Damdaki Kemancı
Damdaki Kemancı, müziklerini Jerry Bock'un bestelediği, şarkı sözlerini Sheldon Harnick'in yazdığı, konusu 1905 yılında Çarlık Rusyası'nda geçen ve ilk kez 1964 yılında Broadway'de sergilenen müzikal sahne eseridir.
Sholom Aleichem (1859-1916) takma adını kullanan Yahudi asıllı Rus yazar "Solomon Naumovich Rabinovich"'in Yidiş dilinde yazdığı "Sütçü Tevye" öykülerinden Amerikalı oyun yazarı Joseph Stein tarafından senaryosu yazılıp sahneye uyarlanan müzikal, 10 yılı geçkin bir sürede 3000'den fazla kez perdelerini açarak bir rekor kırmıştı (Bu rekor sonradan Grease müzikali tarafından kırıldı). Halâ Broadway'de en uzun süre sahnelenen on beş eser arasındadır.
"Damdaki Kemancı" müzikali 10 dalda aday gösterildiği Tony Ödülleri'nden dokuzunu aldı.
Türkiye'de sahnelenmesi
"Damdaki Kemancı" Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından 14 Ekim 1969 tarihinden başlayarak "Büyük Tiyatro"da sahnelenmeye başladı. 2 Bölüm ve 18 tablodan oluşan müzikalin başrolü Tevye 'yi Cüneyt Gökçer oynamıştır. Müzikalin diğer başrol oyuncusu ise Handan Uran'dı. Fatuş Sevengil ve Nevit Kodallı'nın Türkçeye çevirdiği eseri sahneye koyan ve koreografisini düzenleyen Amerika Birleşik Devletleri'li Todd Bolender'di. Orkestra şefi Dieter Brux, koro şefi Vedat Çorbacı'ydı. Müzikal "Anatevka Damdaki Kemancı" adıyla 21 Aralık 1969'da İstanbul'da o zamanki adı "Kültür Sarayı" olan Atatürk Kültür Merkezi'nde aynı kadroyla bir kez daha sahnelendi[1]
Sinema uyarlamaları
Hollywood uyarlaması
"Damdaki Kemancı" müzikali 1964 tarihinde Broadway'deki ilk sergilenişinden itibaren uzun süre kapalı gişe oynadıktan sonra aynı başarıyı Londra'daki "West End" tiyatrolarında da sürdürdü ve tam dokuz "Tony ödülü" aldı. Kaçınılmaz olarak da 1971 yılında Damdaki Kemancı adıyla sinemaya uyarlandı. Norman Jewison'ın yönettiği 1971 tarihli bu ABD filmi de üç Akademi Ödülü ve iki Altın Küre ödülü kazandı. Damdaki Kemancı filminin başrolü "sütçü Tevye" için, Broadway temsillerinde çok başarılı olmuş Zero Mostel yerine Haim Topol tercih edilmişti. Film gişede de başarılı olmuştu.
Yeşilçam uyarlaması
Hollywood uyarlamasından bir yıl sonra Türkiye'de yönetmen Hulki Saner eseri yeniden sinemaya uyarladı. Hulki Saner'in aynı zamanda yapımcılığını da üstlendiği, Merter Fosforoğlu'nun senaryosunu yazdığı Damdaki Kemancı adını taşıyan 1972 tarihli bu renkli Türk filmi de yine bir müzikaldi ve başrollerinde, 1969 yılındaki müzikal oyunda da rol almış olan Cüneyt Gökçer (Sütçü Asım) ve Ayten Gökçer (Reyhan) oynuyorlardı. Diğer önemli rollerini Cihan Ünal, Engin Çağlar, Esen Püsküllü ve Alev Sezer'in paylaştıkları film aslında çok serbest bir uyarlamadır ve konusu Kafkasya'ya uyarlanan filmde tüm isimler Türkçeleştirilmiştir.
Türkçe kitaplar
"Damdaki Kemancı" müzikali Yahudi asıllı Rus yazar Sholem Aleichem (Şolem Aleyhem)'in "Sütçü Tevye" (diğer adıyla "Tevye ve Kızları") adlı hikâyesiyle diğer birkaç hikâyesine dayanmaktadır. Bu hikâye ilk kez 1917 yılında yazarın ölümünden sonra sahneye konmuştu. Doğu Avrupa'daki Yahudi aile yaşamını odağına alan eser 1964'te Amerikalı oyun yazarı Joseph Stein tarafından bir müzikal olacak şekilde tekrar sahneye uyarlanarak kitaplaştırıldı.
Oyun 1969 yılında Türkiye'de de sahnelendikten sonra popüler hale geldi ve 1970-1972 yılları arasında üç farklı kitap halinde yayımlandı. Bunlardan birincisi Joseph Stein'ın oyun uyarlamasıydı ve çevirisi Ankara Opera ve Balesi'ndeki performans için görev alan Fatuş Sevengil ve Nevid Kodallı tarafından yapılmıştı. Diğer iki kitap Şolem Aleyhem'in hikâyelerinden çevirilerdir.
- "Damdaki Kemancı" (oyun, yazan: Sholom Aleichem, Joseph Stein Sheldon Har, çeviri: Fatuş Sevengil Nevid Kodallı), Fok Yayınları, Ankara, 1970.
- "Sütçü Tevye, Damdaki Kemancı" (çeviri: Hayrullah Örs), Remzi Kitabevi, İstanbul, 1970.
- "Damdaki Kemancı'dan Hikâyeler" (çeviri: Ahmet Hisarlı), Milliyet Yayınları, İstanbul, 1972.
Ayrıca bakınız
- Damdaki Kemancı filmi - 1971
Kaynakça
- "Milliyet Gazetesi Arşivi". gazetearsivi.milliyet.com.tr. 13 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2012.