Konrad Lorenz
Konrad Zacharias Lorenz (7 Kasım 1903 – 27 Şubat 1989), Avusturyalı bir etoloji uzmanıdır. Viyana'da karşılaştırmalı anatomi ve hayvan psikolojisi dersleri verdikten sonra, 1940 yılında Konigsberg Üniversitesi'nde profesör oldu. 1949 - 1951 yıları arasında Attenburg Karşılaştırmalı Etoloji Enstitüsü'nü, sonra Buldern'de Max-Planck Davranış Fizyoljisi Enstitüsü'nü, 1954'te de Seewiesen Enstitüsü'nü yönetti.
Konrad Lorenz | |
|---|---|
 | |
| Doğum |
7 Kasım 1903 Viyana, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu |
| Ölüm |
27 Şubat 1989 (85 yaşında) Viyana, Avusturya |
| Milliyet |
 Avusturya |
| Ödüller |
 1973 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü |
| Kariyeri | |
| Dalı | Etoloji |
| Çalıştığı kurumlar |
Viyana Üniversitesi Immanuel Kant Üniversitesi Max Planck Enstitüsü |
Lorenz babasının arzusuyla 1922 yılında Columbia Üniversitesi'nde tıp okumak için Amerika Birleşik Devletleri'ne gönderildi. Columbia'da iki yıl kaldıktan sonra, Viyana'ya geri dönerek çalışmalarını burada sürdürdü. Bir yandan tıp okurken, diğer yandan da koloni halinde yaşayan küçük karga türünün sosyal organizasyon biçimini, bu topluluk içinde yaşayan bireylerin birbirleriyle birer sinyal niteliği taşıyan davranışlarla kurdukları iletişimi araştırıp ortaya çıkarmayı hiç bırakmadı. Kargalar üzerine yaptığı çalışma, zamanın en prestijli dergilerinden birinde basıldı.
1938'de Nazilere katıldı ve bütün çalışmalarını nasyonal sosyalist düşünceye adadığını açıkladı, daha sonra II. Dünya Savaşı'nda Ruslara esir düştü ve bir süre esir kamplarında yaşadı. Savaş bitip geri döndüğünde, 1950 yılında ünlü Max-Planck Enstitüsü'nde Karşılaştırmalı Etoloji Bölümü'nü kurdu. Çalışmaları hayvanların doğal ortamlarındaki davranış özellikleri üzerinedir. Bu çalışmalarıyla Lorenz etolojinin gelişmesine büyük katkıda bulundu ve 1973 yılında meslekdaşları Karl von Frisch ve Nikolaas Tinbergen ile birlikte Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'nü aldı.
Lorenz'e göre insan ve hayvan davranışının kaynağında endogen nitelikte, anahtar uyarımlarla tetiklenen ve deneyimden bağımsız işleyen, doğuştan verili (kalıtımla devredilen) motorlar vardır (itki, güdüm anlamında). Bunun fizyolojik açıklaması orta beyinde tanımlı belirli hareket kombinasyonlarını sırayla belirmesiyle sonuçlanan bir tetikleme programı uyandırmadır. Bu davranış programları türeyim tarihinde kendini ispatlamış, mutasyon (kalıtım değişikliği) ve seleksiyon (seçme-ayıklama) ilkelerince geçerlilikleri defalarca sınanmış ve zaman içinde sembolleşerek belirli bir türde alıcı ile verici arasındaki iletişim zemini haline gelmiştir.
Modeli yakından incelersek gerçekliği, biyolojist bir bakış açısıyla bir tepki dizinine indirmesi yönüyle Nasyonal Sosyalizmin üstün insan ve ari ırk ideallerine malzeme sağlamaktan kurtulamamış olmasına rağmen, davranış bilimin incelemelerinde haklılık payı vardır. Başarılı bir popüler bilim yazarı olan Lorenz'in Türkçeye kazandırılan eserleri şunlardır:
- Antriebe tierischen und menschlichen Verhaltens (1965) Davranışların motorları üzerine
- Er Redete mit Viehen, Vögeln und den Fischen (1949) Hazreti Süleyman'ın Mührü (Cumhuriyet Kitapları)
- So kam der Mensch auf den Hund (1950) Ve insan köpekle tanıştı (Cumhuriyet Kitapları)
- Das Sogenannte Böse (1963) İşte İnsan (Cumhuriyet Kitapları)
- Acht Sünden der zivilisierten Menscheit (1973) Uygar İnsanın Sekiz Büyük Günahı
Lorenz bu son yayımladığı eserinde, toplumsal düzenin biyolojik temelleri üzerinde durdu.
