Osmanlı padişahları listesi

Osmanlı İmparatorluğu var olduğu süre boyunca monarşi ile yönetilmiştir. Sultan, hiyerarşik Osmanlı sisteminde, siyasi, askerî, hukuki, sosyal ve çeşitli başlıklarda en üstteydi.^[a] Teorik olarak sadece Allah’a ve yerine getirmesi gereken "Allah’ın yasaları"na (İslam’daki şeriat) karşı sorumluydu. Onun ilahi görevi İran-İslam başlıklarına yansıtılan "Allah’ın yeryüzündeki gölgesi" (zill Allah fi’l-âlem) ve "yeryüzünün halifesi" (halife-i ru-yi zemin) olmaktı.[4] Tüm devlet dairesi onun hükmündeydi ve verdiği her karar ferman adı verilen kararnamede yayımlanırdı. Başkomutandı ve tüm yurttaki resmî unvanıydı.[5] 1453'te İstanbul'un Fethi’nden sonra kendilerini Roma İmparatorluğu'nun varisi olarak görürlerdi bu nedenle ara sıra Kayser ve İmparator unvanını kullanırlardı.[4][6][7] 1517’de Mısır’ın Fethi’nden sonra I. Selim halife unvanını da benimsedi. Böylece evrensel Müslüman hükümdarı olduğunu iddia etti.^[b] Yakın zamanlarda Osmanlı hükümdarları tahta çıkmada Avrupa hükümdarlarının taç giyme törenine eşdeğer olarak Osman’ın Kılıcı ile kuşatılırdı.[8] Kuşatılmayan sultanın çocukları verasete uygun değildi.[9]

Teoride ve ilkelerde teokratik ve salt olmasına rağmen, uygulamada padişahın yetkileri sınırlıydı. Siyasi kararlarda hanedanın önemli üyelerinin görüş ve tutumlarını dikkate alırdı, bürokratik ve askerî kuruluşlarda aynı zamanda dinî liderlerdi.[5] 17. yüzyıldan bu yana, imparatorluk uzun süren durgunluk dönemine girdi, bu dönemde sultanlar çok güçsüzleştiler. Birçoğu güçlü Yeniçeri Ocağı tarafından tahttan indirildi. Tahta geçmesi yasaklı[10] olmasına rağmen Harem -özellikle hükümdarın annesi (Valide Sultan olarak da bilinir)- sahne arkası önemli politik rollerde kadınlar saltanatı dönemi boyunca etkili oldu.[11]

Sultanların azalan güçleri ilk sultanların ve sonrakilerin saltanat uzunluklarının farklılığından dolayı kanıtlandı. I. Süleyman, imparatorluğu 16. yüzyılda doruk noktasına çıkaran, 46 yıllık saltanatı olan, Osmanlı tarihinin en uzun süre tahtta kalan padişahıydı. V. Murat, 19. yüzyıl gerileme dönemine hükmeden, kayıtlardaki en kısa tahtta kalan padişahtı. Saltanatı sadece 93 gün sürdü. Parlamenter monarşi V. Murat’ın varisi II. Abdülhamit, imparatorluğun son mutlak ve ilk anayasal monarşi hükümdarı, zamanında resmileşti.[12] 7 Ocak 2017’deki ölümüne dek, Osmanlı hanedanının başı ve Osmanlı tahtının sahibi Abdülmecit’in büyük torunu Bayezid Osman’dı.[13]

Aşağıdaki tablo Osmanlı sultanlarını ve son Osmanlı halifesini tarihe göre sıralanmış olarak listeler. Tuğralar kaligrafik mühür ya da Osmanlı sultanları tarafından kullanılan imzalardır. Onlar tüm resmi belgelerde, sikkelerde ve daha önemlisi padişahın portresinin belirlenmesinde kullanılırdı. "Notlar" sütunu padişahların ebeveynlerini ve kaderlerini içerir. Padişah'ın saltanatının sonu doğal ölümle bitmediği zaman nedeni kalın gösterilir. İlk hükümdarlar için genellikle saltanatının sonu ve varisinin tahta çıkması arasında bir zaman vardır. Bunun nedeni tarihçi Quataert'e göre bu dönemde Osmanlı’da uygulanan en yaşlı olan değil en uygun olanın tahta geçmesidir: sultan öldüğünde, bir galip çıkana kadar tüm oğulları savaşmak zorundaydı. Bundan dolayı iç çatışma meydana gelmiş ve kardeş katili gerçekleşmiştir, sultanın ölüm tarihi bu nedenle her zaman varisin tahta geçmesiyle aynı tarihte değildir.[14] 1617'de Şehzade sistemi, en uygun olanın tahta geçmesi yerine yaşça en büyük olanın tahta geçtiği sistemle (ekberiyet) değişti. Bu sistemle tahta ailenin en büyük erkeği geçti. Bu da 17. yüzyıldan bu yana neden ölen sultanın yerine nadiren kendi oğlunun genellikle amca ya da kardeşinin geçtiğini açıklar.[15] En büyük olanın tahta geçtiği sistem (ekberiyet) 19. yüzyılda alınan başarısız sonuçlara rağmen saltanatın sonuna kadar sürdü.[16]

#	Sultan	Portre	Tahta geçişi	Tahttan inişi	Saltanat süresi	Tuğra	Notlar
1	I. Osman (Gazi-Bey)		y. 1299	y. 1326	27 yıl	- [c]	Ertuğrul Gazi ve Halime Hatun’un oğlu; Osmanlı Devleti kuruldu. Ölene kadar tahttan inmedi.[17]
2	I. Orhan (Gazi-Bey)		y. 1326	y. 1362	36 yıl		Osman Gazi ve Malhun Hatun’un oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[18]
3	I. Murat Hüdâvendigâr, Şehit (1383'ten sonra Sultan)		y. 1362	1389	27 yıl		Orhan Gazi ve Nilüfer Hatun’un oğlu; Ölene olana kadar tahttan inmedi; I. Kosova Muharebesi'nde öldü.[19]
4	I. Bayezid Yıldırım, Sultân-î İklim-i Rûm		1389	1402	13 yıl		I. Murat ve Gülçiçek Hatun’un oğlu; Anadolu'da Türk birliği sağlandı. Ankara Savaşı'nda esir düştü (saltanatı bitti); 1402 Fetret Devri başladı. 8 Mart 1403'te Akşehir'de tutsakken öldü.[20]
Fetret Devri[d] (20 Temmuz 1402 – 5 Temmuz 1413)
—	İsa Çelebi		1403–1405 (Batı Anadolu Bölgesi Sultanı)	1406	—	—	20 Temmuz 1402'deki Ankara Muharebesi sonrasında, İsa Çelebi Musa Çelebi'yi mağlup etti ve yaklaşık iki yıl boyunca imparatorluğun Anadolu topraklarının batı bölümünü kontrol etmeye başladı. 1405'te Ulubat Muharebesi'nde Mehmed Çelebi'ye mağlup oldu. 1406'da öldürüldü.
—	Emir Süleyman Çelebi Rumeli'nin ilk sultanı		20 Temmuz 1402	17 Şubat 1411[21]	—	—	20 Temmuz 1402'de Ankara Muharebesi'nde Osmanlı'nın yenilmesinden kısa bir süre sonra, imparatorluğun Avrupa kısmı için Rumeli Sultanı unvanını aldı. 17 Şubat 1411'de öldürüldü.[21]
—	Musa Çelebi Rumeli'nin ikinci sultanı		18 Şubat 1411	5 Temmuz 1413[22]	—	—	18 Şubat 1411'de Süleyman Çelebi'nin ölümünün hemen ardından imparatorluğun Avrupa kısmı için Rumeli Sultanı unvanını aldı.[23] 5 Temmuz 1413'te Mehmed Çelebi’nin kuvvetleri tarafından Samokov yakınlarında Çamurlu Derbent muharebesinde öldürüldü.[24]
—	I. Mehmed Anadolu Sultanı		1403–1406 (Doğu Anadolu Bölgesi Sultanı) 1406–1413 (Anadolu Sultanı)	5 Temmuz 1413	—	—	20 Temmuz 1402'de Ankara Muharebesi'nde mağlup olmasından hemen sonra Anadolu topraklarının doğu kısmını kontrol altına aldı. 1405 yılında Ulubat Muharebesinde İsa Çelebi'yi mağlup etti. İsa'nın 1406'da ölümünden sonra Osmanlı imparatorluğu'nun Anadolu topraklarındaki tek hükümdarı oldu. 5 Temmuz 1413'te Musa'nın ölümü üzerine Osmanlı Sultanı I. Mehmed unvanını aldı.
Saltanat yeniden başladı
5	I. Mehmed Çelebi-Kirişçi		1413	1421	8 yıl		I. Bayezid ve Devlet Hatun’un oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[25]
6	II. Murad Koca Sultân, Gazi		1421	1444	23 yıl		I. Mehmed ve Emine Hatun’un oğlu;[26] Kendi özgür iradesiyle oğlu II. Mehmed lehine tahttan feragât etti.[27]
7	II. Mehmed Fatih		1444	1446	3 yıl		II. Murat ve Hüma Hatun’un oğlu;[28] Babasına tekrar padişah olmasını rica ettikten sonra tahtı teslim etti.[27]
-	II. Murad Koca Sultân, Gazi Han		1446	3 Şubat 1451	5 yıl		İkinci çıkışı; Yeniçeri isyanı neticesinde tahtta geri dönmek zorunda kaldı.[29] Ölene kadar tahttan inmedi.[26]
-	II. Mehmed Fâtih Sultân Mehmed Hân - Gazi		3 Şubat 1451	3 Mayıs 1481	30 yıl		İkinci çıkışı; 29 Mayıs 1453'te İstanbul’u fethetti; Osmanlı Devleti'nde ilk defa altın para bastırdı Ölene kadar tahttan inmedi.[30]
8	II. Bayezid Sultân Bayezid-î Velî Han - Gazi		19 Mayıs 1481	25 Nisan 1512	31 yıl		II. Mehmed ve Emine Gülbahar Hatun veya Sitti Mükrime Hatun’un oğlu; Oğlu I. Selim lehine tahttan feragât etti; 26 Mayıs 1512'de Dimetoka yakınlarında öldü.[31]
9	I. Selim Yavuz Sultân Selim Han - Gazi (1517'den beri halife)		25 Nisan 1512	21 Eylül 1520	8 yıl		II. Bayezid ve Gülbahar Hatun veya Ayşe Hatun’un oğlu; Doğu ağırlıklı fetihler yaptı. İslam birliği politikası güttü. İlk Osmanlı İslam Halifesi (Mısır'ın fethiyle başlar) Ölene kadar tahttan inmedi.[32]
10	I. Süleyman Kanûnî Sultân Süleyman Han Muhteşem - Şehit		30 Eylül 1520	7 Eylül 1566	46 yıl		I. Selim ve Ayşe Hafsa (Hafize) Valide Sultan’ın oğlu; Avrupa ağırlıklı fetihler yaptı. 1526 Mohaç Savaşı’nda Macar Krallığı'na son verdi. Ölene kadar tahttan inmedi En uzun hüküm süren padişahtır (46 yıl).[33]
11	II. Selim Sarı		29 Eylül 1566	21 Aralık 1574	8 yıl		I. Süleyman ve Hürrem Haseki Sultan’ın oğlu; Denizciliğe önem verilerek, Kıbrıs ve Tunus alındı. Sefere çıkmayan ilk padişahtır. Ölene kadar tahttan inmedi.[34]
12	III. Murad		22 Aralık 1574	16 Ocak 1595	21 yıl		II. Selim ve Afife Nurbanû Valide Sultan’ın oğlu; Doğu ağırlıklı fetihler sürdü. Ölene kadar tahttan inmedi.[35] Osmanlı en geniş sınırlarına ulaştı.
13	III. Mehmed Adlî		27 Ocak 1595	20 ya da 21 Aralık 1603	8 yıl		III. Murad ve Safiye Valide Sultan’ın oğlu; I. Süleyman'dan sonra sefere çıkan ilk padişahdır. Ölene kadar tahttan inmedi;[36]
14	I. Ahmed Bahtî		21 Aralık 1603	22 Kasım 1617	14 yıl		III. Mehmed ve Handan Valide Sultan’ın oğlu; Zitvatorok Antlaşması ile Osmanlı ve Avrupa eşit sayıldı. Ölene kadar tahttan inmedi.[37]
15	I. Mustafa Deli		22 Kasım 1617	26 Şubat 1618	1 yıl		III. Mehmed ve Halime Valide Sultan’ın oğlu; Zekâ geriliğinden ötürü Genç yeğeni II. Osman lehine tahttan indirildi.[38]
16	II. Osman Genç, Şehit		26 Şubat 1618	19 Mayıs 1622	4 yıl		I. Ahmed ve Mâh-Firûze Hatice Valide Sultan’ın oğlu; 19 Mayıs 1622'deki yeniçeri isyanında tahttan indirildi; 20 Mayıs 1622'de Sadrazam Kara Davut Paşa tarafından katledildi.[39]
-	I. Mustafa		20 Mayıs 1622	10 Eylül 1623	1 yıl		İkinci çıkışı; Yeğenine yapılan suikastin ardından tahtta geri döndü; Zihnî dengesizliği nedeniyle tahttan indirildi; 20 Ocak 1639'da İstanbul'daki ölümüne kadar hapsedildi.[38]
17	IV. Murad Bağdat Fâtihi, Sahib-î-Kıran, Gazi		10 Eylül 1623	8 ya da 9 Şubat 1640	17 yıl		I. Ahmed ve Mâh-Peyker Kösem Valide Sultan’ın oğlu; Doğu ağırlıklı fetihler yapıldı. Ölene kadar tahttan inmedi.[40]
18	İbrahim Girit Fâtihi, Asabî, Şehit		9 Şubat 1640	8 Ağustos 1648	8 yıl		I. Ahmed ve Mâh-Peyker Kösem Valide Sultan’ın oğlu; Şeyhülislam liderliğinde gerçekleştirilen darbe ile tahttan indirildi; 18 Ağustos 1648'de İstanbul'da isyancıların önderi olan Sadrazam Mevlevî Sofu Mehmed Paşa tarafından boğduruldu.[41]
19	IV. Mehmed Avcı		8 Ağustos 1648	8 Kasım 1687	39 yıl		İbrahim ve Turhan Hatice Valide Sultan’ın oğlu; İkinci Mohaç Muharebesi’nde Osmanlı Devleti’nin uğradığı yenilginin ardından tahttan indirildi; Edirne’de 6 Ocak 1693'te öldü.[42]
20	II. Süleyman Gazi		8 Kasım 1687	22 Haziran 1691	4 yıl		İbrahim ve Sâliha Dil-Âşûb Valide Sultan’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[43]
21	II. Ahmed Gazi		22 Haziran 1691	6 Şubat 1695	4 yıl		İbrahim ve Hatice Mû’azzez Sultan’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[44]
22	II. Mustafa Gazi		6 Şubat 1695	22 Ağustos 1703	8 yıl		IV. Mehmed ve Mâh-Pâre Ümmetullah (Emetullah) Râbi’a Gül-Nûş Valide Sultan’ın oğlu; Karlofça Antlaşması ile Osmanlı ilk defa büyük ölçüde toprak kaybetti (1699). Edirne Vakası olarak anılan yeniçeri ayaklanması sonucu 22 Ağustos 1703’te tahttan indirildi; 8 Ocak 1704'te İstanbul'da öldü.[45]
23	III. Ahmed Lâle Devri Pâdişâhı - Gazi		22 Ağustos 1703	1 ya da 2 Ekim 1730	27 yıl		IV. Mehmed ve Mâh-Pâre Ümmetullah (Emetullah) Râbi’a Gül-Nûş Valide Sultân’ın oğlu; Lale Devri (1718-1730)’nde ıslâhatlar yaptı. Patrona Halil önderliğinde gerçekleştirilen yeniçeri isyanıyla tahttan indirildi; 1 Temmuz 1736'da öldü.[46]
24	I. Mahmud Gazi		2 Ekim 1730	13 Aralık 1754	24 yıl		II. Mustafa ve Saliha Sebkat-î Sultân’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[47]
25	III. Osman Sofu		13 Aralık 1754	29 ya da 30 Ekim 1757	3 yıl		II. Mustafa ve Şeh-Süvar Valide Sultân’ın oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[48]
26	III. Mustafa İlk Yenilikçi, Gazi		30 Ekim 1757	21 Ocak 1774	17 yıl		III. Ahmed ve Emine Mihr-î-Şâh İkinci Kadın Efendi’nin oğlu; Ölene kadar tahttan inmedi.[49]
27	I. Abdülhamid Islâhatçı, Gazi		21 Ocak 1774	6 ya da 7 Nisan 1789	15 yıl		III. Ahmed ve Râbi’a Şermi Kadın Efendi’nin oğlu; Ruslara karşı mücadele etti. Ölene kadar tahttan inmedi.[50]
28	III. Selim Bestekâr, Nizâmî, Şehit		7 Nisan 1789	29 Mayıs 1807	18 yıl		III. Mustafa ve Mihr-î-Şâh Valide Sultân’ın oğlu; Çeşitli reformlar yaptı. Gerçekleştirdiği reformlarına karşı Kabakçı Mustafa önderliğinde tertiplenen yeniçeri isyanıyla tahttan indirildi; 28 Temmuz 1808'de İstanbul’da Padişah IV. Mustafa’nın emriyle katledildi.[51]
29	IV. Mustafa		29 Mayıs 1807	28 Temmuz 1808	1 yıl		I. Abdülhamid ve Nükhetseza Hanımefendi’nın oğlu; Rusçuk A’yan’ı Alemdar Mustafa Paşa önderliğinde gerçekleştirilen ayaklanma neticesinde tahttan indirildi; 17 Kasım 1808'de İstanbul'da Padişah II. Mahmud’un emriyle idam edildi.[52]
30	II. Mahmud İnkılâpçı, Gazi		28 Temmuz 1808	1 Temmuz 1839	31 yıl		I. Abdülhamid ve Nakş-î-Dil Valide Sultan’ın oğlu; 1826'da Yeniçeri Ocağı'nı lağvetti. (Vaka-i Hayriye); Ölene kadar tahttan inmedi.[53]
31	Abdülmecid Tanzimâtçı, Gazi		1 Temmuz 1839	25 Haziran 1861	22 yıl		II. Mahmud ve Bezm-î-Âlem Valide Sultan’ın oğlu; 3 Kasım 1839'da Osmanlı demokratikleşmesinin ilk adımı olan (Gülhane Hatt-ı Şerif-î) Tanzimât Fermânı’nı yayımladı; 18 Şubat 1856'da (Islâhat Hatt-ı Hümâyûn-u) Islâhat Fermânı’nı ilân etmek zorunda bırakıldı; Ölene kadar tahttan inmedi.[54]
32	Abdülaziz Bahtsız, Şehit		25 Haziran 1861	30 Mayıs 1876	15 yıl		II. Mahmud ve Pertav-Nihâl (Pertevniyal) Valide Sultân’ın oğlu; İlk kez Avrupa'ya seyahat amacıyla gitti. Bakanları tarafından tahttan indirildi; Beş gün sonra da (intihar etti ya da muhtemel bir suikâsta kurban gitti) ölü bulundu.[55]
33	V. Murad Deli		30 Mayıs 1876	31 Ağustos 1876	93 gün		Abdülmecid ve Şevk-Efzâ Valide Sultân’ın oğlu; Akıl hastalığı nedeniyle tahttan indirildi; 29 Ağustos 1904’te Çırağan Sarayı’nda öldü.[56]
34	II. Abdülhamid Gazi		31 Ağustos 1876	27 Nisan 1909	33 yıl		Abdülmecid ve Tîr-î-Müjgan Kadın Efendi’nin oğlu; ve daha sonra da Rahîme Piristû Valide Sultan’ın mânevî evlâdı; 23 Kasım 1876'da (Birinci) Meşrûtiyyet'i tesis ederek anayasa (Kanûn-î Esasî) çıkardı, daha sonra ise 13 Şubat 1878'de askıya aldı; 23 Temmuz 1908'de (İkinci) Meşrûtiyyet’i yeniden ilân etti; 31 Mart Vakası (13 Nisan 1909) sonrasında tahttan indirildi; Sürgün hayatına başlamak üzere Selanik’e nakledildi; 1912'de Selanik’in Yunanistan’a kaybedilmesiyle 10 Şubat 1918 tarihindeki ölümüne kadar Beylerbeyi Sarayı’na kapatıldı.[57]
35	V. Mehmed Reşâd		27 Nisan 1909	3 Temmuz 1918	9 yıl		Abdülmecid ve Gül-Cemâl Dördüncü Kadın Efendi’nin oğlu; Osmanlı gücünü yitirdi, Balkanlar, Libya ve Ortadoğu kaybedildi. Ölene kadar Mehmed Talât, İsmail Enver ve Ahmed Cemal Paşaların etkisinde olarak tahtta kaldı.[58]
36	VI. Mehmed Vahideddin		4 Temmuz 1918	1 Kasım 1922	4 yıl		Abdülmecid ve Gül-İstü (Gülistan) Münîre Dördüncü Kadın Efendi’nin oğlu; 1 Kasım 1922'de Saltanat lâğvedildi; 17 Kasım 1922’de İstanbul’dan ayrıldı; 16 Mayıs 1926’da Sanremo, İtalya'da sürgünde öldü.[59]
Osmanlı Halifeliği Türkiye (Cumhuriyeti) Devleti'nin denetiminde varlığını sürdürdü[e] (1922-1924)
-	II. Abdülmecid (Son Osmanlı Halifesi)		18 Kasım 1922	3 Mart 1924	2 yıl	- [c]	I. Abdülaziz ve Hayran-î-Dil Kadın Efendi’nin oğlu;[60] TBMM tarafından halife seçildi; Hilâfet’in kaldırılmasıyla sürgüne gönderildi;[61] 23 Ağustos 1944’te Paris, Fransa'da sürgünde öldü.[62]

• Şehzade
• Valide Sultan
• Osmanlı Hanedanı
• Osmanlı padişah eşleri
• Osmanlı Hanedanı soyağacı
• Osmanlı padişah anneleri

Wikimedia Commons'ta Osmanlı padişahları listesi ile ilgili çoklu ortam kategorisi bulunur.

• "Website of the 700th Anniversary of the Ottoman Empire". 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2009.
• "Official website of the immediate living descendants of the Ottoman Dynasty". 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2009.