Asetik asit

Asetik asit
	IUPAC adı Asetik asit[1][2]
	Sistematik ad Etanoik asit
	Diğer adlar Sirke (seyrek olduğunda); Hidrojen asetat; Metankarboksilik asit[3][4]
Tanımlayıcılar
Kısaltmalar	AcOH
CAS numarası	64-19-7
PubChem	176
EC numarası	200-580-7
UN numarası	2789
DrugBank	DB03166
KEGG	D00010
MeSH	Acetic+acid
ChEBI	15366
RTECS numarası	AF1225000
SMILES	CC(O)=O ;
Beilstein	506007
Gmelin veritabanı	1380
ChemSpider	171
3DMet	B00009
Özellikler
Kimyasal formül	C2H4O2
Molekül kütlesi	60,05 g mol−1
Görünüm	Renksiz sıvı
Koku	Keskin, sirke gibi
Yoğunluk	1.049 g cm−3
Erime noktası	16-17 °C; 61-62 °F; 289-290 K
Kaynama noktası	118-119 °C; 244-246 °F; 391-392 K
Çözünürlük (su içinde)	Karışabilir.
log P	-0.322
Asitlik (pKa)	4.76[5]
Baziklik (pKb)	9.24 (Asetat iyonunun bazikliği)
Tehlikeler
NFPA 704	2 3 0
Parlama noktası	40 °C (104 °F; 313 K)
Öztutuşma; sıcaklığı	427 °C (801 °F; 700 K)
Patlama sınırları	4–16%
ABD maruz; kalma limiti (PEL)	TWA 10 ppm (25 mg/m³)
LD50	3.31 g kg−1, oral (sıçan)
	Belirtilmiş yerler dışında verilmiş olan veriler, Standart sıcaklık ve basınçtadır. (25 °C, 100 kPa)
	Bilgi kutusu kaynakları

Asetik asit veya etanoik asit CH₃COOH formüllü bir organik asittir, sirkeye ekşi tadını ve keskin kokusunu vermesiyle bilinir. Karboksilik asitlerin en küçüklerindendir (en küçük olan formik asittir). Doğada karbonhidratların yükseltgenmesiyle oluşur. Sanayide asetik asit hem biyolojik yolla hem de sentetik yolla imal edilir. Tuz ve esterine asetat denir. Suda tamamen çözünür.

Kullanımı

Sirke

Sirke genelde %4-5 oranında asetik asit içerir ama turşu kurmak için kullanılan sirkelerde bu oran %18'e varır. Sirkenin oluşturduğu asitli ortam gıdaların bozulmasına neden olacak çoğu mikroorganizmanın büyümesini engeller. Bu yüzden turşulama sebzelerin ömrünü uzatmak için etkili bir yöntemdir.

Sanayi

Donmuş asetik asit

Sanayide asetik asitin geniş bir kullanım alanı vardır, çoğu kimyasalın üretiminde hammadde olarak kullanılır. En önemli kullanımı vinil asetat üretimidir ve bundan elde edilen polivinil asetat tahta tutkalı olarak kullanılır. Bunu asetik anhidrit ve asetik ester üretimi izler. Sirke üretiminde kullanımı nispeten önemsizdir. Asetik asitin bir diğer önemli kullanımı çözücü olaraktır. PET plastiklerin üretiminde kullanılan tereftalik asit üretiminde asetik asit çözücü olarak kullanılır, bu kullanım asetik asitin tüm kullanımının %5-10'unu oluşturur. Asetik asit gıda sanayisinden tampon özelliğinden dolayı E260 adıyla bir katkı maddesi olarak kullanılır.

Asetik asidin türevlerinin de çeşitli kullanımları vardır. Örneğin, Sodyum asetat dokuma sanayinde ve gıda katkı maddesi olarak (E262) kullanılır. Selüloz asetat fotoğraf filmi üretiminde kullanılır.

Asetik asidin zayıf bir asit olması onun özellikle ev içinde temizleme amacıyla kullanılmasının nedenidir. Seyreltik asetik asit (sirke) çaydanlıkların kireçten arındırılmasında, cam ve diğer parlak yüzeylerdeki madenî birikmeleri temizlemekte kullanılabilir.

Etkileri

Emniyet ikazı

Yoğun asetik asit cildi yakar, göze kalıcı zarar verir ve ciltte kabarcıklar oluşmasına neden olur. Etkileri birkaç saat sonra hissedilir. Bu etkilerden korunmak için nitril koruma eldivenleri giyilir. Asetik asit 39 °C üzerinde tutuşabilir, havayla patlayıcı karışımlar oluşturabilir.

%25'den daha yoğun asetik asit labarutuarlarda çekerocak altında kullanılmalıdır. Seyreltik asetik asit zararsızdır, ama daha kuvvetli çözeltileri insan ve hayvanlar için zararlıdır. Sindirim sistemine ciddi hasar verebilir ve kan asitliğini ölümcül oranda değiştirebilir.

Kaynakça

IUPAC, Commission on Nomenclature of Organic Chemistry (1993). "Table 28(a) Carboxylic acids and related groups. Unsubstituted parent structures". A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds (Recommendations 1993). Blackwell Scientific publications. ISBN 0-632-03488-2. 25 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
"Acetic Acid – PubChem Public Chemical Database". The PubChem Project. ABD: National Center for Biotechnology Information. 14 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.
Scientific literature reviews on generally recognised as safe (GRAS) food ingredients. National Technical Information Service. 1974. s. 1.
"Chemistry", volume 5, Encyclopedia Britannica, 1961, page 374
Ripin, D. H.; Evans, D. A. (4 Kasım 2005). "pKa Table" (PDF). 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2015.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] IUPAC, Commission on Nomenclature of Organic Chemistry (1993). "Table 28(a) Carboxylic acids and related groups. Unsubstituted parent structures". A Guide to IUPAC Nomenclature of Organic Compounds (Recommendations 1993). Blackwell Scientific publications. ISBN 0-632-03488-2. 25 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.

[2] "Acetic Acid – PubChem Public Chemical Database". The PubChem Project. ABD: National Center for Biotechnology Information. 14 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2016.

[3] Scientific literature reviews on generally recognised as safe (GRAS) food ingredients. National Technical Information Service. 1974. s. 1.

[4] "Chemistry", volume 5, Encyclopedia Britannica, 1961, page 374

[5] Ripin, D. H.; Evans, D. A. (4 Kasım 2005). "pKa Table" (PDF). 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Temmuz 2015.