Pasif kıta kenarı

Pasif kıta kenarı yakınsama (konverjans) sahsı olmayan, diğer bir deyişle, yakınsayan levha sınırına karşılık gelmeyen kıta kenarı. Burada kıtasal levhadan okyanusal levhaya normal, tedrici bir geçiş bulunur.[1]

Yayılma riftleşme geçişi
Pasif kıta kenarı

Pasif kıta kenarı levha sınırı değil okyanusal kabukla kıtasal kabuk arasında geçiştir. Pasif kıta kenarı okyanusal ve kıtasal kabuk arasında aktif olmayan kenar tabakasıdır. Sedimantasyon üstünde eski bir rift tarafından inşa edilmiştir. Kıtasal çatlaklar (rift) yeni okyanus havzası oluşturur. Sonuçta kıtasal çatlaklar okyanus ortası sırtı oluşturur ve yerin kıtasal okyanus sınırından uzağa genişletilmesi devam eder.[2]

Küresel dağılım
Pasif Kıta Kenarı Küresel Dağılım Haritası

Pasif kıta kenarı doğrultu atımlı fay veya dalma batma zonu tarafından oluşturulmayan her okyanusal ve kıtasal kabuk arasında bulunur. Pasif kıta kenarı Atlas Okyanusu, Arktik Okyanusu, Hint Okyanusunun batı kıyılarında, Afrika, Avustralya, Grönland ve Hindistan'ın bütün kıyılarında da bulunmaktadır. Ayrıca Güney Amerika ve Kuzey Amerika’nın doğu sahillerinde ve batı Avrupa’da ve Antarktika’nın büyük bir bölümünde bulunmakla birlikte doğu Asya da pasif kıta kenarları içermektedir.[2]

Ana bileşenler

Aktif kıta kenarından farkı

Kıtasal kabukla okyanusal kabuk arasında levha sınırı olup olmadığıdır. Aktif kıta kenarı dalma batma olan kıta kenarında bulunur. Bunlar genellikle yükselen ve volkanik dağ sıraları olan kıta kenarlarında bulunur. Doğu Hint okyanusunun çoğu, batı Afrika’nın güney kıyıları ve büyük okyanusun neredeyse tamamı aktif kıta kenarına örnektir. Pasif kıta kenarı Okyanusal kabuk ve kıtasal kabuk arasında bir kaynak iken, inaktif bir sınır değildir. Aktif çökelme, sedimantasyonunun tümü pasif kıta kenarındaki aktif aşamalardır.[2]

Morfoloji

Kıyıya yakın olan kıyı düzlüğünün her ikisinden ve kıyıdan uzakta kıtasal şelf-etek-eğim üçlüsünden oluşur. Kıyı düzlüğü sık sık flüvyal süreçlerle büyür, kıta sahanlığı deltalarla ve kıyı akıntısı süreçleriyle büyür. Büyük nehirler (Amazon, Orinoko, Kongo, Nil, Ganj, Sarı ırmak, Yangtze, ve Mackenzie nehirleri) pasif kıta kenarına akar. Geniş nehir ağızları yaygın olarak olgun kıta kenarlarının üstüne akar. Pasif kıta kenarının pek çok çeşidi olmasına rağmen çoğunun morfolojisi oldukça benzerdir. Tipik olarak bir kıta şelfi, kıta yamacı, kıta eteği ve abisal düzlükten oluşur. Bu özellikler arasında morfolojik ifadesi büyük ölçüde altta kabuk ve üstte çökelme ile tanımlanır. Büyük flüvyal süreçler, mercan birikimi ve diğer canlı kalıntıları tarafından oluşturulan pasif kıta kenarları benzer bir morfolojiye sahiptir. Kıta yamacı ve kıta sahanlığı denizaltı kanyonları tarafından kesilebilir. Yüksek enlemler ve buzullaşma sırasında pasif kıta kenarı buzul süreçlerini yansıtabilir, Norveç fiyordları ve Grönland gibi.[2]

Faylı kıtasal kabuğu oluşturan geçici kabuk. Not:Yatay ölçeğe oranla düşey ölçeği abartılmıştır.

Enine kesit

Pasif kıta kenarları altında kıtasal ve okyanusal kabuk üstünde geçiş kabuğu olarak bilinen geniş bir geçiştir. Çökmüş kıtasal kabuk denize dalmış normal faylar tarafından oluşturulur. Faylı kabuk okyanusal kabuğa geçer ve sedimantosyon birikimini  üzerinde üstünde toplayan tortu kütlesine gömülü olabilir. Pasif kıta kenarı altındaki litosfer geçiş litosferi olarak da bilinir. Okyanusal kabuktan denize geçişte litosfer incelir.[2]

Pasif kıta kenarı geçiş kabuğunun kesiti. Bir ölçüde volkanik yapı olarak geçici kabuk. Not: Yatay ölçeğe oranla düşey ölçeği abartılmıştır.

Kaynakça
  1. HOŞGÖREN.M.Y.,Jeomorfoloji Terimler Sözlüğü,Çantay Yayınları,İstanbul,2011.
  2. "Norwegian volcanic margin (İngilizce)". 22 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Aralık 2014.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.