Çekyat

Çekyat, kullanıcılar tarafından gereksinim duyuduğunda yatak durumuna getirilmek üzere tasarlanmış koltuk, kanepe. Genellikle oturma ve yatma işlemi dışında depolama işlevine de sahiptir.

1950'ler, Almanya

Günümüzde “bazalı kanepe”, “yataklı kanepe” ve benzeri isimlerle üretilmektedir. “Oturma yüzeyi”, “sırt yaslama yüzeyi” ve “depolama alanı”ndan oluşur.[1]

Oturma amaçlı kullanıldığında yatay bir oturma yüzeyi, bu alana dikey pozisyonda duran bir sırt yaslama yüzeyi ve kolçaklardan oluşmaktadır. Yatak ihtiyacı olduğunda, oturma yüzeyini ek bir yüzey ile genişletilerek koltuk biçiminden çıkarılıp tek veya çift kişilik yatak görevi görecek şekle getirilir. Bunun için kimi durumlarda oturma yüzeyi çekilir ve onu izleyen sırt yaslama yüzeyi ile birlikte düz bir alan oluşturur; kimi durumlarda ise oturma yüzeyinin altında bulunan ek bir parça çıkarılıp oturma yüzeyine bitişik ek bir yüzey oluşturulur. Oturma yüzeyinin altında kalan, 'sandık', 'baza' veya 'çekmece' isimleri de verilen kapalı boş kısım ise depolama alanıdır; her çekyatta bulunmaz.[1]

Türkiye'de 1970'lerin sonundan ortaya çıkan ve hızlı kentleşmeden kaynaklanan konut darlığı ile ilgili sıkıntılara kısmi bir çözüm sunan çekyat, çok yoğun kullanılan bir mobilyadır.[1] Dünyada bu tür ürünlerin, Türkiye'de yaygın olarak kullanımından önce de var olduğu bilinmektedir. Açılır-kapanır kanape ile ilgili olarak Avusturya, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'ne ait patentler bulunmaktadır. 1899'de ABD'de katlanan yatak için patent alan Leonaerd Bailey[2], 1931'de New York'ta yatağa dönüştürülen kanepe üreten Bernard Castro,[3] bu fikri geliştiren kişilerdendir.

Türkiye'de çekyat fikrini ilk olarak attığını iddia eden çeşitli kişi ve kurumlar bulunur. Türkiye'de çekyat için ilk tescil belgesini alan kişi olan Erkin Orkun, 1977-1981 döneminde Bursa'daki evinde kendi ihtiyacı doğrultusunda üç parçadan oluşan katlanan bir yatak yapmayı tasarlamış ve ürünün ilgi görmesi üzerine patentini ve Çekyat marka tescilini alarak üretmiştir.[1] Aynı dönemde Kayseri'de İstikbal Mobilya, çekyat piyasasındaki boşluğu fark edip 1978 yılından itibaren bu alana yönelerek 1990'lı yıllarda hızla büyümüştür.[1]