Beylerce, Ünye

Ünye ilçesi topraklarının güneydoğu kesiminde yer alan eski Alivera köyü, bugünkü Beylerce mahallesi, dağınık bir yerleşmeye sahiptir ve evler köyün geniş bir alanına yayılır. Akraba olan kişilerin evleri birbirine yakın olsa da bazı yerlerde iki ev arasında birkaç yüz metrelik mesafe vardır. Evlerin yanı başında genellikle meyve bahçesi bulunur. Elma, armut, hurma, kiraz, incir, bu bahçelerde yer alan en yaygın meyve ağaçlarıdır. Birden fazla ama genelde iki katlı olan evlerin alt katı ahırdır. Mahallenin merkezi yığma taş sistemiyle inşa edilmiş olan caminin bulunduğu yerir. “Cami yanı” olarak adlandırılan bu merkezde birkaç bakkal ve kahvehane bulunur.

Beylerce mahallesinin genel görünümü ve "Cami yanı" olarak adlandırılan merkezi. Fotoğraf: Sunay Ereren.

Alivara ya da Beylerce, köy statüsüne sahipken birkaç mahalleden oluşuyordu. Bu mahalleler Merkez, Hatipli, Çatak, Kabalı, Kavaklık ve Hapan adları taşıyordu.

Beylerce'de eskiden ilkokul ve ortaokul bulunuyordu. Eğitimde taşıma sisteminin devreye girmesiyle okul binası mülk olarak Ünye Belediyesi'ne devredilmişti. Bu bina, köylülerin isteği üzerine 2016'da köy konağına dönüştürülmüştür.[1]

Eski adı Ali Verasi'dİr (علی وراسی).[2][3] Bu adın ne anlama geldiği veya başka bir yer adından değişime uğrayıp uğramadığı konusunda bilgi yoktur.

Ali Verasi, Trabzon eyaletinin Canik sancağında yer alan Fatsa kazasına tabi kazalardan biri olan Meydan'a bağlı bir köydü. 1834 tarihli nüfus tespitine göre köyde 32 hanede 103 erkek yaşıyordu. O dönemde sadece erkek nüfusu sayıldığından köyün gerçek nüfusunu tespit etmek için bir bu kadar da kadın nüfusu eklemek gerekir. Sonuç olarak bu tarihte Ali Verasi'de 206 kişinin yaşadığı söylenebilir.[2] Köyde ayrıca 93 Harbi göçmeni olarak bilinen Gürcüler de yaşamaktadır.[4]

Alivara Irmağı. Ünye kenti yakınlarında Cevizdere köyünden dolayı Cevizdere adını alır. Fotoğraf: Sunay Ereren.

Aliverasi, 1928 tarihli köy listesine göre Ordu ilinin Ünye kazasının merkez nahiyesine bağlıydı. 1935 yılında aynı idari statüye sahip olan köyde 908 kişi yaşıyordu.[5][6]

Sonradan Alivera ya da Alivara olarak anılan köyün adı, "yabancı kökten geldiği ve iltibasa yol açtığı" gerekçesiyle 1959 yılında kabul edilen 7267 sayılı kanunla Beylerce olarak değiştirilmiştir.[7] Köyün adı 1955 genel nüfus sayımında Alivera olarak kaydedildiği halde 1960 genel nüfus sayımında bundan dolayı eski adıyla birlikte "Beylerce (Alevre)" olarak verilmiştir.[8][9]

Alivera, idari birim olarak bucak sistemi varken, Ünye kazasının Tekkiraz bucağına bağlıydı.[10]

Beylerce mahallesi Ünye ilçesinin güneydoğu kesiminde yer alır. Yakın çevresinde Yağbasan, Fatih, Dizdar, Tekkiraz ve Taşça mahalleleri yer alır. Beylerce'nin merkezi Ordu kentine 105 km, Ünye kentine 28 km uzaklıktadır. Köye, Ünye-Akkuş yolu üzerinden Tekkiraz'dan sapan bir yolla ulaşılır.

Üst kesimi ormanlık bir alanla kaplı olan Beylerce'nin alt tarafından köy sakinlerinin Alivara Irmağı olarak adlandırdığı dere akar. Bu akarsu daha sonra Cevizdere mahallesinden Cevizdere Deresi adını alır ve Ünye’de Karadeniz’e dökülür. Ormanda meyvesiyle de ünlü taflan ağaçları bulunur. Orman ayrıca “tirmit” denilen mantarın yetiştiği alandır. Alivara Irmağı köyün sakinlerinin balık tuttuğu yerdir. Beylerce'de, özellikle bu karasuyun etrafında çok sayıda su kaynak bulunur.

Beylerce'de akraba olan kişilerin evleri birbirine yakın yer alırken, bu bağa sahip olmayanların evleri diğerlerinden uzakta inşa edilmiştir. Fotoğraf: Sunay Ereren.

Beylerce'de, özellikle bugün fındık yetiştirilen yerlerin eskiden beri gelen mevki adları vardır. Bu mevkiler bugün de Kırık, Almaçukur, Bozsırtı, Güney, Gölyanı, Horu, Hocalı, Irmakyanı, Küçükköy gibi adlar anılmaktadır.

Alivara köyünün en erken nüfus bilgisi 1834 tarihli nüfus defterine dayanır. Bu deftere göre köyde 32 hanede kayıtlı 103 erkek yaşıyordu. Osmanlı idaresi 19. yüzyılın sonuna kadar sadece askerlik ve vergi yükümlüsü erkek nüfusu tespit ettiği için, Alivara’nın yaklaşık toplam nüfusunu bulmak için bir bu kadar da kadın nüfusu eklemek gerekir. Bu hesapla bu tarihte Alivara köyünde 206 kişinin yaşadığı ortaya çıkar. Hane başına ortalama 6,43 kişi düşmesi, köyün görece kalabalık aile yapısına sahip olduğunu göstermektedir. Bu tarihteki Aliverası ya da Alivarası olarak kaydedilmiş olan köy, nüfus açısından Ağcaalan’dan sonra Meydan kazasının ikinci büyük köyüydü. Aliverası köyünde Hatib Salih Efendi, Hacıalizade, Karaömeroğlu, Cebecioğlu, Uzunalioğlu, Osmanoğlu, Hacıalioğlu, İlyasoğlu, Gemicioğlu, Bazlamaoğlu, Karındaşıoğlu, Karaoğlu, Mollaoğlu, Cebecioğlu, Cebeciosmanoğlu, Tellaloğlu, Conoğlu, Delimustafaoğlu, Conahmedoğlu, İmamoğlu, Küçükoğlu, Velioğlu, Kavazakoğlu, Arazoğlu, Odabaşıoğlu, Hasancaoğlu, Müezzinoğlu, Başıbüyükoğlu, Musluoğlu aileleri yaşıyordu.[2]

Alivarası birkaç kaynakta, 19. yüzyılın son çeyreğinde 93 Harbi göçmeni olarak bilinen Müslüman Gürcülerin yerleştiği köylerden biri olarak geçer. Bununla birlikte göçmenlerin köyün boş arazisine mi yoksa demografik yapıda meydana gelen değişiklikten dolayı boşalan yerlere mi yerleştirildiğine ilişikin bu kaynaklarda bilgi yoktur. Alivarası köyünü 20. yüzyılın başında Gürcü yerleşmesi olarak veren kaynak da vardır.[4][11][12]

Alivara köyüne yerleşen Gürcü sayısına ilişkin burada referans verilen kaynaklarda bilgi yoktur. Ancak 1935 yılına gelindiğinde köyün nüfusu bin kişiye yaklaşmıştı. 20. yüzyılda en büyük nüfusa 1980 yılında ulaşmış olan köyde bu tarihten sonra köyden kente göçe bağlı olarak köyün nüfusu giderek azalmıştır. Günümüzde Betlerce mahallesinde yaklaşık 350 kişi yaşamaktadır.

Beylerce’deki başlıca tarımsal üretimi fındıktır ve fındık bir geçim kaynağı olarak yetiştirilir. Bunun yanı sıra, bölgedeki diğer köylerde olduğu gibi mısır, fasulye, diğer sebze ve meyveler başla gelir. Fındık dışındaki tarımsal ürünler ailelerin ihtiyacını karşılamak üzere üretilir. Köyün alışveriş merkezi, eskiden Beylerce köyünün de bağlı olduğu Tekkiraz bucağının merkezi olan Tekkiraz kasabasıdır. Perşembe günler kurulan Tekkiraz pazarı köylülerin başlıca kısa vadeli ihtiyaçlarını karşıladığı yerdir. Ancak asıl alışveriş merkezi Ünye kentidir.

• 
  Beylerce mahallesinin genel görünümü. Fotoğraf: Sunay Ereren.
• 
  Beylerce'nin zengin bitki örtüsüne bir örnek. Fotoğraf: Sunay Ereren.
• 
  Beylerce'nin alt kesiminden Karadeniz'e akan Alivara Irmağı. Fotoğraf: Sunay Ereren.
• 
  Köylülerin balık tuttuğu Alivara Irmağı. Fotoğraf: Sunay Ereren.

• "Alivara- Beylerce Köyü" tanıtım videosu
• "Alivara Irmağı" tanıtım videosu