Sulakçayır, Hanak

Bugün Sulakçayır adını taşıyan köyün bilinen en eski adı Cvarishevi’dir. Gürcüce “Haç deresi / haç vadisi” anlamına gelen Cvarishevi (ჯვარისხევი), Türkçede Cvarishev ve Carishev biçimine dönüşmüştür. Nitekim 1694-1732 tarihli Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır adlı Osmanlı tahrir defterinde köyün adı Cvarishev (جوارسخو) biçiminde yazılmıştır.[1] Cvarishev adı zamanla Carishev’e dönüşmüştür. Nitekim 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayında köyün adı Carishev (جاریسخو) olarak geçer.[2] 93 Harbi’nde (1877-1878) Cvarishevi köyünün de bulunduğu bölgeyi ele geçiren Ruslar ise 1886 nüfus sayımında köyün adını Carishevi (Джарисхеви) olarak kaydetmiştir.[3]

Cvarishevi adının yazılışının zaman içinde değişikliğe uğraması, Gürcücede “haç” anlamına gelen “cvari” (ჯვარი) ile “ordu” anlamına gelen “cari” (ჯარი) kelimelerinin karıştırılmış olmasıyla ilişkili olabilir. Tao-Klarceti bölgesinde başka yerlerde de Cvarishevi adına rastlanmaktadır. Şavşat ilçesindeki Sebzeli köyünün eski adı da Cvarishevi'dir.[4]

Cvarishevi’nin de içinde yer aldığı Tao-Klarceti bölgesinde kadın ve erkek nüfusunun birlikte tespit edildiği ilk nüfus sayımı Rus idaresi tarafından 1886 yılında yapılmıştır. Bu sayıma göre Cvarishevi köyünde 266 kişi yaşıyordu. Nüfusun %77,1’i (205 kişi) Türk, %22,9’u (61 kişi) ise Kürt olarak kaydedilmiştir. Köyün nüfusu 1896’da 254 kişiye düşmüşse de sonraki on yıl içinde artarak 348 kişiye ulaşmıştır.[3][5]

Carishevi’nin nüfusu 20. yüzyılın ilk yarısında da artışını sürdürmüş, 1935 yılında 303 kişiye,[6] 1960 yılında ise 270’i erkek ve 316’sı kadın olmak üzere 586 kişiye ulaşmıştır.[7] Bu tarihten sonra ise, köyden kente göçün etkisiyle Sulakçayır’ın nüfusu genel olarak azalmış ve günümüzde 125 kişiye kadar gerilemiştir.[8]

Tarihsel Eruşeti bölgesinin bir yerleşimi olan Cvarishevi köyünün ne zaman kurulduğuna dair bilgi yoktur. Bununla birlikte köyde kilise ile kalenin varlığı, 17. yüzyılda Osmanlı tahrir defterinde adının yer alması Cvarishevi’nin eski bir yerleşim yeri olduğunu göstermektedir. Köyün Gürcüce adına bakarak Cvarishevi’nin büyük bir olasılıkla Gürcistan Krallığı döneminde bir yerleşim olduğu söylenebilir. Köy 16. yüzyılın son çeyreğinde Gürcü atabeglerin yönettiği Samtshe-Saatabago’nun büyük bölümünü ele geçiren Osmanlıların egemenliğine girdi ve Çıldır Eyaleti içinde yer aldı. 1595 tarihli Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adlı Osmanlı tahrir defterine göre vergi vermekle yükümlü kılınmamış olmalı ki bu defterde adı geçmemektedir.[9] 1694-1732 tarihli Defter-i Caba-i Eyalet-i Çıldır adlı Osmanlı tahrir defterine göre ise Cvarishevi, Ardahan-i Büzürg (Büyük Ardahan) livasının Meşe nahiyesine bağlı bir köydü ve Hicri 1118’de (1706) 4.000 akçe, Hicri 1138’de (1725) 25.000 akçe yıllık vergi vermekle yükümlü kılınmıştı.[10]

Yaklaşık üç yüzyıl Osmanlı egemenliğinde kalan Cvarishevi 93 Harbi’inde Çarlık Rusyası’nın eline geçti. Köy Rus idaresi sırasında Kars oblastının Ardahan sancağı (okrug) içinde Ardahan kazasına (uçastok) bağlı bir köydü.[3] I. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru Rus ordusunun bölgeden çekilmesinin ardından Cvarishevi bir süre Gürcistan sınırları içinde yer aldı. Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Ankara Hükümeti kuvvetleri de Ardahan ve Artvin bölgelerini fiilen ele geçirdi. 16 Mart 1921’de Ankara Hükümeti’nin Sovyet Rusya’la imzaladığı Moskova Antlaşması’yla Cvarishevi’nin de içinde yer aldığı Ardahan ve Artvin bölgeleri Türkiye’ye bırakıldı.[11]

Cvarieshevi, 1928 tarihli Son Teşkilat-i Mülkiyede Köylerimizin Adları adlı Osmanlıca yayına göre, Kars ilinde Poshof (Posof) ilçesinin Damal nahiyesine bağlı bir köydü.[2] Adı Sulakçayır olarak değiştirilen köy, 1960 genel nüfus sayımında ise Kars ilinin Hanak ilçesine bağlıydı.[6][7] Ardahan’ın 1992 yılında il olmasından sonra Hanak ilçesi bu ilin bir nahiyesi haline gelmiştir.

Sulakçayır köyünde iki tarihsel yapının varlığı bilinmektedir. Bunlardan biri bir köy kilisesi olan Cvarishevi Kilisesi, diğeri Cvarishevi Kalesi’dir. Cvarishevi Kilisesi köyün hemen yukarısında, kayalık bir tepede bulunuyordu. Geriye izi kalmamış olan kilisenin olduğu yerde bugün köyün camisi bulunmaktadır. Köyün merkezinin 1 km kuzeyinde, bir derenin sağ kıyısında, kayalık bir tepede yer alan kale, harç kullanılmadan inşa edilmiştir. 128 × 70 m ebatlarındaki Cvarishevi Kalesi'nden geriye sadece yıkıntılar kalmıştır.[12]

Köy, Ardahan il merkezine 40 km, Hanak ilçe merkezine 14 km uzaklıktadır.[13]

• Yerelnet
• Sulakçayır, Hanak için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft