Uygur Kiril alfabesi
Uygur Kiril alfabesi (lat. Uygur Kiril Yëziqi veya UKY, cyr . Уйғур Кирил Йезиқи), başta Kazakistan ve eski BDT ülkelerinde yaşayan Uygurlar tarafından Uygur dilini yazmak için kullanılan Kiril alfabesiyle yazılmış bir alfabe.[1]
1926'da, Uygur dilinin romanizasyonunun Uygurların Türkiye ile ilişkisini güçlendireceğinden korktukları için, 1926'da on bir yıl önce tasarladıkları Latin kökenli alfabeye alternatif isteyen Sovyetler Birliği tarafından tasarlandı. 1927-1928'de Latin kökenli bir alfabeye dönüşmüştü.[2]
1949'da Komünist Çin'in ilanından sonra, Rus dilbilimcileri Çinlilerin Çin'in çeşitli azınlık dillerini kodlamasına ve Kiril alfabesinden türetilmiş alfabelerin tanıtımına yardım etmeye başladılar ve böylece Çin Uygurları da Uygur Kiril Yëziqi'yi kullanmaya başladı.
Sovyetler Birliği ve Çin arasındaki gerilimler güçlendikçe Çinliler Uygur Kiril Yëziqi'yi gözden çıkardılar ve 1959'dan sonra yeni tasarlanan Uygur Yëngi Yëziqi Çin Uygurları arasında yeni bir alfabe haline geldi ve sonunda Çin Uygurları yazmak için Arap alfabesini kullanmaya başladı ve bu günümüze kadar devam etti. Uygur Kiril Yëziqi Sovyetler Birliği'nde kullanılmaya devam etti ve bugün Kazakistan ve eski BDT ülkelerinde kullanılmakta ve aynı zamanda Standart Sovyet Uygurcasını yazmak için kullanılan bir alfabedir.[2]
Uygur Kiril Alfabesindeki harfler sırasıyla:
| Büyük harf | А | Ә | Б | В | Г | Ғ | Д | Е | Ж | Җ | З | И | Й | К | Қ | Л | М | Н | Ң | О | Ө | П | Р | С | Т | У | Ү | Ф | Х | Һ | Ч | Ш | Ю | Я |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Küçük harf | a | ə | б | в | г | ғ | д | е | ж | җ | з | и | й | к | қ | л | м | н | ң | о | ө | п | р | с | т | у | ү | ф | х | һ | ч | ш | ю | я |
| IPA | ɑ,a | ɛ,æ | b | w,v | g | ʁ,ɣ | d | e | ʒ | dʒ | z | i,ɨ | j | k | q | l | m | n | ŋ | o,ɔ | ø | p | r,ɾ | s | t | u,ʊ | y,ʏ | f,ɸ | χ,x | h,ɦ | tʃ | ʃ | ju | ja |
Kaynakça
- Duval, Jean Rahman; Janbaz, Waris Abdukerim, An Introduction to Latin-Script Uyghur 11 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF), Salt Lake City: University of Utah: 2, 2006
- Arşivlenmiş kopya (PDF), 11 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 9 Haziran 2020
Dış bağlantılar
- Uygur Awazi (En büyük Uygur Kiril haber yayını çevrimiçi)31 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Sincan seyahat rehberi (Uygur Kiril dilinde)31 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.