Atsız bin Uvak

Atsız bin Uvak el-Harezmi, ayrıca al-Aksis, Atsız ibn Uvak, Atsız ibn Ok ve Atsız ibn Abak olarak da bilinir (ö. 1078 ya da 1079), 1071'de Fâtımî Halifeliği'nden ele geçirdikten sonra Filistin ve Güney Suriye'de bir emirlik kuran Harezmli Türk komutanıdır.

1076'da Şam Kalesi'ni inşa etmeye başlayacağı Şam şehrini ele geçirdi. Ertesi yıl Kahire'ye saldırısı yenilgiyle sonuçlandı ve Suriye'ye doğru devam eden Fâtımî ilerleyişi ile uğraşmak zorunda kaldı. Öte yandan Atsız'ın Mısır seferinde mağlûp olduğunu, hatta öldüğü şayiasını duyan Selçuklu Sultanı I. Melikşah, onun yerine kardeşi Gence Valisi Tutuş'u Suriye ve Filistin Selçuklu melikliğine getirdi. Kumandası altına verilen Selçuklu emîrleri ve ordusuyla birlikte Diyarbakır civarına gelen Tutuş, Atsız’ın Mısır seferinde ölmediğini öğrenince durumu Sultan Melikşah’a bildirdi. Aldığı emir üzerine de Halep önlerine gelip 1079 yılında şehri kuşattı. Bu sıralarda, Nasrüddevle el-Cüyûşî kumandasında Mısır'dan sevkedilen kalabalık bir Fâtımî ordusu önce Filistin'i, daha sonra da Güney Suriye’yi ele geçirip Atsız'ın savunduğu Şam'ı kuşatmakta idi. Fâtımî ordusuna karşı koyamayacağını anlayan Atsız, Tutuş'u yardıma çağırmak zorunda kaldı. Halep kuşatmasını terk ederek Şam'a gelen Tutuş, Fâtımîleri geri çekilmek zorunda bıraktı ve şehre girdi. Emir Atsız itaat ettiyse de Tutuş kendisini karşılamakta geç kaldığını ve kardeşiyle birlikte bir komplo hazırladığını bahane ederek Atsız'ı yayının kirişiyle boğdurdu. Böylece Şam'ı ele geçirerek burada Suriye ve Filistin Selçuklu Devleti'ni kurdu.[1]

Suriye ve Filistin'in büyük bir kısmını fethederek Selçuklu sınırları içine alan ve kendisine "el-melikül-muazzam" lakabı verilen Atsız, Selçuklu hanedanı gibi Oğuzların Kınık boyuna mensuptu.[1]