Asmaaltı Meydanı

Meydan, Osmanlı döneminde bölgeye bir hanın inşa edilmesi ile birlikte bir ticaret merkezi olarak hizmet vermeye başlamıştır. Kumarcılar Hanı kuzeyde, Büyük Han güneyde yer almaktadır; günümüze erişemeyen tek han olan Tahsin'in Hanı ise kuzeydoğuda yer alırdı. Han, günlük alışverişlerini yapmak için Lefkoşa'ya gelen köylülerin yanı sıra Türkiye'den gelen ziyaretçilerin konaklamalarında da kullanılıyordu. 1915-1930 yılları arasında bir dönem "Buğday Pazarı" olarak bilindiyse de sonra hububat satışının İplik Pazarı Camii'nin yanına taşınmasıyla bu özelliğini yitirdi. Meydan, 20. yüzyılın başlarında kahvehaneleri, aşhaneleri, meyhaneleri ve şanosu ile tanınıyordu ve bu nedenle Lefkoşalıların günlük yaşamında bir merkez olarak rol oynamaktaydı. Meydanda iki kahvehane bulunuyordu. Kumarcılar Hanı'nın girişinde, Lefkoşa'nın en ünlü kahve evlerinden biri olan Asmalı Kahve yer almaktaydı. Burası, akşam saatlerinde meddah gösterilerinin yapıldığı bir yerdi. Meydan aynı zamanda müzisyenlerinin ve sünnetçilerin toplandıkları bir yerdi; onlara ihtiyacı olanlar Asmaaltı'na gelirdi. Meydanın doğusunda, müzisyenlerin sanatlarını icra ettikleri bir şano (tiyatro sahnesi) bulunurdu. Burada sabah saatlerine dek süren çalgılı eğlenceler düzenlenirdi. Binanın zemin katında provalar ve gösteriler için kullanılan bir sahne ve üst katta otel bulunurdu. Şano 1935-1936 yıllarında kapandı, 1938'de yerine Dellal Salim'in kabaresi açıldı. Binanın üst katı bu dönemde genelev olarak da kullanıldı.[4][5]

1930'dan 1964'e kadar meydanda yer alan bir diğer kahvehane, Ahmet Pehlivan'ın işlettiği Pehlivan'ın Kahvesi'ydi. Bu kahvehaneye sözlü tanıklıklara göre Kıbrıslı Türkler kadar Rumlar da gelir, devamlı gelen müşteriler arasında "hatırlı insanlar" ve diğer müşterilerden ayrı oturan "sarıklı, okumuş insanlar" yer alırdı. Sabah 4'ten gece yarısına kadar açık olan kahvede kış akşamları Meddah Mustafa Dayı'nın gösterileri, İslam tarihine dair kitap okumaları olurdu.[6] Bir diğer Asmaaltı kahvesi olan Ali Cafer'in Kahvesi, bilardocuların uğrak yeri olmakla beraber siyasi tartışmaların da yapıldığı bir merkez niteliğindeydi.[7] Bu kahvelerde Karagöz gösterileri de düzenlenmekteydi.[8]

Meydanda Elmaslı Hamam da bulunurdu. Bu hamamda gündüz kadınlar, gece erkekler yıkanırdı.[5]

Asmaaltı Çeşmesi olarak bilinen bir çeşme, 20. yüzyılın ilk yarısında Bereket Fırını'nın yanındaki meydanda yer almaktaydı.[9]

Her ikisinin de popülerliği azalmış olan Asmaaltı Meydanı ve Arasta bölgesi için Lefkoşa Türk Belediyesi tarafından bir yayalaştırma projesi gerçekleştirildi ve 2013 yılında uygulamaya konuldu. Resmi açılış 29 Kasım 2013 tarihinde gerçekleşti. Proje başlangıçta yerel esnafın tepkisini çekti.[10][11] Bununla birlikte, yayalaştırmayı ve meydanda kafelerin açılmasını takip eden yıllarda, meydan yeniden canlandırılmıştır.[12]