Sivrice

Bölge toprakları Bizans döneminde Müslüman Arap'ların hücumlarına maruz kalmış, zaman zaman el değiştirmiş­tir. 1071 Malazgirt Zaferi'nden sonra Selçukluların eline geçmiştir. Fetihten sonra, bölgeye hakim olan çeşitli Türk Beyliklerinin idaresinde kalan bu topraklar 1234'te Alaattin Keykubad tarafından Anadolu Selçuklu Devleti sınırlarına dahil edilmiştir. 1243 Kösedağ Savaşı’ndan sonra İlhanlıların kontrolüne giren bölge, Fetret devrinde Dulkadiroğulları Beyliğinin sınırları içerisinde kalmıştır. [366 dan sonra Memlüklular'ın eline geçen bu topraklar 1465 den itibaren Akkoyunlu, 1507'den sonra Safevi Devle­ti'nin eline geçmiştir. 1514 Çaldıran Zaferi'nden sonra Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

Bu gün toplam 50 köyün İlçe Merkezi olan Sivrice'nin Kuruluş tarihi oldukça ye­nidir. 1933'ten 1940’a kadar Romanya, Yugoslavya ve Rusya'dan getirilen 6000 den fazla Türk göçmen, ziraata elverişli düzlüklere iskan edilmişlerdir. Bunların çoğu Uluova'ya, bir kısmı Palu ovasına ve Karakoçan'a, bunların içinden 92 kişi de bugün­kü Sivrice'ye yerleştirilmiştir. Evvelce mevcut olan ve pek azı yeni kurulan iskan ma­hallerine yerleştirilmişlerdir. Bunlar için 1938'de Hazar Gölü'nün güney batı kenarı­na Sivrice adında bir köy kurulmuştur.Önce Elâzığ'a bağlı olan bugünkü Sivrice'nin İringil Bucağının tamamı ile Huh Bucağının büyük bir parçası Elâzığ'dan ayrılarak yeni bir ilçe olan Sivrice'yi teşkil et­miştir.

1936'da geçici olarak Yukarı Huh Köyünde teşekkül eden bu ilçe merkezinin 1939'da bugünkü yerine taşındığını görmekteyiz. Hazar Gölü'nün güney batı kena­rında Sivrice ilk olarak 1938'de nisbi yüksekliği 35 metre kadar olan ve tortul kütle­lerden meydana gelen küçük tepe üzerinde 24 göçmen evi bir hükümet binası yapıl­mak suretiyle kurulmuştur. Sivrice, Elâzığ iline bağlı turistik bir ilçedir. 24 Ocak 2020'de merkez üssü Sivrice olan 6,8 büyüklüğünde bir deprem gerçekleşmiştir[3]

Sivrice'de akşam görünümü (Kasım 2015)

Elâzığ’ın turizm açısından önemli bir potansiyele sahip ilçesidir. İl merkezine 31 km. uzaklıkta olup, ulaşım kara ve demiryolu ile sağlanmaktadır. Sivrice Hazar gölü kıyısındadır. Hazar gölü tektonik bir göldür. Hazar gölü tertemiz berrak suyu, halka açık plajlarıyla ve içerisinde bulunan “Batık Yerleşme” siyle Elâzığ’ın tatil ve dinlenme merkezi konumundadır.

Sivrice ilçesinin doğusunda Maden ilçesi, batısında Baskil ilçesi, güneybatısında Doğanyol ilçesi, güneydoğusunda Çüngüş ilçesi, kuzeyinde Elâzığ Merkez ilçesi ile çevrilidir. Karakaya gölü barajı Sivrice ilçesi ile Malatya ili, Doğanyol İlçesi arasında sınır teşkil etmektedir. Ayrıca ilçenin güneydoğusunda 2347 metre yükseklikteki Hazarbaba dağı ile 2171 metre yükseklikteki Karaoğlan dağı bulunmaktadır. İlçe merkezinin rakımı 1266 metredir.

Dik yamaçlarla göle inen bu dağlar, göl çevresinde geniş düzlüklerin gelişmesine imkân tanımamıştır. Nitekim gölün güney batısında Kürk suyu ağzında gelişen Kürk deltası ve onun devamı olan Gölbaşı düzlükleri ilçenin başlıca düzlüklerini oluşturmuştur. Bu delta dışında dağlardan dik derelerin göl kıyısında oluşturduğu birikinti koni ve yelpazeleri ile Hazar Dağı’nın güney yamaçlarında gelişen fay basamakları tarım ve yerleşmeye imkân tanıyan başlıca alanlardır.

Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan Hazar Gölü havzası bir taraftan ana çizgileriyle içinde bulunduğu bölgenin iklim özelliklerini yansıtırken diğer taraftan kendine has iklim özellikleri ile dikkat çekmektedir. Türkiye'nin en dağlık bölgesini meydana getiren Doğu Anadolu kütlesinde morfolojinin doğurdu­ğu bir iklim tipi kendini hissettirir. Şöyle ki yükseltileri batıdan doğuya doğru artan birbirine paralel dağ ve platolar arasına sıkışmış ve birbirinden orta yükseklikteki eşik alanlara ayrılan diziler halinde çeşitli boyutta ve kopartman şeklindeki ovalar bölgenin genel morfolojik görünümünü oluşturur. Yer şekillerinin bu özelliği iklimin batıdan doğuya doğru daha karasal bir karakter almasını sağlar.

Tarihin ilk devrelerinde Mezopotamya ile Anadolu’nun iç kısımları arasında bağlantı sağlayan stratejik yerlerden birine karşılık gelen ilçemizin yeri bu günde Güneydoğu Anadolu ile Anadolu’nun diğer bölümleri arasındaki bağlantıyı sağlayan önemli geçitler üzerinde yer alır. İlçenin kuruluş yeri Hazarbaba Dağlarının kuzey eteklerindedir. Çeşitli efsanelere de sahip olan 2347 metre yüksekliğindeki Hazarbaba Dağı yörenin en yüksek dağı olma özelliğini de taşımaktadır. Gene İlçenin güneyinde bulunan Karaoğlan Dağı ve kuzeyinde bulunan Mastar Dağları 2171 metre yüksekliğindedir. Bu genelde doğu batı istikametinde uzanmaktadır.

Sulu tarım alanlarında ise;en fazla fasulye, şeker pancarı, biber, domates, patates, çilek, mısır, yonca, fiğ ve maş gibi ürünler yetiştirilir. Ayrıca akarsu kenarlarında da ve su kaynakları civarında yer alan meyve bahçeleri ve kavaklıklar da sulu tanı alanlarına girerler. İlçemiz arazisinin büyük bir kısmının eğimi % 45 den fazladır. Bu fazla eğimli alanlardaki oldukça küçük parçalara ayrılmış tarım alanlarında modern aletler pek kullanılamamaktadır. İlçenin genel arazisinin büyük bir kısmı dağlık alanlara karşılık gelmesi dolayısıyla eğim oldukça fazladır. Bu nedenle çok az bir alanı kaplayan vadi tabanları dışında sulu tarıma uygun olmayan alanların genişlikler kapladığı görülür. Başka bir deyişle vadi tabanları ve kaynaklar çevresi dışında kalan sahalarda yer alan tarım alanları kuru tarımın uygulandığı alanlar olarak ortaya çıkar.

İlçe genelinde yer alan bu kuru tarımın alanları bir takım çevre şartlarının olumsuz etkileri altındadır. Bunların başında topoğrafyanın eğimli olması ve şiddetli erozyona maruz bulunması nedeniyle toprakların sığlığı gelir. Bu sığ olan topraklar ana kayanın ve iklimin etkisiyle kireçlilik ve taşlılık gibi sorunları da içerirler. Zaten sığ olan toprak, sürülmesi sırasında tabandan çıkan irili ufaklı taşlarla kaplıdır. Topraklarda görülen bu taşlılık ve yüksek oranda kireç bulunması verimi düşürmektedir. Bu kuru tarım alanlarında verim bire sekiz kadardır.

Hazar Gölü Anadolu'nun güney ve doğusuna mührünü vuran Torosların yükseğindeki bir maviliğin adıdır. Güneyinde Hazarbaba, kuzeyinde Mastar Dağları göğe baş, kaldırır. Çevre halkı tarafından "Gölcük" adıyla bilinen Hazar Gölünün EİE İdaresi ve DSİ'nin hazırladıkları raporların verdikleri bilgilere göre alanı 78.6 kilometre karedir (1240) metre seviyesine göre.

Göl güneybatı-Kuzeydoğu yönüyle yaklaşık 20 kilometre uzunluğunda, 5-7 kilometre genişliğindedir. EİE idaresine tahmin edilen su miktarı 7 milyar metreküp kadardır. Gölün derinliği konusunda kesin ölçümler olmadığından değişik araştırmacılar tarafından çeşitli rakamlar verilmiştir. Chaput, çevre halkına atfen 300 metre olabileceğini belirtmekte, Huntingıon yaptığı batimetrik haritada ise 213 metre olarak göstermektedir. DSİ raporları (1960)'ta 152 metre olarak belirtmektedir. Görüldüğü gibi değişik tahminler yapılan derinliği konusu ancak kesin ölçmelerle belirlenebilecektir. Fakat kesin olan gölün çok derin olmasıdır.

Gölün seviyesi hakkında değişik kaynaklarda çeşitli rakamlar verilmektedir. Bu rakamlar Harita Genel Komutanlığının değişik tarihlerde yayınlamış olduğu harita­larda alınmış değerler olduğundan bunları belirtmeye çalışalım;1944 yılında yayınlanmış olan 1.200 000 ölçekli haritada 1155 metre, 1958 tarihli 1.100 000 ve 1: 25 000 ölçekli haritada 1248 metre olarak gösterilmiştir. En son olarak 1986 yılında ya­yınlanan 1.25 000 ölçekli haritada ise 1238 metre olarak tespit yapılmıştır. Diğer kaynaklarımızdan da anlaşıldığı üzere bu değerlerden son ikisi doğru olarak veril­mektedir.

Göl, çevresindeki dağlardan inen çoğu fay kaynaklarının ayağı olan küçük dere­ler tarafından beslenir. Bu derelerin en büyüğü Kürk suyudur. Sonradan Behramaz deresi de göle çevrilmiştir.

Göl 20 km uzunluğundaki tektonik bir çukurun ortasında yer almaktadır. "Tek­tonik" değişik anlamlara gelebilen bir jeoloji ve jeomorfoloji terhü olup genellikle "yer kabuğunu" meydana getiren katmanların sıralanışımda "STRÜKTÜR-YAPI" karşılığında kullanılmaktadır. Yer kabuğu iç ve dış tesirlerle değişir. Hazar Gölü daha çok iç kuvvetlerin tesiriyle yer kabuğunun kırılması ve çökmesi neticesinde milyon­larca yıl evvel teşekkül etmiştir. Dibinden kaynayan ve yamaçlardan inen küçük de­reler ve sel sularıyla bugünkü halini almıştır.

Hazar hidroelektrik santralinin (1957-1967) faaliyete geçmesi ile en önemli su kaybına bu santrale su taşıyan tünel olmuştur. 1215 metre koduna kadar inen 30 metre derinliğinde 10 metre genişliğinde bir kuyu ile göle bağlantısını sağlayan tü­nel 4453 metre uzunluğundadır. Yılda ortalama 76 milyon metreküp suyu gölden çekmekte ve Çelemlik Dağı kuzeyindeki Hazar I ve bundan 90 metre daha aşağıdaki Hazar II santralini beslemektedir.

Göl suyunun yüzey sıcaklığı yazın ortalama 24 santigrat derecedir. Gölün suyu hayvanlar tarafından içildiği, göl kıyısında hatta su içinde bitkilerin yetiştiği, çevrede tarla sulamada kullanıldığı görülmektedir. Göl balık bakımından zengindir.

Gölün kuzey kıyılarında Elâzığ-Diyarbakır kara yolu, güney kıyısından ise Elâzığ-Diyarbakır demir yolu geçmektedir. Suları tatlı olup, gölde turistik mahiyette balık ve kuş avcılığı yapılmaktadır. Etra­fında 25 kadar resmi kuruluşun kamp tesisleri vardır. Halka açık plaj ve mesire yer­leriyle yöre halkının önemli eğlence ve dinlenme yeridir.

Hazar Gölü'nü Besleyen Akarsu ve Göller

Bu derelerin büyük bir kısmı fay kaynaklarından aldıkları suyu göle taşımaktadırlar. Bu nedenle çevredeki dereler, boyları kısa olmakla beraber yılın büyük bir kısmında su taşırlar. Ancak taşıdıkları suyun azlıklarından dolayı fazlaca dikkat çekmemektedirler. Hatta ilk bakıldığında bunların sel yatağı olduğu izlenimi uyanır. Gerçekte bu derelerin bir kısmı yağışlı mevsimlerde su taşıyan sel yataklarıdır. Bunlardan en önemlileri Kürk suyu ve sonradan göle çevrilen Behramaz deresidir. Gezin Beldesi civarında Hazar Gölüne akmaktadır. Ayrıca Dicle Nehri'nin çıkış kaynağının önemli kollarından biri Hazar Gölüdür.

Kürk Suyu

Göle batıdan kavuşan Kürk suyu ya da Kürk Çayı, batıdan Kavak Köyü güneyinde oldukça gür iki kaynağın birleşmesiyle Kavak Deresi adıyla ortaya çıkar ve Yedipınar Köyü ile Kürk Köyü arasında fay hattına yerleşmiş derin bir kertik vadi içinde çıkar bu arada Hazar Dağı eteklerinde yüzeye çıkan birçok fay kaynağının suyunu da alır ve Sivrice'nin batısında büyük bir delta oluşturduktan sonra göle ulaşır. Kürk Suyu kış ve özellikleri bahar aylarında bol su taşır. Temmuz-Ağustos-Eylül aylarında epeyce azalırsa da yine de bir miktar su taşımaktadır.

İlçede 4 adet tuğla fabrikası, mevcuttur. Bu fabrikalarda 500 kişi istihdam edilmekte olup, yıllık üretimleri 20 milyon tuğla civarındadır. 1969 yılında kurulan TÜGSAŞ Gübre Fabrikası Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 18.04.2000 tarih ve 2000-28 sayılı kararı gereğince Fırat Üniversitesi'ne bedelsiz olarak devredilmiştir. İlçenin Uslu köyü halkından 5-10 aile geçimini çömlekçilikten, İlçedeki bazı aileler ise balıkçılıktan sağlamaktadır. Arıcılık İlçemizde yaygın hale gelmiştir. Köylerde arıcılığın geliştirilmesi için açılan arıcılık kurslarında 600 vatandaşımız belge almıştır. “İdari bağımlılık, ekonomik bağımlılığı gerektirmez” özdeyişinin tipik bir örneğini ilçede görmekteyiz. İlçeye bağlı 50 köy olmasına rağmen bunlardan sadece 10 kadarının Sivrice ile ekonomik ilişkisi vardır. Bu nedenle ilçede fuar, sergi ve panayır kurulamamakta, sadece bazı yıllarda göl şenliği düzenlenmektedir. İlçede tarım ve hayvancılık önemli geçim kaynaklarındandır.

İlçe sınırları içindeki Hazar Gölü çevresinde TURPOL Turistik Tesisleri, Mavi Göl Otel, DDY, PTT, Fırat Üniversitesi, TPAO, Çimento, Sağlık Müdürlüğü, Orman, Köy Hizmetleri, Maliye, Milli Eğitim (Hazar İzcilik), Harp-İş Sendikası, 8. Kolordu, DSİ, Karayolları ve Emniyete ait 16 adet Kamp mevcut olup, bunlardan 4’ü hariç, diğerleri faaldir. Bu tesislerden bir kısmı günü birlik tesis olup, yataklı tesislerin yatak kapasitesi yaklaşık 1.000’dir. Ayrıca, 1 adet Turizm işletme belgeli tesis ve çok sayıda lokanta mevcuttur.

Yazlık konut sayısı, 400, inşaat halindeki konut sayısı ise 220 civarındadır.

Turizm sezonu kısa olduğundan, gölden yeteri kadar yararlanılamamaktadır. Bu nedenle, kış turizmini de dahil etmek amacıyla Hazar Baba Dağ’ında İlimiz Özel İdaresi imkânlarıyla yapılan kayak merkezi tamamlanmış olup, hizmete sunulmuştur. Yapımı tamamlanmış 2 binanın yanı sıra, garaj ve idare binası tamamlanarak hizmete girmiştir.

İlçemizde tarım ve hayvancılık önemli geçim kaynaklarındandır. En önemli tarım ürünleri arasında buğday, arpa, patates ve fasulye bulunmaktadır. Bunun yanı sıra 45.000 adet elma, 11.600 vişne, 29.850 kayısı, 10.400 armut, 8.800 kiraz, 5.050 erik, 11.200 dut ve 8.100 adet badem ağacı bulunmaktadır. İlçede koyun, keçi sığır en fazla bulunan hayvanlar arasındadır.

Ekilebilir Arazi: Sulu :33.627 Dekar Susuz :46.998 Dekar Toplam :80.625 Dekar

Hayvan Varlığı: Sığır : 4.377.Baş Koyun :16.000 “ Keçi : 4.475 “ Arı Kovan :13.400 Adet Kanatlı hay. :25.000 adet

Üretim: Hububat : 6.900 Ton Sebze : 4.120 “ Meyve :10.000 “ Süt : 3.950 “ Et : 4.500 “ Bal : 100 “ Yumurta :1.400.000 (Adet)

2004 yılı ilkbahar döneminde; 865 adet muhtelif meyve fidanı yarı bedelli olarak çiftçilere dağıtılmıştır. İlçemizde, hayvan varlığına yönelik olarak yapılan aşılama çalışmalarına 2004 yılı içinde de devam edilmiştir. Yine aynı yıl içinde, 1978 adet sığıra ve 3978 küçük baş hayvana şap aşısı yapılmış olup, 824 adet sığıra da suni tohumlama yapılmıştır.

İlçemiz Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakfınca; 1989 yılından 2004 yılına kadar Arıcılık, Seracılık, Koyunculuk, Hindicilik, İnekçilik, Cevizcilik konularında yapılan 20 Projeden 415 kişi yararlandırılmıştır. Bu projelerin bugünkü parasal değeri 94.420.450.000 TL'dir. İlçede arıcılık yapılmaktadır.

İlçe Merkezinde; Toplam 44 derslik mevcuttur. (Sanayi, Cumhuriyet, Atatürk, 75.Yıl İ.M.K.B. İlköğretim Okulların) Cumhuriyet İlköğretim Okulu’nun 16, 75. yıl İ.M.K.B. 22, Atatürk İlköğretim Okulunun 5 ve Sanayinin 1 dersliği mevcuttur. Köylerimizdeki 58 İlköğretim Okulunun 15’i açıktır. Buralarda da 17 Derslik vardır. İlçemizdeki toplam derslik sayısı 61 dır. İlçe merkezinde; ilköğretimde 610, köylerde ise 525 olmak üzere toplam 1135 öğrenci bulunmaktadır.

İlçemizde tek lise olan Sivrice Lisesinde ise ; 10 Derslikte 202 öğrenci öğrenim görmektedir. İlçemizde İlköğretimde 71, orta Öğretimde ise 18 olmak üzere, toplam 89 öğretmen görev yapmakta olup, 3 adet sınıf öğretmenine ihtiyaç vardır.

İlçemizde, 1997 yılında Fırat Üniversitesi'ne bağlı Sivrice Meslek Yüksek Okulu, eski lise, binasında eğitim ve öğretime başlamış olup, daha sonra Özelleştirme İdaresi’nce Fırat Üniversitesi’ne devredilen TÜGSAS gübre Fabrikasının idari binasına taşınmıştır. Arıcılık, Harita ve Kadastro, Turizm ve Otelcilik, Kanatlı Hayvan Yetiştiriciliği, Süt Hayvancılığı ve Turizm ve Otel İşletmeciliği olmak üzere toplam 6 bölümde öğrenim veren yüksek okul 2004-2005 eğitim öğretim yılında Elâzığ F.Ü. bünyesine nakledilmiştir.

43 köy okulu öğrenci azlığı nedeniyle kapalı olup, güvenlik veya öğretmensizlik nedeniyle kapalı köy okulumuz bulunmamaktadır.

İlçedeki okur yazar oranı % 93‘tür.

Hazar Spor ve İzcilik Okulu, bitişiğinde 1998 yılında başlanıp 2000 yılında inşaatı tamamlanan 500 m²lik alana kurulu, 3 katlı pansiyon, 200 öğrenci kapasitelidir. 2000-2001 eğitim ve öğretim yılında taşımalı ilköğretim okullarındaki öğrencilerle, taşımalı kapsamına girmeyen öğrenciler alınmıştır. Pansiyon 136 Erkek, 64 Kız olmak üzere toplam 200 öğrenci kapasitelidir. Halen pansiyonda 101 erkek, 56 kız öğrenci olmak üzere 157 öğrenci barınmaktadır. Ayrıca, ilçeye bağlı Gözeli Köyünde hayır sever vatandaş tarafından yaptırılan 150 öğrenci kapasiteli Gözeli Celal İLALDI pansiyonlu ilköğretim okulu 2001-2002 Eğitim ve Öğretim yılında hizmete açılmıştır. Halen pansiyonda 59 kız, 78 erkek öğrenci olmak üzere toplam 137 öğrenci barınmaktadır.

Hazar Spor ve İzcilik Okulu, Sivrice ilçesinin 500 m Güney doğusunda ve Göl kıyısında yer almaktadır.

Okul 1976 yılında hizmete girmiştir. 18960 m² alana kuruludur. 80 çadır mevcut olup, 320 yatak kapasitelidir. Hazar Spor ve İzcilik Okulunun yemekhanesi 240 kişiye hizmet verecek kapasitededir. Okulun basketbol, voleybol ve minyatür futbol sahası vardır.

Hazar Spor ve İzcilik Okulunda, devreler halinde öğrencilere hizmet verilmektedir. Okul Haziran-Eylül döneminde açık olup Elâzığ, Bingöl, Tunceli, Malatya, Diyarbakır ve Batman illeri izci öğrencileri söz konusu okuldan devreler halinde yararlanmaktadırlar.

2003-2004 Eğitim ve Öğretim yılında İlçe merkez ve köylerimizde 4 dönem bilgisayar kursu, 4 adet Giyim, 5 Makine Nakışı, 3 El Sanatları, 2 Okuma yazma kursu, Kooperatif, Gıda, Sığır Yetiştiriciliği, Koyun ve Keçi, Su ürünleri, Arıcılık Meyvecilik, Süs Bitki Yetiştiriciliği ve Tarla Bitkileri Yetiştiriciliği olmak üzere 27 kurs açılmıştır. Bu Kurslara, 14 ücretli usta öğretici, eğitiminde 709 kursiyer devam ederek belge almaya hak kazanmıştır.

Elâzığ’ın turizm açısından önemli bir potansiyele sahip ilçesidir. İl merkezine 31 km uzaklıkta olup, ulaşım hava, kara ve demiryolu ile sağlanmaktadır. Sivrice Hazar gölü kıyısındadır. Hazar gölü tektonik bir göldür. Hazar gölü tertemiz berrak suyu, halka açık plajlarıyla ve içerisinde bulunan “Batık Yerleşme” siyle Elâzığ’ın tatil ve dinlenme merkezi konumundadır.

• Sivrice Kaymakamlığı 23 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sivrice Belediyesi 19 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Elâzığ Valiliği web sitesi Sivrice sayfası

Şablon:Elâzığ ilçeler