Dunbar Muharebesi

Üç Krallık Savaşlarının başlarında İngiliz ve İskoç parlamentoları müttefik olsalar da tüm savaş boyunca bu durumda kalmadılar. Dini konulara farklı bakıştan kaynaklanan farklılıklar siyasi alanda da temsilci bulacak ve İngiliz Parlamentosuyla Yeni Ordu içinde de destek bulan radikal akımlar İskoçya'daki Presbiteryen belirlenimli yapıyı endişelendirecektir. İngiliz Parlamentosuyla imzalanan Solemn League and Covenant metninin tüm İngiltere'de uygulanabilir olabilmesinin ancak kralın müdahalesiyle olabileceği eğilimi güçlenir. Kendilerine Engagers diye bu akım stratejilerinin haklı olduğunu fiiliyatta kanıtlamak için 1648 yılında İskoç Parlamentosunun onayı olmaksızın İngiltere topraklarını işgale kalkışırlar. Hamilton Dükü komutasındaki İskoçlar Preston Muharebesinde İngiliz Parlamento birlikleri tarafından kolaylıkla yenilirler. Bu gelişmelerden sonra İskoç hükûmetine Presbiteryenler hakim olur. Monarşi yanlısı İskoçların aksine iktidardaki İskoçlar Parlamento yanlısıdır. Ancak en ılımlıların bile kabul ettiği gerçek, tüm İngiltere'de Presbiteryenliğin hakim olması için kralın onayının elzem olduğudur. İç savaşta kendine müttefik arayan kral II. Charles bu sırada Garmouth'da karaya çıkarak İskoçya ile antlaşma imzalayarak İskoçların kralı ilan edilir. İngiliz Parlamentosu bu kararı şiddetle reddederek İskoçya'nın işgali için hazırlıklara başlar. Ordu komutanı Sir Thomas Fairfax Protestan kardeşlerine karşı silaha başvurmayacağını ilan ederek görevinden istifa edince ordunun başına Oliver Cromwell geçer.

Cromwell birlikleriyle beraber ilerlerken, Sir David Leslie düşmanla temastan kaçınma taktiğine devam eder. Ordusu Otuz Yıl Savaşında savaşmış olan yetenekli savaşçılarının çoğunu kaybetmiş ve yeni silaha altına alınmış deneyimsiz askerlerden oluşmaktadır. Teçhizatları yeterli de olsa Cromwell ile beraber yıllarca savaşmış olan Yeni Ordu birliklerinin seviyesine çıkmaları mümkün değildir. Bu yüzden İskoçlar tahkimatlı bölgelere çekilip düşmanın saldırmasını beklemekte, Cromwell'in erzak ve yiyecek sorunu çekmesi için de yakıp yıkma taktiği uygulamaktadır.[1]

Eylül ayına gelindiğinde Parlamento Ordusu hastalık, yorgunluk ve kesin elde edilen bir başarı eksikliği nedeniyle ikmal merkezi olan Dunbar limanına doğru geri çekilir. İngilizlerin yenik düştüğünü ve cepheden geri çekildiğini zanneden Leslie, ordusuna takip etme emri verir. Dunbar'a İngilizlerden önce ulaşan İskoçları kente hakim Doon Tepesi civarına konuşlandırır. Bundan sonra İskoçlar taktik bir hata yaparak tuttukları hakim mevzileri boşaltıp kente yakın bir mevziye geçerler.[2] İskoçların yanlış hamlesinin kendisine yarattığı fırsatların hızla farkına varan Cromwell, İskoçların sağ kanadına derhal saldırırsa sol kanadın muharebeye dahil bile olamayacağını anlar. Aynı gece birliklerinin büyük kısmını sürpriz bir saldırıya uygun konuma getirten Cromwell sabahın ilk ışıklarıyla beraber İskoç sağ kanadına saldırır. İskoç süvarisine üstün gelen Cromwell, onları dağıtarak İskoç piyadesinin de geri çekilmesini sağlar. Muharebe alanından kaçan İskoçlar sekiz mil boyunca kovalanıp öldürülmüştür. Muharebedeki İskoç kayıpları kesin olarak bilinmemekle beraber Leslie'nin kalan 4 bin askeriyle çekildiği iddia edilmektedir.

Kazandığı zafer sonrasında Oliver Cromwell, sefer boyunca yaşananları Parlamentoya sunduğu raporda yazılı olarak iletmiştir. Zaferin ardından İngiliz Ordusu hiçbir direnişle karşılaşmadan başkent Edinburgh üzerine yürümüş ve kenti işgal etmiştir. Edinburgh Kalesi Aralık ayına kadar dirense de düşmüştür. Muharebede esir edilen askerler İngiltere'ye kadar cebri yürüyüşe maruz bırakılmış, binlercesi açlık, hastalık veya yorgunluktan ölmüştür. Hayatta kalan yaklaşık 1500 savaş esiri köle olarak Karayipler'e gönderilmiştir.