Altın Horoz

Rimski-Korsakov bir önce hazırladığı opera eserini Kiteze Gizli Şehri operasını bu performans sanatına yaptığı son artistik katkı olarak görmekteydi.[1] Fakat Çarlık Rusya'sının o günlerdeki politik durumu onu tekrar yeni bir opera eseri hazırlayarak içişlerindeki gayet otokratik monarşi siyasi idaresini, Rus empralizmini ve bunun bir sonucu olan Rus-Japon Savaşı ve bu savaşta Rusya'nın kesinlikle mağlup olması gerçeklerini yerip hicvetmek istedi.

Aleksandr Puşkin (1799–1837)

Rimski-Korsakof'un bu nedenle hazırladığı yeni opera-bale eserine dört önemli faktör büyük etki yapmıştır:

1. Aleksandr Puşkin: Rimski-Korsakof bu büyük Rusça şairinin bir şiirinden yararlanıp Çar Saltan adlı operasını hazırlamıştı. Bu eser çok beğenilmiş ve halk arasında popüler olmuştu. Puşkin'in "Altın Horoz" adlı şiirinin de benzer büyülü konuyu işleyeceği ve aynı popülerliği olacağını beklemekteydi.
2. İvan Bilibin: Avrupa'da gelişen Art Nouveau/"Jugendstil" resim sanatı akımlarından etkilenen ressam ve sahne dekoratörü İvan Bilibin zaten "Altın Horoz" şiirinden ilham alarak Rus folklorunu görsel sanatlara aksettiren bir seri resim hazırlamıştı. Bu resimlerin hazırlanacak yeni operaya mizansen sağlayacağı büyük imkân dahilinde idi.
3. Rus-Japon Savaşı: Rus Çarı II. Nikola hükümetleri emperyalist siyasi kararlarlar ve politikalar ile Rus-Japon Savaşı'nın başlamasına neden olmuşlardı. Otokratik idare altında gayet büyük bir eşitsizlik içinde yaşayan Rusya halkı bir ekonomik iyileşme beklerken bu savaşın çıkmasından dolayı daha da sıkı içişleri ve ekonomik tedbirler ile karşılaşmıştı. Rus halkı tarafından bu savaş ve savaşı çıkaranlar büyük bir nefretle karşılanmakta idi. Savaşta Rusya, Kore ve Mançurya'daki kara çarpışmalarında ve de denizdeki Tsusima Boğazı Muharebesi'nde Japonya tarafından büyük bir yenilgiye uğratıldı.
4. Rus Devrimi (1905): Rus halkı yalnızca Rus-Japon Savaşı'ndaki büyük hezimetten aksi olarak etkilenmekle kalmayıp otokratik idare ve ekonomik durgunluk dolayısıyla çıkan ekonomik buhranın öne alınamaması ve büyük fakir halk kütlelerinin ekonomik standartlarının daha da kötüye gitmesine de reaksiyon göstermekte idi. 9 Ocak 1905'te bir Ortodoks papaz başlarında olarak birkaç bin kişi Sankt-Peterburg'daki Kış Sarayı önünde bir gösteri düzenleyip işçilere daha uygun işyeri kuralları; sekiz saatlik mesai; uygun asgari ücret ve çocuk istihdamının yasaklanması isteklerini ihtiva eden çok sayılı imzalı bir istidayı Çar'a sunmak istemekteydiler. Fakat bu gösteriyi önlemek için görevlendirilen Rus askeri gücü bu silahsız masum halk kütlesi üzerine hücum ederek 1000 kişiyi ateşli silah kurşunlarıyla ve kılıç darbeleri ile öldürüp Kanlı Pazar Katliamı (1905) adı verilen faciayı ortaya çıkarttılar. Bunun haberi tüm Rusya'ya yayıldı. Odessa'da bulunan Potemkin zırhlısı denizcileri isyana geçip şehri bombaladılarsa da bu isyan da sonunda çok kanlı bir şekilde bastırıldı. Çarın askeri güçleri Odessa'da limana inen merdivenlerde halka hücum edip Odessa Merdiveni Katliamı adlı olaya neden oldular. Tüm Rusya’da Çarlık rejimine karşı eylemler ve grevler yapıldı. Bu halk hareketleri arasında Sankt Petersburg Konservatuvarı öğrencileri de protesto gösterisine katıldılar ve bu Konservatuvar'in Genel Müdürü olan Rimski-Korsakof onları desteklediği bildirdi. Yavaş yavaş bu devrimi elemine etmeyi başaran Rusya aristokrasi ve bürokrasisi devrime katılanları cezalandırmaya başladır. Bu arada Rimski-Korsakof'da konservatuvar müdürlüğünden atıldı; bu konservatuvarda hocalık yapan Alexander Glazunov, Anatoly Lyadov gibi önemli Rus müzisyenler de işlerinden ayrılamaya veya istifa etmeye zorlandılar.

Rimski-Korsakof hazırlamayı düşündüğü "Altın Horoz" adlı operasının bu otokratik ve başarısız Çar rejimini yeren bir eser olarak 1906'da hazırlamaya başladı. 1907'de bu eserin bestelenmesini tamamladı.

Operanın tamamlanması 1907 yılındadır. Bestecinin ülkesi olan Çarlık Rusya'sı Rusya Devrimi (1905)'nden yeni çıkmıştı. Eser bir efsane gibi sunulmakta ise de içinde çarlık hakkında çok kapalı olmayan yergiler bulunmaktaydı. Rusya'da o dönemlerde sansürün böyle bir şeyi kabul edebileceği düşünülemezdi. Gerçekten de eser sansür tarafından sahnelenmeye uygun bulunmadı. Ertesi yıl besteci hastalanıp 1908'de de öldū.

"Altın Horoz" operası bir yıl sonra Moskova'da özel Zimin Opera trupu tarafından özel "Solodovnikov Tiyatrosu"nda sahneye konuldu. Bu yapımlanmada orkestra şefi Emil Cooper idi ve mizansenler İvan Bilibin tarafından hazırlanmıştı. Eser bir ay sonra 6 Kasım'da Moskova Bolshoi Tiyatrosu'nda yeniden sahnelendi ve bu yapımda orkestra şefi Vyasheslav Suk ve mizansen hazırlayıcı Konstantin Korovin idi.

Eserin içinde çarlık hakkında yergiler bulunmaktadır. Korsakov Şubat Devrimi'den 10 yıl kadar önce durumu sezmiştir. Eserinde 10 yıl sonra fırtınalar koparacak olayların sinyallerini vermiştir.

Paris ve Londra'da ilk yapımlanma o sırayla 1914'te oldu. Paris'te eser bir "opera-bale" düzeninde sahnelendi. Eserin yapımcısı ve yönetmeni Mikhail Fokin ve mizansenler Natalia Goncarova tarafından yapılmıştı. Fokin'in bu yapımında bale sanatçıları karakterleri sahne ortasında temsil etmekte ve koro ve solistler ise şarkılarını sahnenin çevresinde söylemekteydiler. Bu mizansen ve gösterim şekli seyirci tarafından pek beğenildi. Fakat bestecinin karısı Madam Rimski-Korsakof, 1914 yılında Figaro gazetesine bir açık mektup gönderip bunun kocasının eserine ve eser konseptine çok aykırı olduğunu ilan etti ve Fransız mahkemesine başvurdu. Fransız kanunlarını uygulayan savcılık harekete geçerek temsili sahneden indirtti. Buna karşılık aynı yıl eserin Londra'da sahneye konulmasında Fokine'in sahneye koyuşu İngiliz yasalarına uygun görüldü. Böylece eser Paris'teki aynı kadro ile Londra'da sahneye konuldu ve bu yapımın başarısı orada sürüp gitti.

Günümüzde Altın Horoz, balesiz normal bir opera gibi temsil edilmekte ve birçok operaevinden orijinal Rusça değil de Fransızca çeviri ile "Le Coq D'Or" ismiyle yapımlanıp sahnelenmektedir. Eser bazen de eserdeki parçalardan düzenlemiş bir orkestra suitiyle yalnız bale şeklinde oynanmaktadır.

Mekân - Rusya

Zaman - Efsane çağları[2]

III. Perde

Bilibin'in Altın Horoz operası ikinci perdesi için hazırladığı mizansen

Karl Dodon'un sarayının önü. Güneşli bir gün. Uzaklarda bir fırtına geleceğini işaret eden kara bulutlar var.

Halk Kral Dodon'un sarayı önünde toplanmıştır. Kahya kadın sahneye girer. Halka hitap ederek kralın ülkesine yeni bir gelinle gelmkte olduğunu ve halktan onu neşeyle selamlamalarını ister. Düğün alayı yaklaşır; alayda devler, maskeli insanlar, mücevher taşıyan tutsaklar bulunmaktadır. Alayın sonunda Kral Dadon ve yeni eşi Semaka Kraliçesi bir altın araba içinde gözükürler.

Semeka Kraliçesi müneccimi görür; Krala onun kim olduğunu sorar. Müneccim gözlerini Kraliçe'den ayırmadan Krala yaklaşarak ona bir önceki gün verdiği sözü hatırlatır. Müneccim her ne arzu ederse Kral onu müneccime vermeye söz vermiştir. Müneccim simdi Kral'dan Kraliçe Semaha'yi kendine mükafat olarak vermesini istemektedir. Kral, müneccime deli olup olmadığını sorar. Fakat müneccim Kraliçeyi istemekte ısrar etmektedir. Kral Dodon, asasını müneccimin kafasına vurur ve o cansız yere yıkılır.

Ayni anda uzaktan gök gürlemeleri duyulur. Kraliçe ise olanlara gülmektedir. Kral Dodon onu kucaklamak isteyince ona şiddetle çıkışıp onu ihtiyar maskara olarak çağırıp ona cezasını çekme zamanının geldiğini bildirir. Kafesi içinde bulunan Altın Horoz da Krala hitap edip onun sonu geldiğini söyler. Sonra kafesinden çıkan Altın Horoz uçup Kral Dodon'un basına konar ve bir gaga vuruşuyla onu cansız yere serer.

Simsek çakıp müthiş bir gök gurultusu duyulur ve sonra etraf karanlığa bulanır. Biraz sonra sahne aydınlanır ama Kraliçe ve Horoz kaybolmuşlardır. Halkın sesi yükselir; "Fırtına geçti, fakat simdi Kralımız kim olacak?" Herkes sessizce ağlamaya koyulurken perde iner.

Altin Horoz operasının orijinal orkestra notalarına göre şu çalgılar gereklidir:

• Yayli calgilar: Kemanlar, Violalar, Viyolonseller, Kontro-baslar
• Nefesli Calgilar: 1 Pikolo flut, 2 Flut, 2 Oboa, 1 Ingiliz Horn, 2 Klarinet (in A-B), 1 Bas klarinet (in A-B), 2 Fagots, 1 Kontr Fagot
• Brass: 4 French Horns (in F), 2 Trumpets (in C), 1 Trumpet contralto (in F), 3 Trombones, 1 Tuba
• Perkusyon: Timpani, Ucgen (calgi), Kirisli Davul, Tef, Glockenspiel, Ziller, Bas Davul, Ksilofon
• Doger: Celesta, 2 Arp

Bu opera yapımlandıktan çok geçmeden besteci olmuştur. Fakat Rus bestecileri A. Glazunov ve M. Steinberg bu eserdeki senfonik ögeleri konser salonlarında çalınmak üzere 4 tane süit-bölümünden oluşan bir aranjmanını yapıp bir senfoniuk süite dönüştürmüştür. Bu süitte bulunan kısımlar şunlardır:

• Çar Dodon sarayında
• Çar Dodon savaş alanında (2. perdenin başı)
• Çar Dodon ve Kraliçe Şemaka (kraliçenin dansına özel)
• Düğün ve Çar Dodon'un acı sonu (3. perdenin başı)

• Opera
• Nikolay Rimski-Korsakov

• "Operatürkiye" websitesi "Altın Horoz" synopsisi
• MSLP websitesi "The_Golden_Cockerel_(opera)_(Rimsky-Korsakov,_Nikolay) maddesinde partisyon notaları
• "Google Books"'da Fransızca "Coq D'Or" librettosu
• "L'Coq D'Or" Süiti 1945 Minneapolis Symphony Orchestrası konser ses kayıtları dosyaları
• Rusça "Altın Horoz" operası librettosu {Rusça}