Adys Muharebesi

Konsül Lucius Manlisu Vulso ve Konsül Marcus Atilius Regulus komutasında bir Roma ordusu MÖ. 255 yılında Kuzey Afrika'ya çıkarma yapmış ve Aspis Kuşatması'nın sonunda kenti ele geçirmişti. Ordu daha sonra geçtiği yerleri yakıp yıkarak ve yağmalayarak Adys üzerine ilerlemiştir. Aspis ya da Clupea, Kartaca'nın yaklaşık 65 km. güneydoğusundadır. İşgal edilen kentten bir savunma düzeni oluşturup bir garnizon bırakan Roma ordusu, çevreden yaklaşık 20 bin köle ve sığır sürüleri topladı. Roma'dan gönderilen talimata göre donanmanın büyük kısmı, özellikle nakliye gemileriyle birlikte ve Konsül Vulso komutasında Roma'ya yelken açtı. Kuzey Afrika'da kalan Konsül Regulus emrinde yaklaşık 15 bin piyade ve 500 süvari bulunuyordu.

Aslında Kartacalılar Roma saldırısını doğrudan denizden Kartaca'ya bekliyorlardı ve tüm çabalarını kentin savunması için harekete geçirmişlerdi. Adys'in kuşatıldığı haber alınınca bir kara ordusu oluşturulması gereği ortaya çıktı. Bu arada Kartaca, Sicilya'da buluna General Hamilcar'ın 5 bin piyade ve 500 süvariden oluşan kuvvetlerini, General Bostar ve Hasdrubal kuvvetlerine katılmak üzere Kuzey Afrika'ya geri çağırmıştır. Afrika'daki ordu ise paralı askerlerden oluşuyordu. Bunlar Afrika tarzı hafif piyade, milis, süvari ve savaş filleri şeklinde tertiplenmişlerdir.[1]

Kartaca kuvvetleri şimdi Adys'i savunmak üzere harekete geçmişlerdi. Bu kez Roma kuşatması tehdit altındaydı. Üstün süvari ve savaş filleri olmasına karşın Kartaca kuvvetleri, Adys'e hakim bir tepe üzerinde mevzi almıştır. Eğitimin yetersiz olması ve komuta erkinin fazlasıyla merkezileşmiş olması, Kartaca kuvvetlerinin zayıf yanlarına işaret etmektedir. Kartacalılar, direnmeye ve Roma Ordusu'nun daha fazla tahribat yapmasına izin vermemeye kararlıydılar.[2]

Ancak Roma kuvvetleri karanlıktan yararlanarak tepeyi kuşattılar ve şafakta iki yandan Kartaca kuvvetlerine taarruz ettiler. Kartacalılar bir süre durumlarını korudular ve hatta bir Roma lejyonunu püskürtmeyi de başardılar. Ancak muharebe hattında oluşan bu rahatlama Kartaca süvarisinin ve savaş fillerinin çatışmaya etkin biçimde girmesi için yeterli değildi. Sonuçta Kartaca kuvvetleri yenilgiye uğradılar fakat geri çekilmeyi başardılar. Roma kuvvetleri bir süre Kartacalıları izlediler, sonra geri dönerek kampı yağmaladılar. Önlerinde herhangi bir kuvvet kalmayan Roma Ordusu Kartaca üzerine ilerlemeye devam etti ve Tunis'de durdu.

Bu yenilgi Kartaca'da büyük bir telaşa yol açmıştır. Numidyalılar ve kırsal alandan kente sığınan halk, kendi derebeylerine karşı ayaklanıp kırsal kesimden kente aktılar. Kentteki bu büyük nüfus yığılması, kırsal bölgenin Roma Ordusu tarafından yağmalanmış olmasıyla birleşince kentte büyük bir gıda maddesi sıkıntısına ve muhtemelen salgın hastalıklara yol açmıştır. Kentte oluşan bu kargaşaya karşın Regulus'un emrindeki iki lejyonla kenti düşürme şansı yoktu. Regulus için daha da kötüsü, konsüllük süresinin, savaşın sonunda elde edeceği zafer utkusundan önce sona erecek olmasıydı. Barış görüşmelerinde Sicilya, Korsika ve Sardinya'yı bırakması, donanmasını tasfiye etmesi ve bir savaş tazminatı ödemesi öngörülen Kartaca bu koşulları kabul etmedi. Bu koşullar Kartaca'yı, bir bakıma Roma Cumhuriyeti'nin bir eyaleti durumuna sokacaktı. Dolayısıyla Kartaca bu koşulları kabul etmedi.

Başlangıçta Kartaca kuvvetlerinin tepede müstahkem bir savunma düzeni oluşturmaları, durumlarını güçlendirebilirdi. Bulundukları bölge savunmaya uygundu. Fakat arazi yapısı (derin vadiler, sarp kayalıklar), en güçlü muharebe unsurları olan savaş fillerini ve süvariyi etkin biçimde kullanılamaz duruma sokmuştur. Sonuçta Roma Komutanlığı, ağır piyadesini kullanarak Kartaca kuvvetlerini tuzağa düşürmek için ortaya çıkan bu fırsatı değerlendirmiştir.

• Kartaca
• Birinci Pön Savaşı

• historyofwar.org - Battle of Adys, 256 B.C.9 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.