Aşağıemerce, Taşköprü

Köyün, bölgeyi fetheden Türk-İslam komutanının "emir beyleri"(veya "emirci"leri)tarafından(yukarı emerce ile birlikte) kurulduğu; köyün isminin de "emirci"den geldiği yönünde rivayetler vardır. Köyün başlangıçta yedi aile(hane) tarafından kurulduğu, yaygın bir görüştür.İlk başlarda "emirce" olan köy adının daha sonraları "emerce" olarak söylenmeye başlandığı rivayet edilmektedir. İlçenin bazı köylerinde köyün ismi "Ömerce" olarak da telaffuz edilmektedir. Köy mezarlığının büyüklüğünden köyün geçmişinin oldukça eskilere dayandığı anlaşılmaktadır. Köyün yukarı tarafında bulunan ve hâlen "harmanyeri" olarak kullanılan yerde eski yerleşimlere ait kalıntılara da rastlanılmaktadır.

Köyde, Anadolu'da egemen Türk-İslam kültürü özellikleri hakimdir. Evlilikle ilgili olarak "söz kesme-nişan ve düğün gelenekleri" diğer birçok yöredekine benzer bir nitelik gösterir. "Kız isteme",söz ve nişan sırasında "şerbet içme", kadınlar arasında "kına gecesi" yapma, yörede "hak'a gitme" olarak adlandırılan "gelin alma" törenleri, hâlen yaşayan kültürel etkinliklerdir. Kandil geceleri mevlit okuma, vefat etmiş aile bireyleri için mevlit okutma ve yemek verme, askere ve hacca gidenleri "uğurlama ziyaretleri" yapma; yakınları vefat edenlere "başşağlığı ziyaretleri" yapma, yaşayan gelenkler arasındadır. Dini bayramlarda ve kandillerde "mezar ziyaretleri" de yapılır. Eskiden dini bayramlarda arefe günü topluca mezarlığı ziyaret etme, bu sırada katılmacılara "saraylı" diye adlandırılan ekmek ile helva, şeker, kuruyemiş vb. dağıtmayı içeren ve "zîrata (ziyarete) çıkma" diye adlandırılan adet, son zamanlarda seyrekleşmiştir. Kurak mevsimlerde, "yağmur duasına çıkma" eski bir gelenektir. Ekonomik faaliyetlerde yardımlaşmaya dönük gelenekler arasında "ödünce gitme" diye adlandırılan imece uygulaması, önemlidir. Son yıllarda biraz zayıflamış görünen su bendi tutma/onarma ve sulama "arkları"nı (kanallarını) temizleme, yol yapımı vb. amaçlı "ortak çalışmalar" da yapılır.

Sosyal ilişkilerde, yaşa ve cinsiyete göre roller farklılaşır. Toplantılarda "üst" yerlerin(köşelerin) büyüklere bırakılması, büyükler ayaktayken gençlerin oturmaması, büyüklerin sözünün kesilmemesi, el öpme vb. yaşayan adetlerdir. Kadın-erkek ilişkileriyle ilgili olarak, "tanıdık olmayanlarla pek konuşmama", erkeklerin önünü kesmeme, kadın ve erkeklerin ayrı ayrı eğlenmesi gibi adetler de varlığını sürdürmektedir. Geleneksel çocuk oyunları olarak, "met(çelik-çomak) oynama", "taş dikme(ce)", misket(bilye), minber ağacından "patlangıç" yapma, "zeddirme", bahar aylarında söğüt ve kavak ağaçlarından "hipçi", "düdük" ve "boru" yapma, kış mevsiminde "kızak kayma" (ayakları "kiren" (kızılcık) ağacından yapılan kızaklar, daha makbüldür), saklanbaç, esir alma.. sayılabilir.

Misafirlere öncelikle "açlık-tokluk sorma" ve ikramda bulunma önemli bir görenektir. Ayrıca, tarımsal faaliyetlerde istihdam edilen (ücretli)"günlükçü"lere,yemek ve çay ikramında bulunma hâlen uygulanan bir gelenektir.Ramazan ve kurban bayramlarında birkaç ailenin bayram namazı sonrası "bayram yemeği" vermesi; yaşlı ve hastalarla akrabaların ziyaret edilmesi gelenekleri devam etmektedir.

Giyim kültürü, zaman içinde değişime uğramıştır. Erkekler, pantolon, gömlek, kazak, ceket, palto ..giyerler.Şapka ve "fes" olarak adlandırılan başlıkların ve yün "kuşak" kullanımında bir azalma söz konusudur. Günlük kadın giyiminde "entari",genellikle "çar" diye adlandırılan yazma türü başörtüsü kullanılır. Eskiden yaygın olan ve ev tezgâhlarında dokunan bordo ve mavi renklerin hakim olduğu "önlük"lerin kullanımında bir azalma vardır.Misafirlikte ve dış ziyaretlerde "pardesü, manto,atkı, eşarp" gibi giysiler kullanılır.Özellikle kış mevsimlerde yaşlıların "mes(t)-ayakkabı" giymesi, hâlen yaşayan bir giyim kültürüdür.

Yemek kültürü içinde "ekmek", "(pirinç) pilavı, tarhana çorbası,ayranlı çorba,keşkek,mercimek, bulgur, hamur işleri ("tatar" diye adlandırılan sarımsaklı-yoğurtlu ve "makarna" denilen cevizli-yağlı erişte türü yemekler), et ve sebze (fasulye, patlıcan, patates (kallesi),ıspanak)yemekleri önemli yer tutar.Pirinç ve bulgurdan yapılan ve "alakarışık" diye adlandırılan bir pilav türü de yöreye özgü yemekler arasındadır. Bölgede yaygın "etli ekmek" ile "patatesli, ıspanaklı, mantarlı ekmek" türleri, köyde de yaygındır. Tatlılar arasında, eskiden "kıvrım" diye de adlandırılan "baklava", önemlidir. Salata,"hoşaf", "ekşi ezmesi",turşu,"ayran" ve "cacık" tipik sulu-soğuk yemeklerdir. Elma, pancar, erik gibi meyvelerden pekmez, ekşi, "pelverde" yapma adeti, azalmasına rağmen sürmektedir. Seyrek olarak, saraylı, cizleme, "terekmek"(yufka) diye adlandırılan ve saç üzerinde pişirilen ekmek türleri de yapılır. Köyde hemen her evde bir odunlu "ekmek fırını" vardır. Son yıllarda,Taşköprü'deki fırınlardan temin edilen şehir ekmeğinin kullanımında bir artış olmakla birlikte,söz konusu fırınlarda pişirilen "somun" ekmeğinin kullanımı hala yaygındır.

Hemen hemen her yemek sonrası "çay demlenmesi" yaygındır.

"Yapı kültürü", son yıllarda, önemli bir değişime uğramıştır. Eski yapılar, esas olarak "ahşap" ağırlıklı genellikle 2 katlı yapılardır. Eski evlerin altında "dam"(ahır) yer alır. "Samanlık" genellikle evden ayrı tek katlı bir yapıdır.Yapıların üzeri, kiremitli çatıyla kaplıdır. Son yıllarda, bu yapı biçimi değişmektedir. Yeni yapılar, betonarme tipinde ve genellikle iki katlıdır.Yeni evlerin giriş katlarının tamamen veya kısmen "mağaza" diye adlandırılan ve depo ve garaj olarak kullanılması, yagındır. Yerleşim yerinin düz olmasına da bağlı olarak, köy yerleşimi "toplu" hatta sıkışık bir nitelik gösterir.

Kastamonu iline 46 km, Taşköprü ilçe merkezine (kuzey doğu istikametinde) 4 km uzaklıktadır. Kızılırmak'ın önemli kollarından biri olan Gökırmak vadisinde bulunmaktadır. Hemen köyün önünden "çakmak çayı" geçmektedir. Köy, çukur ve düz bir alanda kurulmuştur.Özellikle bahar aylarındaki sel taşkınlarından köyü korumak için 1950'li yıllarda Çakmakçayı ile köy arasına yapılan yaklaşık 1,5 km uzunluğunda, yaya ve kısmen taşıt yolu olarak da kullanılan ve köyde "tonç" diye adlandırılan bir set vardır.

Köy arazisi, Gökırmak ve Çakmakçayı'ndan sulanan "ova" ve ova dışında kalan "kır" diye tabir edilen araziler ile "mera" ve "koru"(orman)lardan oluşur. Ova arazisi her yıl; kırlık arzinin çoğu kısmı ise iki yılda bir ekilir. Komşu köy ve mahalleler; güneyde yukarı emerce;güneydoğuda badembekdemir ve Belören; doğuda Sökü ve Bayam; Kuzeyde Çördük; Batı'da Eskiatça şeklindedir.

Köy, eski yıllarda en az göç veren yerleşim yerlerinden biri iken bu durum son yıllarda biraz değişmiştir. Son zamanlarda dışarıya göç edenlerin sayısında nisbi bir artış vardır.

• Yerelnet