İstanbul Boks Şampiyonası

İstanbul'da boks sporu 1910'lu yıllardan itibaran muhtelif Türk ve azınlık kulüplerine mensup sporcular arasında giderek gelişme gösterdi ve İstanbul'un İşgali yıllarında (1918-1923) işgal kuvvetlerine mensup sporcuların da katıldığı müsabakalarla heyecanlı bir hal aldı.

1903 yılında kurulan Beşiktaş'ın ilk uğraştığı spor dalları arasında boks da yer alıyordu. Dönemin ünlü boksör ve güreşçisi Kenan Bey'in Serencebey'deki antrenmanlara gelerek güreş ve boks hareketleri göstermeye başlamasıyla bu branştaki faaliyetler daha düzenli bir hal almıştır[1]. 1907 yılında kurulan Fenerbahçe ise başta Tıbbiyeli Ali Sami olarak, 1913 yılından itibaren boks dalında gösterdiği bireysel çalışmaları, 1914 yılında taşındığı Kuşdili'ndeki lokalin büyük salonunda dönemin başkanı Sabri Toprak'ın kurdurduğu ringde kalabalık bir kadro ile genişletmiştir[2]. Galatasaray Lisesi’nde ise okulun Fransız beden eğitimi öğretmeni Jouvery öğrencilerine bu sporu öğretmeye başlamıştır[3].

Özellikle İngilizlerin ve Amerikalıların 1919 yılından itibaren Beyoğlu’nun Skating, Chante Claire, Varieté Sineması, Tepebaşı Tiyatrosu, Halep Çarşısı'ndaki Winter Palace ve Spring Field lokallerinin kapalı salonlarında yaptıkları müsabakalar büyük ilgi görürken, azınlık ve Türk gençleri de yavaş yavaş bu etkinliklere katılmaya başlamışlardır. İlk boks ihtisas kulübü ise Musevi Adil Akşiyot tarafından 1920 yılında kurulmuştur[4]. Adıgeçen, 1919-20 kışında, Fransız Boks Federasyonu himayesinde olarak, İstanbul’da topladığı bir grupla Taksim çeşmesi yanındaki Chante Claire salonunu kiralamış ve ilk kez müsabakalar tertiplemeye başlamıştır. Görülen büyük ilgi, boksun İstanbul’da yayılmasını ve bu sporla bir süredir meşgul olan Beşiktaş ve Fenerbahçe'den sonra, Galatasaray, Kumkapı ve Vefa kulüplerinde de başlayan çalışmaların semt kulüplerine de sıçramasını sağlamıştır. Giderek artan seyirci ilgisi müsabakaların Taksim Stadı'na taşınmasına neden olmuştur [2].

1920 yılında Kadıköy Kuşdili Salonu'nda ilk kez bir şampiyonluk düzenlenmiş, yabancı sporcuların da katıldıkları bu organizasyonda Fenerbahçe’den Ziya Boyer, daha sonra 1962-1966 yılları arasında Fenerbahçe Spor Kulübü başkanlığı da yapacak olan İsmet Uluğ ve Sait Mısırlı sıkletlerinde şampiyon olmuşlardır. Yine Fenerbahçeli sporculardan, uğraştığı her spor dalında büyük başarılar elde ettiği için Yedibela lakabıyla anılan, Fahri Ayad ve ilk Türk ajanlarından olup, İngiliz Kemal olarak tanınan ve hem de Türk Kurtuluş Savaşı'nda verdiği nice hizmetten dolayı Mustafa Kemal Atatürk'ün "Aferin Türk evladı" diyerek alnından öptüğü ve İstiklal Madalyasıyla taltif ettiği Esat Tomruk da dönemin öndegelen ve ringlerde yabancılara karşı galibiyetler kazanan Türk boksörleriydi. Yine 1920 yılının Aralık ayında Taksim Stadı'nda yapılan ilk şampiyonada Fenerbahçe'den 63 kiloda mücadele veren İsmet Uluğ, Beşiktaş'tan 70 kilo gelen Suphi Bey’i beşinci raundda yenerek şampiyon oldu. İsmet Uluğ 1921 yılında Tepebaşı Tiyatrosu’nda Fenerbahçe Spor Bayramı’nda, yine Beşiktaşlı Hikmet Bey’i birinci raundda nakavtla yenerek sarı-lacivertli formanın şampiyonluğunu sürdürmüştür. 1922-1923 yıllarında İstanbul horoz sıklet (54 kilo) şampiyonluğunu elinde tutan bir diğer Fenerbahçeli boksör Nuri Kadıköylü'nün 9 Aralık 1923 akşamı Spring Field Salonu’nda, Rumların meşhur şampiyonu Havrios’u beşinci raundda nakavt etmesi Türk seyircilerde muazzam bir coşkunluk yaratmıştır.

Fenerbahçeli boksörlerin İstanbul'da düzenlenen şampiyona ve turnuvalardaki başarıları 1928 yılına kadar sürmüştür. Anılan yıl Türkiye boksta ilk resmi uluslararası temasını gerçekleştirirken dönemin İstanbul şampiyonları bu ilk ulusal takıma alınmışlardır. 1928 Kasım ayında Moskova ve Bakü'de Rus ve Azerbaycan millî takımlarına karşı dövüşen beş kişilik Türk millî takımı şu sporculardan oluşmaktaydı: Rıza Nemlioğlu (Fenerbahçe), Necmi (Galatasaray), Rauf (Beşiktaş), Sıtkı Piran (Fenerbahçe), Büyük Selami (Fenerbahçe)[2].

1929 yılından itibaren Fenerbahçe'de bu spora dönük ilginin azalması sonucunda Galatasaray, Bahriye, Vefa ve Kumkapı gibi kulüpler ön plana çıkmaya başlamışlardır. Lise bünyesindeki salonunu boks müsabakalarına da açan Galatasaray bu spordaki ilk şampiyonluğunu 14 Haziran 1929 tarihinde düzenlenen Şampiyonada kazanmış, 7 sıkletin tamamında sarı-kırmızılı sporcular birinci olmuştur[5]. Ancak sporcu sayısının azlığı 1933 yılına kadarki şampiyonaları bazen sadece bir ya da iki kulübün sporcularının katıldığı, bazen de aynı sıklette iki boksörün bile bulunmadığı organizasyonlara dönüştürmüştür. Esasen, 1933 yılındaki İstanbul Şampiyonası'na Vefa ve Kumkapı'dan 5 sıklette sadece 12 boksörün katılması bu spordaki faaliyetlerin sönüklüğüne işaret eder niteliktedir[6]. 1924 yılında Eşref Şefik başkanlığında kurulan Türkiye Boks Federasyonu da bu sporda düzenli bir organizasyon kurmayı başaramamış, bu nedenle boks sporu Güreş Federasyonu'na bağlanmıştır. Sönük geçen 1933 şampiyonasında itibaren İstanbul Boks Şampiyonası'nın 1940'lı yılların ortasına kadar düzenlenmesi bile mümkün olmamıştır.

İstanbul Boks Ajanlığı 9 Mart 1940 tarihinde bir tebliğ yayınlayarak "terkedilmiş vaziyette bulunan boks şubelerinin yeniden ve canlı bir surette faaliyete geçirilmesi için" kulüplerin her sıkletteki sporcularını bildirmelerini istemiş; bu çağrıya Galatasaray, Alemdar, Galata ve Demirspor gibi kulüpler yanıt vermiştir. 1942 yılında Türkiye Boks Federasyonu'nun da kurulmasıyla bu sporda nihayet bir hareketlenme başlamıştır. Bu bağlamda; İstanbul, Ankara ve İzmir'den boksörlerin katılımıyla bir Türkiye Şampiyonası düzenlenmesine karar verilmiştir. Bu şampiyonaya katılacak İstanbul karmasını belirlemek üzere 22-23 Mayıs 1942 tarihlerinde 9 yıl sonra düzenlenen İstanbul Şampiyonası'nda ise 8 sıklette Alemdar İdman Yurdu, Galata Gençlik Kulübü ve Galatasaray ikişer, Beşiktaş ve İstanbul Güreş İhtisas Kulübü birer birincilik almışlardır[7].

Bu şampiyonanın ardından İstanbul'daki boks faaliyetleri giderek canlanmış ve kısmen de olsa düzenli bir hal almaya başlamıştır. Bu bağlamda, İstanbul Şampiyonaları da sadece ferdi şampiyona statüsünde değil aynı zamanda puanlı kulüp müsabakaları şeklinde yapılmaya başlanmıştır. Bu ilk Kulüplerarası Şampiyonada 1941 yılında kurulan İETT takımı büyük varlık göstererek şampiyon oldu. 1945 yılında İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası'nda şampiyonluğa ulaşan, 1972-1974 arasında ise üç yıl üst üste Türkiye Erkekler Voleybol Ligi şampiyonluğunu elinde tutan İETT tarihindeki ilk şampiyonluğunu bu sayede 1944 yılında boks sporunda kazanmış oldu[8]. Bu şampiyonada madalyalar da şu şekilde paylaşıldı[9]:

İETT'nin 1960 yılına kadar süren hegemonyasını sadece Türk sporunun iki büyüğü sarsabildiler. 1948-50 yıllarında iki sezon üst üste Galatasaray şampiyonluğa ulaşmasına rağmen bu başarıların devamını getiremedi. Buna karşılık 1955 yılında boks şubesini kalıcı bir şekilde kuran Fenerbahçe 1957-58 sezonunda ilk şampiyonluğunu yaşarken sonraki yıllarda bu başarısının tesadüfî olmadığını kanıtladı. Anılan sezon sporun üç büyüklerinin Kulüplerarası Boks Şampiyonasında yarıştıkları son müsabaka oldu ve şampiyona sonunda şu sıralama oluştu:

Bu sezondan sonra Galatasaray boks sporundan uzaklaşmıştır. 1960'lı yılların başlarında şampiyon boksörleri kadrosunu katan Denizgücü ve Agaspor şampiyon olmuşlarsa da, 1962 yılından 1970'e kadar Fenerbahçe tam bir hakimiyet kurmuştur. Eski şampiyon boksörü İsmet Uluğ'un 1962-1966 yılları arasındaki başkanlığı döneminde parlayan sarı-lacivertli takımın 1970'lere kadar en büyük rakibi ise Feriköy oldu.

1964-65 sezonu İstanbul Boks Şampiyonası açısından önemli bir dönüm noktası oldu. 1944'ten o sezona kadar her yıl sadece tek İstanbul Boks Şampiyonası düzenlenir ve hem bireysel şampiyonlar hem de takım şampiyonları belirlenirdi. Takım şampiyonlukları belirlenirken puan sistemi uygulanır; bu bağlamda eleme turlarındaki galibiyetlere 1, yarı finalde 2 ve finaldeki galibiyetlere 3 puan vermek suretiyle en çok puanı toplayan takım birinci ilan edilirdi. 1964-65 sezonunda ise Türkiye Kulüplerarası Boks Şampiyonası'nın düzenlenmesine karar verildi. 1942 yılında ilk kez düzenlendikten sonra bir süre kesintiye uğrayan, ancak 1949'dan beri düzenli olarak yapılan Türkiye Ferdi Boks Şampiyonası'nın yanına ikinci bir Türkiye Şampiyonasının düzenlenmesinde Türkiye'nin her yanında boks kulüplerinin sayısının artması ve 1950'lerden itibaren Türkiye'nin karayolu ağının da gelişmesiyle deplasmanların kolaylaşması da etkili olmuştur.

Türkiye Kulüplerarası Boks Şampiyonası'na her ilden katılacak takımın belirlenmesi için de İstanbul Kulüplerarası Boks Şampiyonası'nın düzenlenmesine karar verildi. Bunun sonucunda her sezon İstanbul Ferdi Boks Şampiyonasının yanı sıra bir de İstanbul Kulüplerarası Boks Şampiyonası düzenlenmeye başlandı. 1964-65 sezonunda 19-20 Ekim 1964 tarihlerinde düzenlenen İstanbul Ferdi Boks Şampiyonası'nda Fenerbahçe, rakipleri Fatih'in 9 ve Feriköy'ün 8 puanına karşı 27 puanla şampiyon olmuştu[10]. 5-6 Ocak 1965 tarihlerinde düzenlenen İstanbul Kulüplerarası Boks Şampiyonası'nda ise Fenerbahçe, 5 birincilik almasına rağmen, Zeki İlkyaz'ın sakatlanıp final maçına çıkamaması sonucunda sadece üç birincilik alan Feriköy'e puansal olarak geçildi ve ikincilikte kaldı. Bunun sonucunda 17-18 Ocak 1965 tarihlerinde Konya'da düzenlenen ilk Türkiye Kulüplerarası Boks Şampiyonası'nda İstanbul'u Feriköy temsil etti ve ikinci oldu.

1969 yılından sonra ise bu rekabete boksun eski yuvalarından Beşiktaş da katıldı. Çeşitli dönemlerde varlık gösteren, ancak hiç şampiyonluk kazanamamış bulunan Beşiktaş, 17-18 Aralık 1969 tarihlerindeki İstanbul Ferdi Boks Şampiyonası'nda dört birincilikle tarihindeki ilk şampiyonluğuna ulaştı; 24-25 Haziran 1971 tarihlerinde ise tarihindeki ilk İstanbul Kulüplerarası Boks Şampiyonası birinciliğini, 25 puanlı Fenerbahçe'nin önünde kazandı[11]. Fenerbahçe'nin tüm amatör branşlarda yatırımı kıstığı ve gerilediği 1970'lerin ilk yarısında Beşiktaş 1975 yılına kadar üstünlüğünü sürdürdü.

Ancak kulüp takımlarının özellikle 1973 Petrol Krizi, 1974 Kıbrıs Harekâtı sonrasında Türkiye'ye uygulanan silah ambargosu ve 1979 Petrol Krizi nedeniyle ekonomisi bunalıma sürüklenen Türkiye'nin içinde bulunduğu duruma paralel olarak amatör branşlarda müessese takımlarının yarattığı piyasada giderek daralan bütçeleriyle mücadele etmek zorunda kalmaları nedeniyle, İstanbul boksunda rekabet Tekel ve Büyükdere Boronkay külüplerine kaldı.

Ünlü Fenerbahçe tarihçisi Rüştü Dağlaroğlu sarı-lacivertli kulübün tarihini anlattığı Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi (1907-1987) adlı kitabında boks tarihçesini irdelerken İstanbul şampiyonaları hakkında şu saptamayı yapmıştır: Ancak, Boks Federasyonunun istikrarsız tutumu, şampiyonluklardaki düzensizlik ve belirli bir yöntem uygulanmaması sonuçların da düzensiz olmasını doğurmakta ve kulüpler arası bir kıyaslama yapılmasını zorlaştırmaktadır. Bu düzensizlik son yıllara kadar sürdü..[2]. Gerçekten de 1987 yılında yapılan bu saptamanın 2016 yılı itibarıyla hala geçerli olduğunu ileri sürmek mümkündür.

Nitekim, 1981-82 sezonundan itibaren Türkiye Kulüplerarası Boks Şampiyonası'nın kesintiye uğramasıyla, İstanbul'da da Kulüplerarası Boks Şampiyonası kesintiye uğramıştır. İstanbul Ferdi Boks Şampiyonası devam ederken, kulüplerarası şampiyona 1985-1989 ve 2011-2013 yılları arasında yeniden canlandıysa da süreklilik sağlayamadı.

1980 yılından itibaren İsmet Atıcı'nın antrenörlüğe getirilmesiyle Fenerbahçe yeniden atılım yaptı. 1982-83 sezonunda İstanbul Şampiyonluğunu yeniden eline geçiren sarı-lacivertliler bu üstünlüklerini 1998-99 sezonuna kadar sürdürdüler. Bu dönemde sarı-lacivertli takım Türkiye'nin de en güçlü takımı hüviyetini korurken, 2001 sezonundan itibaren kulübün sonradan vatandaşlığa geçirilen boksörlere kapısını kapamasıyla bir dönem üstünlüğünü Beşiktaş ve Tekel'e kaptırdı. 1999-2000 sezonunda siyah-beyazlılar yaklaşık çeyrek yüzyıl sonra yeniden şampiyonluğa kavuşurken, 19 yıl sonra şampiyon olan Tekel'in birincilikleri ise 2006'ya dek iki yıl sürdü. Sarı-siyahlı kulübün faaliyetleri Tekel firmasının özelleştirilmesiyle 2008 yılında darbe yedi ve bir süre sonra durdu[12]. Beşiktaş'ın da kulüp olarak mali krize girmesi nedeniyle 2010'dan sonra amatör branşlarında yaşanan genel çöküş hali boksa da yansıdı ve Fenerbahçe 2007-08 sezonundan itibaren eski üstünlüğünü yeniden kurdu.