2019 Venezuela devlet başkanlığı krizi

2019 Venezuela devlet başkanlığı krizi, Venezuela'da 10 Ocak 2019 tarihinde Ulusal Meclis'in görevdeki devlet başkanı Nicolás Maduro'nun kazandığı tartışmalı 2018 seçimlerini geçersiz kılması ve yerine mevcut meclis başkanı Juan Guaidó'yu geçici devlet başkanı ilan etmesi sonucu meydana gelen siyasi krizdir.

2019 Venezuela devlet başkanlığı krizi
Venezuela krizi
Tarih 10 Ocak 2019-günümüze Yer Venezuela Yöntem Protestolar, diplomatik baskı ve yaptırımlar Son durum Devam ediyor Taraflar Venezuela hükûmeti Yüksek Adalet Mahkemesi Ulusal Meclis Öne çıkan kişiler Nicolás Maduro Juan Guaidó

     Venezuela
     Guaidó'yu destekleyen ülkeler
     Maduro'yu destekleyen ülkeler
     Ulusal Meclisi destekleyen ülkeler

2019’daki Venezuela başkanlık krizi bir anda patlak veren bir meşruiyet krizi değil, Venezuela’daki 20 yıllık bir sürecin ürünüdür. Hugo Chavez’in iktidarında başlayan bu süreç, Nicolás Maduro’nun 2013 yılında iktidara gelmesiyle yeni bir boyut kazanmış ve gitgide büyüyen ve kronikleşen sorunlarla devam etmiştir. Meşruluğu tartışmalı devlet başkanı Nicolas Maduro’nun ekonomik durum iyice kötüye giderken iktidar savaşını önde tutması nedeniyle ülkenin sorunları derinleşmiş, bu iktidar mücadelesi sonucunda Venezuela çok ağır ekonomik yaptırımlara maruz kalırken, gıda stoklarının tükenmesi, hiperenflasyon, işsizlik ve artan suç oranı ülkenin kronik sorunları haline gelmiştir. Maduro’nun 2018 yılında ikinci kez başkan seçilmesiyle kriz uluslararası bir boyut kazanmış, 2019 Ocak ayında ise Ulusal Meclis Başkanı Juan Guaidó’nun kendini geçici devlet başkanı ilan etmesiyle 90’dan fazla ülkenin ve birçok uluslararası örgütün dâhil olduğu daha geniş çaplı bir siyasi krize dönüşmüştür.

20 Mayıs 2018 tarihinde yapılan devlet başkanlığı seçim süreci ve sonuçları geniş çapta tartışmalı hale gelmişti.[1] Ulusal Meclis, Maduro'nun selefi Hugo Chavez'in çıkardığı 1999 Venezuela Anayasası'nı öne sürerek yemin töreninin yapıldığı gün Maduro'nun meşru olmadığını açıkladı. Buna cevaben Maduro yanlısı Yüksek Adalet Mahkemesi, Ulusal Meclis'in bu kararının anayasaya aykırı olduğunu belirtti.[2]

Mayıs 2018’de Maduro yeniden seçildi, fakat uluslararası gözlemciler ve muhalefet tarafından birçok usulsüzlük tespit edildi. Küba, Çin, Rusya, Türkiye ve İran Maduro’yu meşru başkan olarak tanırken,  Brezilya, Arjantin, ABD, Almanya, Fransa gibi birçok ülkeyse seçim sonucunu tanımadıklarını duyrudu. Bunun yanı sıra, bazı ülkeler Venezuela’yla olan diplomatik ilişkilerini keserken, bazıları da Maduro'nun görevi bırakmasını istedi[1]. Uluslararası örgütlerden ilk tepkiyse 2017 yılında Venezuela’daki krizi barışçıl bir şekilde çözmek için Latin Amerika ülkeleri tarafından oluşturulan Lima grubundan geldi. Hemen ardından Ocak 2019'da ise Amerikan Devletleri Örgütü Daimi Konseyi (OAS),Maduro'nun yeni döneminin meşruiyetini tanımama kararı aldı.[2] AB Parlamentosu da 31 Ocak'ta Juan Guaidó'nun Venezuela Cumhuriyeti'nin meşru geçici başkanı olarak tanınmasını çoğunlukla onayladı. Buna karşın Birleşmiş Milletler Maduro hükümetini Venezuela’nın tek meşru temsilcisi olarak kabul etti.[3]

5 Ocak 2019’da Maduro karşıtlarının çoğunlukta olduğu Venezula Ulusal Meclisi, Maduro’nun başkanlık makamını gasp ettiğini ve başkanlık makamının boş olduğunu deklare etti. Bunun ardından, 1999 Venezuela Anayasası’nın 233 maddesine dayanarak Meclis Başkanı Juan Guaidó’yu geçici başkan ilan etti. Bu maddeye göre Meclis başkanı başkanın olmadığı çeşitli durumlarda geçici başkan olarak ülkeyi seçimlere götürene kadar başkanlık makamına vekâlet eden tek yetkili kişidir. ABD, Kanada ve Brezilya Guaido'yu hızla meşru devlet başkanı olarak kabul ederken, Rusya, Çin ve Küba ise Maduro'ya destek verdi.

Uluslararası tepkiler :

Ocak 2019’da Trump yönetimi Venezeula’nın millli petrol şirketi PDVSA’ya yaptırım uygulama kararı aldı.Bu yaptırımlar sonucunda Venzeula’nın yıılık 11 milyar dolar civarı kayıp yaşayacağı öngörüldü.[4]

24 Mart’ta Rusya, Venezuela hükümetine yüz asker ve askeri teçhizat gönderdi.[5]

17 Nisan'da Birleşik Devletler Hazine Bakanlığı, Venezuela Merkez Bankası'na yaptırım uyguladı[6]

Haziran ayında Deutschebank Ve Citibank, Veneuzela hükümetinin borçlarını ödeyememesi nedeniyle 1,4 milyar dolarlık altın rezervine el koydu.[7]

Uluslararası kuruluşların tepkileri:

• Amerikan Devletleri Örgütü - Genel Sekreter Luis Almagro, Juan Guaidó'nun 23 Ocak 2019 tarihli bildirisini kutladı ve “ülkenin demokrasiye dönüşüne öncülük ettiği için minnettar” diye ekledi.[8]

• Birleşmiş Milletler - Örgüt, ilgili taraflar arasında “kapsayıcı ve güvenilir siyasi müzakereler” çağrısında bulunarak herhangi bir pozisyon almaktan kaçınmaktadır.[9]

• Avrupa Birliği - 31 Ocak'ta Parlamento üyeleri Juan Guaidó'nun "Bolivarcı Venezuela Cumhuriyeti'nin meşru geçici başkanı olarak" tanınmasını çoğunluk tarafından onayladı. Bağlayıcı olmayan bu kararda, Avrupa Parlamentosu, “Venezuela'daki tek meşru demokratik organ olan ve yetkilerinin geri kazanılması ve saygı görmesi gereken Ulusal Meclis'e verdiği kayıtsız desteği” de yineledi.[10]

Ülkeler

Çin - Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, "Çin, Venezuela hükümetinin egemenliğini, bağımsızlığını ve istikrarı sürdürme çabalarını destekliyor" ve Venezuela'nın "iç işlerine müdahaleyi" kınamaktadır..Ve bu olaylarda Birleşik Devletler'in parmağı olduğunu düşünmektedir.[11]

• İran - Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Bahram Ghasemi, Nicolás Maduro'yu desteklemektedir ve “İran İslam Cumhuriyeti, hükümeti ve Venezuela halkını her türlü dış müdahaleye ve darbe girişimi gibi her türlü gayri meşru veya yasadışı eylemlere karşı destekliyor. ”. [12]

• Türkiye - Juan Guaidó'nun ilanından sonra Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, yıllardır iyi ilişkiler içinde olduğu Nicolás Maduro'ya destek vermeye devam etmektedir ve şöyle demektedir: “Maduro kardeşim, dik dur, eğilme, Türkiye seninle beraber."[13]

• Rusya - 23 Ocak'ta Juan Guaidó'nun duyurusu öncesinde, Federasyon Konseyi Senatörü Andréi Klímov, Rus hükümetinin Nicolas Maduro'nun Venezuela cumhurbaşkanı olarak tanınmasını sürdüreceğini duyurdu. Bu açıklamanın ardından Dışişleri Bakanlığı desteğini yineledi ve bir basın açıklamasında Amerikan açıklamalarını kınadı. 23-25 ​​Ocak 2019 tarihleri ​​arasında, özel bir Rus askeri şirketi olan Wagner Group'un güvenlik ajanları, Başkan Nicolas Maduro'nun güvenliğini güçlendirmek için Venezuela'ya geldi. Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov 1 Mart'ta Venezuela Devlet Başkan Yardımcısı Delcy Rodríguez ile görüştü. Rusya, muhalefet lideri Juan Guaidó'yu destekleyen Batı ülkelerini ve bu utanmaz kalkışmayı kınadı. Lavrov, "Rusya, Venezuela yetkililerine meşru insani yardım sağlanması da dahil olmak üzere ekonomik ve sosyal zorlukları çözmede yardım etmeye devam edecek" diye ekledi Venezuela için ilaç ve buğday teslimatları Rus yetkililer tarafından açıklandı.[14]

• Brezilya - Başkan Jair Bolsonaro, Juan Guaidó'ya desteğini Twitter üzerinden gösteriyor ve şunları söyledi: "Brezilya, demokrasi ve sosyal barışın Venezuela'ya geri dönmesi için geçiş sürecini siyasi ve ekonomik olarak destekleyecektir." [15]

• Kolombiya - Başkan Iván Duque, Dünya Ekonomik Forumu'nda hükümetinin Juan Guaidó'yu Venezuela'nın geçici başkanı olarak tanıdığını açıkladı. [16]

• Amerika Birleşik Devletleri - Başkan Donald Trump, 23 Ocak'ta Juan Guaidó'yu Venezuela'nın geçici başkanı olarak tanıdığını açıkladı.[17]

24 Ocak'ta Amerikan Devletleri Örgütü'nde (OAS) ve 26 Ocak'ta Birleşmiş Milletler'de (BM) özel toplantılar yapıldı ancak oy birliği sağlanamadı. BM Genel Sekreteri António Guterres diyalog çağrısında bulundu.[3] Meksika ve Uruguay, 7 Şubat'ta Montevideo'da krizde tarafsız kalan ülkeler için uluslararası bir konferans düzenleneceğini açıkladı.[4]

Maduro hükûmeti, ABD'yi mevcut krizi çıkartarak kendisini devirip ülkenin petrol rezervlerini kontrol etmek amacıyla bir darbe düzenlemeye çalışmakla suçlamıştır.[5][6]