1894 Büyük İstanbul depremi
1894 İstanbul depremi, 10 Temmuz 1894'te Marmara Denizi'nde, saat 12:24'te, İzmit Çınarcık havzasında veya İzmit Körfezi'nde meydana geldi. Deprem yüzey dalgasının 7.0 tahmini büyüklüğünü vardı.[3] İzmit Körfezi çevresinde Yalova, Sapanca ve Adapazarı ve İstanbul'da tahminen 1349 kişi öldü.[2] Deprem 1,5 m yüksekliğinde tsunamiye neden oldu.
  | |
| Tarih | 10 Temmuz 1894 |
|---|---|
| Saat | 12:24 |
| Büyüklük | 7.0 Ms[1] |
| Şiddet | X |
| Merkez üs | İzmit Körfezi |
| Etkilenen ülkeler/bölgeler |  Osmanlı Devleti |
| Sonuçları | 1.349 kişi öldü[2] |
Arka plan
Marmara Denizi, Kuzey Anadolu Fayının, sağ-yanal doğrultu-atımlı fayın oluşturulmuş olduğu bir çek-ayır havzasıdır. Anadolu Levhası ve Avrasya Levhası arasındaki transform sınırı olan Ganos Fayı ile İzmit'in batısındaki İzmit Fayı arasındaki yerde bu yerel bölge oluşur.
Marmara Denizi içindeki fayların deseni karmaşıktır. Fakat İstanbul yakınlarında keskin bir kıvrımı olan bir tek ana fay segmenti vardır. Batıda, fay trendleri batı-doğu yönlü ve doğrultu atımlıdır. Doğuda, fay KB-GD doğrultulu ve hem normal hem de doğrultu atımlı hareket ettiğine dair kanıtlar vardır. 1894 depreminin nedeni Çınarcık havzasını sınırlandıran fayın muhtemel hareketidir[3]. Diğer bir ihtimal Çınarcık fayının kuzeyinde Adaların güneyinde bulunan fay bölümünün hareketi depremin nedenidir.
Etkileri
Deprem Adapazarı, Büyükçekmece, Gebze, Kartal, Küçükçekmece, Sapanca ve Yalova ve Adalar'da 8-9 Mercalli ölçeğinde hissettiği sanılmaktadır. Depremde Yalova, Sapanca ve Adapazarı'nda 83 ve İstanbul'da 276 civarında, bölgede 990 kişi öldü.[2]
Atina Rasathanesi Müdürü olan D. Eginitis depremden sonra İstanbul'da yaptığı gözlemleri bir raporla Padişah II. Abdulhamit'e iletir. Eginitis raporunda şu tespitleri yapar: Depremin etkisi mahallelerin jeolojik yapılarına göre değişmiştir. İstanbul'da ahşap yapıların fazla olması bir avantaj olmuştur. Eski ahşap yapıların bile ayakta kalabildiği yerlerde, yeni, demirli kâgir binalar yıkılmıştır. kâgir binaların çok azı ayakta kalabilmiştir. Tuğla ile yapılan binaların ahşaptan sonraki en dayanıklı bina olduğu görülmüştür[4].
Marmara sahillerinde denizin önce 200 metre çekildiği, ardından şiddetli dalgaların geldiği, kıyıdaki kayık ve teknelerin parçalandığı belirtilir. Kapalıçarşı'da bazı duvarlar ve bir kubbe çöktü. Bitpazarı, çadırcılar, yağlıkçılar, Yeniçeriler Çarşısı, Bodrum ve Kellekesen hanları yıkıldı. Uzunçarşı, Tahtakale, kutucular, kantarcılar harabeye döndü. Gedikpaşa, Kadırga, Kumkapı, Yenikapı, Langa ve Samatya'da yüzlerce ev yıkıldı. Edirnekapı'daki Mihrimah Sultan ve Kariye camiilerinin minareleri yıkıldı, Nuruosmaniye'nin girişi çöktü. Adalar da yoğun hasar aldı, Heybeliada'daki Rum Ortodoks Ruhban Okulu dahil birçok bina hasar gördü.[5]
Kaynakça
- "Tarihsel Depremler". koeri.boun.edu.tr. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2015.
- King, Geoffrey C.P.; Hubert-Ferrari, Aurélia; Nalbant, Süleyman S.; Meyer, Bertrand; Armijoa, Rolando; Bowman, David (2001). "Coulomb interactions and the 17 August 1999 Izmit, Turkey earthquake" (PDF). Earth and Planetary Sciences. Cilt 333. ss. 557-569.
- Ambraseys, N. (Ocak 2001). "The earthquake of 10 July 1894 in the Gulf of Izmit (Turkey) and its relation to the earthquake of 17 August 1999". Journal of Seismology. 5 (1). Kluwer Academic Publishers. ss. 117-128. doi:10.1023/A:1009871605267. ISSN 1573-157X. 17 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2015.
- GÜÇHAN, Doç. Dr. Neriman Şahin. "Ahşap karkas yapılar" (PDF). AHŞAP KARKAS YAPILAR VE BUNLARIN RESTORASYONUNDA İNŞAAT MÜHENDİSLERİNİN ROLÜ. 22 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2015.
- "İstanbul'da". Atlas Tarih, 34. Haziran–Temmuz 2015. s. 32.