Akbaba

Akbaba, gündüz yırtıcıları (Falconiformes) takımının Yeni Dünya akbabaları (Cathartidae) familyasını ve atmacagiller (Accipitridae) familyasına ait Eski Dünya akbabaları (Aegypiinae) alt familyasını oluşturan leş yiyici kuşların ortak ismidir. Akbaba terimi belirli bir taksonomik grubu karşılamaz.

Akbaba
Bilimsel sınıflandırma
Âlem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Falconiformes
(Gündüz yırtıcıları)
Familyalar

Aegypiinae (Eski Dünya akbabaları)
Cathartidae (Yeni Dünya akbabaları)

Özellikleri

Akbabaların başları kel kursakları büyüktür. Yürümeye ve leşleri tutup kaldırmaya uyum sağlamış olan ayakları iri ama güçsüz, tırnaklarıysa yassıdır. Gagaları genellikle eti ve deriyi koparabilecek kadar güçlü ve kalındır. Görme duyusu bütün türlerde, duyma duyusu ise hindi akbabasında gelişmiştir. Tekeşli bir üreme özelliği gösterirler.

Dağılımı ve soy tükenmesi tehlikesi

Akbabalar Avustralya ve Okyanus Adaları dışında bütün ılıman ve tropik bölgelere dağılmıştır.

Asyadaki özellikle de Hindistan ve Nepaldeki akbaba nüfusu son yıllarda hızlı bir yok oluşa sürüklenmiş ve bu durumun bazı ekolojik sonuçları olmuştur. Bu durumun veterinerlikte kullanılan Diklofenak isimli ilaçla bağlantılı olabileceğini [1] bazı araştırmalar ortaya koymuştur. Hindistan hükûmeti bu durumu değerlendirerek ilacın veterinerlikte kullanımını yasaklamıştır.[2] Nepal'de de hükûmet bazı önlemler alarak kalan akbaba nüfusunun kendini yenilemesi yönünde adımlar atmıştır.

Beslenme

Çoğunun besin seçme alışkanlığı olmadığından genellikle leş, çöp, ve ara sırada canlı hayvan gibi ne bulurlarsa yerler. Yalnızca bazı türleri kaplumbağa kuzu gibi savunmasız hayvanlara saldırır.

Yaşam şekli

Tuzluca-Iğdır karayolundaki akbabalar

Akbabalar uzun ve geniş kanatları üstünde zarif bir biçimde dönerek saatlerce havada kalabilirler. İçlerinde biri ölü ya da can çekişen bir hayvan bulduğunda öbürleri de kilometrelerce uzaktan uçarak gelir.

Besini paylaşırken gövdesi daha büyük ve gagası daha güçlü olana öncelik tanıyan topluluk düzenine sıkı sıkıya bağlı kalırlar. Akbabalar genellikle kümeler halinde tünedikleri ve yuva yaptıkları sarp kayaların ve yüksek ağaçların tepesinde ya da yerde yaşayabilirler. Dişisi bir ya da iki yumurta yumurtlar ve 7-8 hafta boyunca kuluçkaya yatar.

Eskidünya akbabalarının avlarını kolayca yakalamaya elverişli kartalınkine benzer kıvrık pençeleri vardır.

Yeni Dünya akbabaları

Amerika kara akbabası

Kuzey ve Güney Amerika’nın tropik ve astropik bölgelerinde yaşadığı halde sık sık ılıman bölgelerin içlerine kadar girer. Çok kısa bir kuyruğu kısa kanatları çıplak kara bir başı ve tüylü bir boynu olan yaklaşık 60 cm uzunluğunda bodur kara bir kuştur.

Kral akbaba

Parlak renkli, başı ve boynu kırmızı ve mavimsi, gözleri kırmızı halkalı, sırtının üstü sarı altı beyaz yakası gridir. Kanat açıklığı yaklaşık 1,7 m gövde uzunluğu da yaklaşık 70 cm’dir. Güney Meksika’dan Arjantin’e kadar olan bölgelerde bulunan kral akbabalar yağmur ormanları üzerinde kümeler halinde dönerler.

Eski Dünya akbabaları

Kızıl akbaba

Güney Avrupa ve Kuzey Afrika’dan Hindistan’a uzanan geniş bir alanda yaşar.Örtü tüyleri kızıl kahverengi, telekleri karadır. Çıplak gibi görünen beyaz renkli başıyla, boynu küçük tüylerle kaplı olan kızıl akbabanın kabarık tüylerden oluşan beyaz bir yakası vardır. Çoğunlukla kayalık bölgelerde yaşar ve yuvasını kayalıklara yapar. Türkiye’nin her bölgesinde dağlık yörelerde görülse de batı bölgelerinde daha az sayıda bulunur.

Kara akbaba

Güney Avrupa’dan Çin’e kadar uzanan bölgede yaşar. Eski dünya akbabalarının en irisi ve uçan kuşların en ağırlarından biri olan kara akbabanın uzunluğu 100–110 cm, kanat açıklığı 250–295 cm ve ağırlığı 7,5-12,5 kg arasıdır. Dağlık yörelerde yaşar ve tüyleri karaya daha yakın koyu kahverengidir. Boynu tamamen tüysüzdür.

Tek eşli bir hayatları vardır. Eşlerden birisi ölünce başka bir eş edinebilirler. 4-5 yaşından itibaren yılda bir kez bir adet yumurtlayan dişi, yumurta eğer ilk bir ay içerisinde zayi olursa yeniden yumurtlayabilir. Kuluçka süresinde (50-54 gün) ve yavrunun ilk günlerinde dişi ve erkek akbaba yumurtaya ve yavruya dönüşümlü olarak bakarlar, dönüşümlü olarak avlanırlar. Yavrular genelde 100-110 gün yuvada kaldıktan sonra erişkinlerin boyutuna ulaşır ve uçmaya başlarlar.

Mısır akbabası

Güney Avrupa Orta Doğu Hindistan Kuzey ve Doğu Afrika’da yaşar. Tüyleri ve kuyruk lekeleri kara, tüysüz başının derisi ise sarıdır. Yalnız dağlık bölgelerde değil yakınlarda yuva yapmasına elverişli kayalıklar olduğu sürece açık arazide de görülür. Türkiye’deki en yaygın tür olan Mısır Akbabası her bölgede görülür.

Kaynakça

Kaynakça

  1. Oaks, J. Lindsay (12 Şubat 2004). "Diclofenac residues as the cause of vulture population decline in Pakistan". Nature. 427 (6975). ss. 630-633. doi:10.1038/nature02317. PMID 14745453. 4 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Aralık 2013.
  2. Prakash, Vibhu (7 Kasım 2012). "The Population Decline of Gyps Vultures in India and Nepal Has Slowed since Veterinary Use of Diclofenac was Banned". PLOS ONE. 7 (11). doi:10.1371/journal.pone.0049118. 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2013.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.