ocak 2016[1]

Boeing 737'ler 190 ülkede, 500'den fazla havayolu şirketi tarafından kullanılmakta ve 1200'den fazla uçuş noktasına ulaşmaktadır. Toplam 8000 uçak sipariş üzerine ve 6000'den fazla teslim edilmiş olup, 4500’i hala servistedir. Herhangi bir zamanda aynı anda dünya üzerinde 1250 tane 737 havadadır.[3] 1968'de servise girdiğinden beri, 737 uçakları 12 milyardan fazla yolcu taşıdı, 120 milyar km (65 milyar deniz mili) yol kat etti ve havada 296 milyondan fazla saat uçtu. Boeing 737, Dünya'daki büyük ölçekli ticari jet uçuşlarının %25'ini gerçekleştirmektedir.[3][13]

Bugüne kadar 140 Boeing 737 kazasında, yaklaşık 3 bin 900 kişi yaşamını yitirdi. Ölümlü kazaların önemli bölümü iniş sırasında gerçekleşti. İşte en dikkat çekenleri:

8 Ocak 1989: British Midland Havayolları'na ait 8 mürettebat ve 118 yolcu taşıyan Boeing 737-400, East Midlands Havaalanı yakınlarında düştü. 47 yolcu öldü.

1 Şubat 1991: USAir Flight Havayolları'na ait 6 mürettebat ve 83 yolcu taşıyan Boeing 737-300, Los Angeles Havaalanı'na iniş sırasında düştü. Kazada 2 mürettebat ve 20 yolcu öldü.

26 Temmuz 1993: Asiana Havayolları'na ait Boeing 737-500k dağa çarptı. 110 kişiden 68’si öldü.

8 Eylül 1994: USAir Flight Havayolları'na ait Boeing 737-300, kontrolünü kaybetti ve Pittsburg Uluslararası Havaalanı'nın dışında düştü. Kazada kurtulan olmadı

29 Aralık 1994: Türk Havayolları'na ait Boeing 737-400 Van'da düştü, 56 kişi öldü.

8 Mayıs 1997: Çin’in Southern Havayolları'na ait 9 mürettebat ve 65 yolcu taşıyan Boeing 737-300, Shenzen’e inişi sırasında düştü. Kazada 2 mürettebat ve 33 yolcu öldü.

19 Aralık 1997: Silkair Havayolları'na ait Boeing 737-300 Endonezya’da nehre düştü. Kazada kurtulan olmadı.

7 Nisan 1999: Türk Havayolları'na ait Boeing 737-400 Trakya uçağı, kalkışından kısa süre sonra, Adana'nın Ceyhan ilçesinde yerleşim alanı yakınındaki tarım arazisine düştü. Hacıları almak üzere Suudi Arabistan'a giden uçağın 6 mürettebatından kurtulan olmadı.

5 Mart 2000: Southwest Havayolları'na ait Boeing 737-300, California Burbank’ta inişe geçerken düştü. Mürettebatın ve yolcuların tamamı öldü.

7 Mayıs 2000: Mısır Havayolları'na ait 6 mürettebat ve 56 yolcu taşıyan Boeing 737-500, Tunus’ta inişe geçtiği sırada düştü. 3 mürettebat ve 11 yolcu öldü.

14 Ağustos 2005: Yunan Havayolları'na ait 6 mürettebat ve 115 yolcu taşıyan Boeing 737-300, hava basıncı nedeniyle bir tepeye çarptı. Kazada yolcuların tamamı ve mürettebatın 5’i öldü.

1 Ocak 2007: Adam Havayolları'na ait Boeing 737-300, Juanda Uluslararası Havaalanı’na inişe geçerken kontrolünü kaybetti. Ölen olmadı.

7 Mart 2007: Endonezya Garuda Havayolları'na ait 7 mürettebat ve 133 yolcu taşıyan Boeing 737-400 , Adisucipto Uluslararası Havaalanı’na inişe geçerken düştü. 1 mürettebat ve 21 yolcu öldü.

14 Eylül 2007: Aerfolt Flight’a ait Boeing 737-500 inişe geçmeden kısa süre önce düştü. Mürettebatın tümü ve 82 yolcu öldü.

20 Aralık 2008: Continental Havayolları'na ait Boeing 737-500 model uçak Denver Uluslararası Havaalanı'nda pistten çıkarak yanmaya başladı. Kazada hayatını kaybeden olmadı

25 Şubat 2009 : Türk Hava Yollarının 1951 sefer sayılı uçağı, Hollanda'nın Amsterdam kentinde Schiphol havaalanına inişte yere çakıldı. Uçak, havaalanına iniş sırasında 3 parçaya ayrıldı, nihai kaza raporunda hatalı altimetre yüzünden Boeing’e, uçağı hızlı hareket etmeye zorlayan kuleye ve iniş hazırlığına geç başlayan pilotlara ağır eleştiriler yöneltildi. Kazada 3 ü pilot toplam 9 kişi öldü.