Küçük Dona, Alaca

Küçük Dona köyü, eski bir yerleşim merkezidir. Yerleşim tarihi bilindiği kadarıyla Cilalı Taş Devri'ne dayanmaktadır. Beraberinde Zindan ve Pazargediği mevkiinde bulunan tarihî eserler M.Ö.'de Galatların burada yerleşkesi olduğunu kanıtlamaktadır. Ne yazık ki bazı tarihî eser yağmacıları, çoğu tarihî eseri tahrip etmişlerdir. Köyün güneybatısında bulunan Zindan mevkindeki mağaralar, köyün M.Ö.'sindeki tarihine ışık tutmaktadır. Köyün bir tarihî kısmı da Yazılar Höyük bölgesidir. Burada bulunan birçok eser ise Hitit dönemini yansıtmaktadır. Yine köyün kuzeybatısında bulunan Kapaklı mevkii de, burada belirli Galat yerleşkelerinin olduğuna işaret eder. Köy şu anki yerine 16. yüzyıllarda oturmuştur. 17. yüzyıl başlarında, Malatya, Erzurum, Livane, Adana ve Tokat'tan aldığı göçlerle şu anki halini almıştır. Gedik oğullar, Dep oğulları, Topalkara oğulları, Verdi oğulları, Aldı oğulları, ilk yerleşen ailelerdir. Bunları müteakiben 93 Harbi ile buraya göç eden Kapusuz oğulları, Köşkerler, Dana başlar, Kurt ömerler ve Demirciler'dir. Köy, 20. yüzyıl başlarına kadar Osmanlı'nın bir müdürlüğü idi. 1879 Osmanlı arşivlerine göre, kayıtlarda müdür Hüseyin bey'e ulaşılmıştır.

Müdürlüğün kuruluş amaçları sırası ile

1. Kendisine bağlı bulunan köylerin denetimi
2. Bünyesinde bulunan kişi yerleşke ve genel bilgilerinden devleti haberdar etmek
3. Adli askeri ve ekonomik faaliyetlerde bağlı olduğu bölgeyi haberdar etmek
4. Asker sevkiyatında birdiğer noktaya kadar sevk halindeki birliklerin barınma gıda konaklama ihtiyaçlarını karşılamak

Balkan 93 Harbi, I. Dünya Savaşı, Türk Kurtuluş Savaşı, Kore Savaşı, Kıbrıs Harekâtı ve en son olarak PKK ile mücadelede çok sayıda şehit vermiş bir yerleşkedir. Bilinen tarih olarak, köyde mollalar, eğtim araştırma kültür ve öğretim faaliyetlerine en son belletmen Molla Mustafa'nın ölümüne kadar devam etmiştir (1952). Köyün belletmenlerinden Molla Ahmet(1), Molla Ali(3), Molla Hasan(2), Molla Hüseyin(1), Molla Mustafa(1); beraberlerinde fıkıh, hadis, tefsir, tercüme vb. bilgilerin yanı sıra pek çok Kuran hafızı da yetiştirmişlerdir. Bu eğitimler genellikle köy odalarında veya şu anki köy kahvesinin olduğu yerde bulunan yatılı ve günlük ortalama 40-45 talebenin eğitim aldığı dersliklerde yapılırdı.

Çorum iline 73 Km, Alaca ilçesine 33 km uzaklıktadır.

• Küçük Dona köyü
• Yerelnet15 Mayıs 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.