Nitrofosfat işlemi
Nitrofosfat işlemi (Odda işlemi olarak da bilinir) 1927 yılında Norveç'in Odda belediyesinde Erling Johnson tarafından icat edilen azotlu gübrelerin endüstriyel üretimi için bir yöntemdi.
İşlem, fosforik asit ve kalsiyum nitrat karışımı üretmek için fosfat kayasının nitrik asitle asitleştirilmesini içerir.
- Ca3(PO4)2 + 6 HNO3 + 12 H2O → 2 H3PO4 + 3 Ca(NO3)2 + 12 H2O
Karışım, 0 °C’nin altına soğutularak kalsiyum nitrat kristalleşmesini ve fosforik asitten ayrılabilir.
- 2 H3PO4 + 3 Ca(NO3)2 + 12 H2O → 2 H3PO4 + 3 Ca(NO3)2•4H2O
Elde edilen kalsiyum nitrattan, azotlu gübre üretilir. Süzüntü esas olarak bir miktar nitrik asit ve eser miktarda kalsiyum nitrat içeren fosforik asitten oluşur. Bu süzüntü kompoze bir gübre üretmek için amonyak ile nötralize edilir.
- Ca(NO3)2 + 4 H3PO4 + 8 NH3 → CaHPO4 + 2 NH4NO3 + 3(NH4)2HPO4
Potasyum klorür veya potasyum sülfat eklenirse sonuç NPK gübresidir. İşlem, ne pahalı sülfürik asit ihtiyacı ne de alçı taşı atığı üretmeyen bir yenilikti.
Daha önce bahsedilen kalsiyum nitrat, söylendiği gibi, kalsiyum nitrat gübresi olarak işlenebilir. Ancak genellikle karbon dioksit ve amonyak kullanılarak amonyum nitrat ve kalsiyum karbonata dönüştürülür.
- Ca(NO3)2 + 2 NH3 + CO2 + H2O → 2 NH4NO3 + CaCO3
Her iki ürün de saf azotlu gübre olarak birlikte kullanılabilir.
Erling Johnson, söz konusu işlemi Odda Smelteverk için çalışırken icat etmiş olsa da, şirketi bu işlemi hiç kullanmadı. Bunun yerine, işlemi Norsk Hydro, BASF, Hoechst ve DSM şirketlerine lisansladı. Bu şirketlerin her biri işlemi kullanmış, değişikliklerde bulunmuş ve diğer şirketlere lisans vermiştir. Bugün, yalnızca birkaç şirket (örnk. Yara (Norsk Hydro), Acron, EuroChem, Borealis Agrolinz Melamine GmbH, Omnia, GNFC) hala Odda işlemini kullanmaktadırlar. İşlemi kullanan çeşitli şirketler tarafından yapılan değişiklikler nedeniyle, işlem artık genel olarak nitrofosfat işlemi olarak anılmaktadır.