Ahmet Ertegün

Ahmet Ertegün'ün büyük dedesi İbrahim Edhem Efendi, Üsküdar Özbekler Tekkesi'nin son postnişînidir. Washington büyükelçisi Münîr Ertegün ve Hayrûnnisâ Rüstem’in ikinci oğludur. Babası Münir Ertegün, Millî Mücadele döneminde önemli görevler almış bir devlet adamı olup cumhuriyetin ilanından sonra Milletler Cemiyeti gözlemcisi ve büyükelçi olarak çeşitli Avrupa başkentlerinde ve daha sonra Amerika'da bulunmuştu

Ahmet Ertegün, 1923 yılında İstanbul’da doğdu. Babasının görevi dolayısıyla İsviçre, Paris ve Londra'da eğitim gören Ertegün, 1935 yılında babasının Washington’a Türkiye Cumhuriyeti büyükelçisi olarak tâyin edilmesiyle birlikte ailesiyle beraber ABD’ye yerleşti.

14 yaşındayken annesi Ahmet'e, Cootie Williams'ın enstrümental "West and Blues" albümü ile birlikte kayıt da yapabilen bir plakçalar hediye eder. Ertegün bir yandan çalarken kendi yazdığı sözleri mikrofona okuyor ve bunları kaydediyor, abisi Nasûhî Ertegün ile birlikte odalarında sevdikleri müzikleri dinliyorlardı. "16 yaşındayken bir pop müzik uzmanı sayılabilecek kadar bilgim, 18 yaşındayken de 50 bin plağım vardı" diyen Ertegün, abisi ile beraber o yıllarda Duke Ellington, Lena Horne, Jelly Roll Morton gibi sanatçılarla arkadaşlık kurdu.

Ahmet Ertegün ve Nasuhi Ertegün

1945 yılında babası Münir Ertegün'ün vefâtının ardından ailesi Türkiye'ye döndü. Ahmet Ertegün, ağabeyi Nasûhî Ertegün ile birlikte Amerika’da kaldı. Ahmet Ertegün, St. John’s Üniversitesi’nde felsefe okudu.

Ertegün Kardeşler, 1947 yılında Herb Abramson ile beraber, aile dostları olan diş hekimi Dr. Vahdi Sabit'den 10 bin dolar borç alarak Atlantic Records adlı plak şirketini kurdu. Siyah müzisyenlerle arasındaki iyi bağlardan ötürü dönemin en önemli jazz müzisyenleri hiç düşünmeden anlaşmalarını onunla yapmışlardır.

1947’de Atlantic Records albümlerini çıkarmaya başladı. İlk olarak stüdyolarında Harlemaies’in "The Rose of the Rio Grande" albümü kaydedildi. 1949 yılının Nisan ayında çıkarılan Stick Mcghee’in "Drinkin’ Wine Spo-Dee-O-Dee" albümü, 1 milyondan fazla satışı ile Atlantic’in ilk hiti oldu. 1955 yılında Elvis Presley’e kontrat imzalaması için 25 bin dolar teklif edildi, ancak 20 bin dolar farkla sözleşme RCA Records plak şirketine satıldı. 1959'da Arif Mardin de aralarına katıldı.

Ray Charles, Aretha Franklin, Ella Fitzgerald, Miles Davis gibi isimlerin albümlerinin yapımcılığını üstlenen Ertegünler, Frank Zappa, Stevie Wonder, Rolling Stones, Bee Gees, Led Zeppelin, Genesis, Emerson Lake and Palmer, Bette Midler gibi birçok ismin üne kavuşmasında büyük rol oynadı.

Ertegün, 1991 yılında Boston'daki Berklee Müzik Okulu'ndan onursal doktora ünvânına lâyık görüldü.

1993 yılında National Academy of Recording Arts & Sciences'ten (Sanat ve Bilim Kayıtları Ulusal Akademisi) bir ödül aldı ve 2000 yılında Birleşik Devletler Library of Congress (Kongre Kütüphanesi) tarafından "Yaşayan efsâne" ünvânıyla onurlandırıldı.

İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) tarafından düzenlenen İstanbul Caz Festivali'nin ilk Yaşam Boyu Başarı Ödülü 2002 yılında Ahmet Ertegün'e takdim edildi.[2]

Haziran 2006'da 40'ıncı Montreux Caz Festivali'nin açılış konseri, kendisinin onuruna verildi.

Ertegün, Amerikalı ünlü caz yorumcusu Ray Charles’ın 1952-1959 yılları arasında seslendirdiği kayıtlardan derlenen “Pure Genius: The Complete Atlantic Recordings” adlı koleksiyonun yapımcısı olarak “en iyi tarihî albüm” kategorisinde Grammy Müzik Ödülleri'ne aday gösterildi. Daha önce üç farklı alanda Grammy Ödülü kazanmış olan Ertegün, 2006 yılı töreninde “icon” adı verilen Onur Ödülü’ne layık görüldü. Bu ödül, müzik dünyasına emeği geçen kişiler için ilk kez verilmeye başlanmıştı. Ertegün, ödülünü alırken tek cümle söyledi:

"Bana bu imkânı tanıyan Amerika'ya ve sevgili anavatanım Türkiye'ye teşekkür ederim."

29 Ekim 2006’da New York’ta bir Rolling Stones konseri sırasında ayağının kayması sonucu düşerek başını vuran Ertegün hastaneye kaldırıldı. New York Presbyterian Hastanesi’nde yapılan ilk müdahalesinden sonra yoğun bakıma alındı, 14 Aralık 2006 günü vefât etti. Naaşı, Türkiye'ye getirilerek 19 Aralık 2006'da âilesinin diğer fertleri gibi Üsküdar Özbekler Tekkesi'nin hazîresine defnedildi.

• Amerikan Türk İş Adamları Derneği başkanlığı yaptı.
• New York Cosmos kulübünü 1971'de kurarak futbolu ABD'ye soktu.
• Kâtibim'i Amerikan müziğine kazandırdı.
• Münir Ertegün Tarih Araştırma Vakfı'nı kurdu.

• Cumhuriyet ile yaşıt olan Ertegün, yaşamının büyük kısmını Türkiye dışında geçirmesine rağmen Türkiye’nin tanıtımı için gönüllü bir kültür elçisi olarak çalıştı. Hem Türkiye’ye yatırım getirmek hem de Türkiye’ye yatırım yapmak isteyenlere yardımcı olan Ertegün, medyada da büyük işlere imza attı. Bir Bodrum aşığı olan Ertegün, müzik sevgisi kadar doğa sevgisi ile de şaşırtıcıydı. Büyük bir koleksiyoner olarak isimsiz Türk ressamlarının tablolarına ilgi göstermiştir.
• Eartha Kitt'in yorumu ile "Üsküdar'a gider iken" şarkısının melodisinin ABD kültürünün bir parçası haline gelmesini sağladı.
• Merhûm ağabeyinin anısına "Rock and Roll Hall of Fame" (Nasûhî-Ahmet Ertegün Rock and Roll Şöhretler Müzesi) kuran Ahmet Ertegün, Amerika'daki Türk diasporasının önemli isimlerindendi. Bugün Cleveland Ohio'daki müzenin ana sergi salonu Ertegün'ün ismini taşıyor.
• 2004 yılında New York'ta inşâ edilen Time Warner Center gökdeleninde "Ertegün Caz Şöhretleri Müzesi"nin sponsoru oldu.
• Amerika’ya Avrupa futbolunu ilk getiren kişi olan Ertegün, 70'li yıllarda New York Cosmos takımını kurdu. Diego Maradona’yı almak istediğinde, Maradona henüz 17 yaşındaydı. Lig büyüdükçe iyi oyuncular getirdi. Pele, Carlos Alberto, Franz Beckenbauer ve Galatasaray'dan kaleci Yasin gibi isimleri takıma aldı.
• Ray Charles'ı anlatan Ray adlı filmde Curtis Armstrong, Bobby Darin'ı anlatan Beyond the Sea adlı filmde ise Tayfun Bademsoy tarafından canlandırıldı.
• "Atlantic Records'u kurmamızın sebebi, müziklerini beğendiğimiz birkaç şarkıcı ile kontrat imzalamak ve satın almak isteyeceğimiz albümlerini çıkartmaktı. Açıkçası asla çok eğlenceli bir şeyler yaparak para kazanabileceğimi düşünmedim. Yanılmış olduğum için çok mutluyum." Ahmet Ertegün

Vikisöz'de Ahmet Ertegün ile ilgili sözleri bulabilirsiniz.

Özel

Genel

• Ahmet Ertegün'ün biyografisi
• Ahmet Ertegün'ün hayatı ve müzik tarihindeki önemi (abonelik gereklidir)
• Dünya Müziğinde İki Yapımcı: Ahmet Ertegün ve Arif Mardin (abonelik gereklidir)
• Ahmet Ertegün ve Atlantic Records (abonelik gereklidir)

Wikimedia Commons'ta Ahmet Ertegün ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Atlantic Records
• Ahmet Ertegün Tribute sayfası