Ütü

Ütü, kumaşların kırışıklıklarını düzeltmek için kullanılan alet.

Ütü

Ütünün icadı 17. yüzyıl başlarına kadar dayanmaktadır. İlk başlarda giysileri düzleştirmek için ısıtılmış ağır taşlar kullanılırken daha sonra saplı düz demir plakalar ateşte ısıtılmaya başlandı. Bu yöntemle ısının uzun süre korunamaması yüzünden demir plakaları oyarak içlerini kömür közüyle doldururlardı. Kor halinde kömür konularak ısıtılan bu ütüler ise oldukça ağır idi.

1882'de Amerikalı Henry Seely elektrikli ütüyü icat etti.[1] İki çubuk karbon arasında kurduğu kablolu elektrik köprüsüyle demirin ısınmasını sağlıyordu.

Ütüleme, ayrıca elbise parazitlerini öldürerek hijyen sağlama operasyonunda kullanılır, Tumbu fly ın yaygın ve etkili olduğu alanlarda (Doğu Afrika, Merkezi Afrika) kullanıldığı gibi kullanılır.[2]

1905'te ilk kez son derece hafif elektrikli ütü piyasaya sürüldü.

Çalışma prensibi

Pamuklu kumaşlar selüloz moleküllerinden oluşurlar. Bu moleküller birbirlerine hidrojen bağları ile bağlıdırlar ve bu bağlar da yeterli ısı ve çok az miktarda su ile kırılabilirler. Su ile şişen liflerin kırılan molekül bağları, ütü kumaşın üzerindeyken düzgün bir şekilde tekrar bağlanırlar ve ütü kaldırıldığında kumaşta düzgün ve pürüzsüz bir yüzey oluştururlar.

Pamuklunun dışındaki kumaşlarda uzun-zincir moleküllerin birbirlerine bağlanış şekilleri farklı da olsa ütülemenin etkisi aynıdır. Örneğin, yünlü kumaşlarda ortak bağlar çapraz şekildedirler. Bazı kimyasalları kullanarak, bu bağları kırıp sonra ütü ile şekillendirmek suretiyle, kumaş kalıcı olarak pilili yani kıvrımlı veya büzgülü hale getirilebilir. Isıtma yaygın olarak 100° Selsiyus (Celsius) da yapılır.[3].

Ütüleme tahtası

On 16 Şubat 1858 tarihinde W. Vandenburg ve J. Harvey elbise yenlerini ve pantolon bacaklarını daha kolay ütülenmesini sağlayan bir ütü tahtasının patentini aldılar.[4] Bir gerçek katlanabilir ütüleme tahtasının ilk patenti 1875 yılında Kanada Yarmouth, Nova Scotia'lu John B. Porter tarafından alındı. Bu icat ayrıca yen, elbise kolunu ütülemek için kullanılan nakledilebilir bir ütü masası içeriyordu.[5]

Ütüler
  • Düz ütü
  • Mangal kömürlü ütü
  • Mangal kömürlü ütü (açık)

Kaynakça
  1. "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.
  2. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15113429?dopt=AbstractPlus
  3. Ironing temperature
  4. U.S. Patent 19.390
  5. Mario Theriault, Great Maritme Inventions 1833-1950, Goose Lane, 2001, p. 31

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Ütü ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.