Yuki-onna

Yuki-onnanın ortaya çıkışı oldukça eskiye dayanmaktadır. Muromachi döneminin sonlarında, renga şairi Sōgi tarafından yazılan Sōgi Shokoku Monogatari (Sōgi’den Çeşitli Yörelerin Hikayeleri) isimli eserde sanatçı, Echigo’da (Günümüzde Niigata vilayeti)  kaldığı sırada yuki-onnayı gördüğünü söylediğinden yuki-onnanın Muromachi döneminde halihazırda var olan bir efsane olduğu anlaşılır.[1]

Birçok farklı isminin olmasının yanında, yuki-onna ölümü simgeleyen beyaz kostümü ve üflediğinde insanı dondurup öldürecek kadar soğuk nefesi ile bilinir. Genellikle kişinin ruhunu emerek öldürdüğü söylenen bu kar hayaleti insanlara korku salan bir yōkaidir.

Lafcadio Hearn’ın Sōgi Shokoku Monogatari’den esinlendiği “Kwaidan” isimli eserinde de olduğu gibi, yuki-onna karın kırılgan doğasını yansıtan korkunç ve güzel bir yaratık olarak anlatılır. Öte yandan modern zamanlarda ortaya çıkan Yeti veya Sasquatch’ın bir karşılığı olarak kabul edilen yuki-otoko (Kar Adam), yuki-onnanın erkek versiyonu değildir.

Anlatılana göre, Niigata vilayetinin Ojiya bölgesinde güzel bir kadın bir adamı ziyaret eder ve kendi rızasıyla o adamla evlenir. Ancak banyoya girmek istememesine rağmen zorla sokulunca, bedeni görünmez olur ve geriye sadece ince, kırılgan bir buz parçası kaldığı görülür. (bkz. İngilizce: tsurara-onna)

Aomori ve Yamagata vilayetlerinde de benzer olarak “Shigama-onna”[2] isminde bir hikâye anlatılır. Yamagata’nın Kaminoyama bölgesinde, yuki-onna  karlı bir gecede, ocak ateşinin sıcaklığıyla ısınmak için yaşlı bir çifti ziyaret eder. Gecenin ilerleyen saatlerinde yolculuğuna devam etmek için dışarı çıkmak isterse de, onu durdurmak için elini tutan yaşlı adam  vücudunun bir buz kadar soğuk olduğunu fark eder. Ardından kız adamın gözleri önünde bir kar hortumuna dönüşerek bacadan çıkıp evi terk eder.

Ayrıca Yuki-onna hikâyelerinin kısmen büyülü kuş hikayeleri ile benzerlikler gösterdiği görülür. Rivayete göre; karın tipilediği bir gece, yuki-onna çocuğuna (yukinko) sarılarak ayakta beklemekte ve gelen geçen insanlardan onu tutmasını istemektedir. Kabul eden olursa, çocuk onu karın altında bırakıp dondurana dek ağırlaştıkça ağırlaşır.[3] Tutmayı reddedenlerinse  karlı bir vadiye doğru itileceği anlatılır. Aomori’de bulunan Hirosaki’de ise benzer bir şekilde, yuki-onnanın bir samuraydan çocuğunu tutmasını istediği, ağzında hançer saklayarak ağzını çocuğun kafasına yakın tutan samurayın, bu sayede bu badireyi atlatabildiği söylenir. Hikayenin sonunda samuray çocuğu annesine geri verir ve yuki-onna da ona yüklü bir hazine vererek teşekkür eder.[4] Yukinkonun artan ağırlığını taşıyabilen ve sonuna kadar dayanabilen insanların büyük bir fiziksel güç kazanacağı da söylenir.[1]

Nagano vilayetinin Ina isimli bölgesinde yuki-onnaya ”Yukionba” (Kar Nene) denir. Karlı gecelerde Yama-uba (Dağ Nenesi) formunda görüldüğüne inanılır. Benzer olarak, Ehime vilayetinin Yoshida bölgesinde karın yerde biriktiği gecelerde bir “Yukinba” belirdiği söylenir ve insanlar çocuklarının dışarı çıkmasına izin vermez. Ayrıca, Iwate vilayetinin Tōno bölgesinde  yeni yılın 15. Günü civarında veya dolunay çıktığında yuki-onnanın çocukları oynamak için dışarı çağırdığına inanılır. Bu yüzden çocuklar dışarı çıkmamaları konusunda uyarılır. Çok sayıda çocuk sahibi olmaları açısından yuki-onna ve yama-uba birbirine benzetilmekte olup sıklıkla aynı yaratık oldukları düşünülür.

Wakayama vilayetinin Ito bölgesinde karın tuttuğu gecelerde dışarıda zıplayarak yürüyen tek bacaklı bir çocuk olduğu ve bu çocuğun ertesi sabah daire şeklindeki ayak izlerinin görülebildiği söylenir. Bu çocuğa Kar Çocuk (yukinbo) denilebilirse de yakındaki kutsal dağın hizmetkarı olduğu da söylenmektedir.

Günümüzde Misasa olan Tottori vilayetinin Tōhaku bölgesinin Oshika köyünde, karın hafif yağdığı günlerde yuki-onnanın gelip beyaz bir asayı sallayarak “Kōri gose yu gose” (“Buz verin, sıcak su verin”) dediği söylenir. Üstüne su dökünce şişip büyüdüğü, sıcak su dökünce ise ortadan kaybolduğu söylenir.

Nara vilayetinin Yoshino Bölgesindeki Kumano Nehri çevresindeki “Oshiroi baa-san” veya “oshiroi babaa” olarak bilinen efsanevi yaratığın da yuki-onnanın bir formu olduğu düşünülür. Yanlarında ayna sürüdükleri ve bu aynaları sürürken tıngırtı benzeri sesler çıkarttıkları söylenir. Beyaz bir asa taşımak ya da aynaya sahip olmak gibi özelliklerin hasat ve doğumu yöneten dağ ruhlarına hizmet eden miko’lara (Şinto tapınaklarında görev yapan şaman genç kızlar) ait olduğu düşünülmektedir.

Aomori’de, aslında yuki-onnanın yeni yılın 3. günü köye indiği ve ilk Tavşan  günü (12 hayvanlı eski takvime göre)  dağlara geri döndüğü, ayrıca Tavşan günü  gecikirse  hasadın önceki yıllardan farklı olacağına inanılırdı.

Miyagi vilayetinde bulunan Iwate’de, yuki-onnanın insanların yaşamını çaldığına, Niigata vilayetinde ise yuki-onnanın çocukların karaciğerini söktüğüne ve insanları dondurarak öldürdüğüne inanılır. Akita vilayetinin Nishimonai bölgesinde, yuki-onnanın yüzüne bakan veya onunla konuşan kişinin yuki-onna tarafından yeneceğine inanılmaktadır. Fukushima vilayetinin Iwaki ilçesinde ve Ibaraki vilayetinde, yukki-onna tarafından çağırılan kişi eğer cevap vermezse o kişinin vadinin dibine itileceğine inanılır.[1][4] Fukui vilayetinde “Koshi-musume” (越娘, "yoldan geçen kız") olarak tanımlanan yuki-onna’nın çağrısına sırtını dönen kişinin de bir vadiye itileceği söylenir.[5]

Gifu vilayetinin İbi bölgesinde yer alan Ibigawa’da “Yukinobō” denilen görünmez bir canavarın şekil değiştirerek yuki-onna olarak ortaya çıktığı söylenir. Söylenene göre, bu canavar dağ evlerine gelip su istediği, ancak eğer isteği yerine getirilirse ev sahibini öldürdüğü söylenir. Bu yüzden su değil sıcak çay verilmelidir. Yerel inanca göre; Yukinobō’yu uzaklaştırmak isteyen kişi "Saki kuromoji ni ato bōshi, shimetsuke haitara, ikanaru mono mo, kanō mai" (Önüne kara bir harf, arkana bir başlık, sıkıca bağlayıp giyersen her şey mümkün!) cümlesini söylemelidir.[1]  

Hirosaki, Aomori’de inanılan efsaneye göre yuki-onna yeni yılda insan dünyasına döner ve Iwate vilayetinin Tōno bölgesinde yeni yılın 15. Günü civarı veya kışın ilk dolunayında çocukları oyun oynamak için kaçırır.

Yuki-onnanın genelde çocukları kaçırdığı düşünülür. Bu özelliğiyle yuki-onna çocukları kaçıran diğer bir yōkai olan Ubume’ye benzetilir. Hatta Yamagata vilayetinin Mogami bölgesinde ubumenin aslında yuki-onna olduğu söylenir.

Yuki-onnanın anlatıldığı eski hikayeler genellikle hüzün içeren hikayelerdir. Bu hikayelerin çocuğu olmayan çiftlerin ya da dağlarda yalnız yaşayan bekar erkeklerin hayatı gibi hüzünlü yaşamlardan türediği söylenmektedir. Bu kişiler, tipili gecelerde kapının çaldığını ve özlemini duydukları kişinin geldiğini düşünmüş olabilirler. Sonrasında bir kar tanesi gibi eriyip giden, fani bir hayal ile mutlu olmaya çalışırlar. Başka bir sebep de, tıpkı Tōno Monogatari’de anlatıldığı gibi, korkudur. Dış taraftaki shōjiyi (klasik Japon evlerinde dış kısımda yer alan sürgülü, kanatlı kapı) çalan tipinin çıkardığı sese “shōji sasuri” (kapı sürtünmesi olarak adlandırılır. Yuki-onnanın shōjiye sürtündüğü söylenerek çocukların erkenden uyutulması bir gelenek haline gelmiştir. Shōji sasuri gibi gerçek söylemlerden yola çıkarsak, insanların istekleri ile korkularının iç içe geçtiği söylenebilir. Buna ek olarak, kış mevsimi tanrıların ziyarete geldiği mevsim olarak kabul edildiğinden tanrılara gereken saygı gösterilmezse kötü şeylerin gerçekleşeceğine inanılır. Dolayısıyla, yuki-onnanın insanların özlem duyduğu şeylerden doğduğu söylense de kesin nedenin bu olduğu söylenemez. Öte yandan mevsim geçişlerinin neden olarak gösterilmesi de mümkündür. Japon edebiyatı araştırmacısı Nobuyoshi Furuhashi, Kenji Miyazawa’nın Kaze no Matasaburō 風の又三郎 (Rüzgarın Matasaburo’su) isimli romandaki ana karakterinde de bir şekilde bu konuyla ilişkilendirilebileceğini belirtmiştir.[2]

Yuki-onnanın gerçek kimliğine ilişkin birçok görüş vardır. Kimisi karın ruhu olduğunu söylerken, kimisi de tipiye yenik düşen bir kadının ruhu olduğunu düşünür. Yamagata vilayetinin Oguni bölgesine ait bir hikayede Yuki jorō (yuki-onna) denilen bir ay prensesinin sıkıcı yaşam tarzından kaçıp dünyaya kar yağışı ile beraber indiği, fakat geri dönemediği ve ay ışığının aydınlattığı karlı gecelerde görüldüğü söylenir.[1][4]

Edo döneminin bilgelerinden Yamaoka Genrin yuki-onnanın kardan doğduğunu söylemiştir. Bir şeyden fazla varsa o şeyden yaşayan bir şeylerin meydana geleceğine inanılırdı. Su fazla olduğu için sudan balık meydana geldiği ve ormanların sık olduğu yerlerde kuşların çoğalacağı düşünülürdü. Kadınlar ve kar “yin” (dişil ilke) olarak kabul edildiği için, Echigo gibi yerlerde yuki-onnanın karın derinliklerinden doğduğu düşünülür.[6]

Japonya’nın geleneksel kültürüne bakıldığında yuki-onna, Kōwaka denilen geleneksel dansta da görülebilir. Bu durum modern zamanlarda da devam etmiştir. Chikamatsu Monzaemon’un Yuki-onna Gomai Hagoita isimli hikayesi, kandırılıp öldürülen bir kadının intikam almak için yuki-onnaya dönüşmesini konu alır. Yuki-onnanın çekici ve korkutucu yönleri bu tarz betimlemelerde sıkça kullanılır. Bu tarz eski hikayelere ve efsanelere Aomori, Yamagata, Iwate, Fukushima, Niigata, Nagano, Wakayama, Ehime ve diğer bölgelerde rastlanmaktadır.[7]

Wikimedia Commons'ta Yuki-onna ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Yuki Onnna – The Snow Woman at hyakumonogatari.com (English).
• An article that references Yuki Onna in the movies Japanzine By Jon Wilks