Veri ambarı

Veri ambarı, ilişkili verilerin sorgulandığı ve analizlerinin yapılabildiği bir depodur [1]. Veri ambarı veritabanını yormamak için oluşturulmuştur. Bir veri ambarı ilgili veriyi kolay, hızlı, ve doğru biçimde analiz etmek için gerekli işlemleri yerine getirir. Veri ambarı, işlemsel sistemlerdeki veriyi kopyalayıp, karar verme işlemi için uygun formda saklar.[2] Veri ve bilgiler, üretildiklerinde heterojen kaynaklardan elde edilirler. Yıldız Teknik Üniversitesi'ne göre: Veri ambarı, başlangıçta farklı kaynaklardan gelen verinin üzerinde daha etkili ve daha kolay sorguların yapılmasını sağlamaktadır.

Veri ambarı,Kurum ya da kuruluşların bilgi sistemlerinde depolanan verilerin tamamının veya belirli bir kısmının düzenli bir şekilde tutulduğu,merkezi  veri depolama alanıdır.Bu terimin yaratıcısı W.H.Inmon'dur. IBM ise bu terimi  "Bilgi Ambarı" olarak kullanmaktadır(Karabulut,2011)[3].

Veri Ambarları, sağlık sektöründen coğrafi bilişim sistemlerine, işletmelerin pazarlama bölümünden üretime, geleceğe dönük tahminler yapmada, sonuçlar çıkarmada ve işletmelerin yönetim stratejilerini belirlemede kullanılmakta olan bir sistemdir. Pahalı bir yatırım maliyeti olsa bile sonuç olarak getirisi (yararı) bu maliyeti kat kat aşmaktadır. İs organizasyonlarında bilgi akış mimarisinde veri ambarları iki amaçla oluşturulmaktadır:

• Hareketsel ve organizasyonel görevler arasındaki depo ve analitik stratejik verilerin birikimini sağlar. Bu veriler daha sonra yeniden kullanılmak üzere arşivlenir. Veri ambarları verilerin sorgulanabildiği ve analiz yapılabilindiği bir depodur.
• Veri Ambarlarının pazarda yeni fırsatlar bulmaya, rekabete katkı, yoğun proje çevirimi, iş, envanter,ürün maliyetlerinin azalmasının yanında farklı işlere ait verilerin ilişkilendirilmesi, karar destek ve alınan bilgiye hızlı cevap verebilme gibi birçok katkısı vardır.

İşletmelerin ya da kuruluşların değişik birimleri,topladıkları bilgilerden işlerine yarayacak olanları ileride analiz amacıyla işletimsel sistem veri tabanından farklı bir ortamda birleştirerek büyük çaplı bir veri deposu oluştururlar.Bir veri ambarı analizin kolay,hızlı ve doğru bir biçimde yapılabilmesi için gerekli işlemleri yerine getirir.Veri ambarı kullanıldığında,günlük işletimsel işlerle yeterince meşgul olan veritabanı kullanılmadan,analiz işlemleri farklı bir ortamda bilginin kurum ya da kuruluşlara önemli faydalar sağlayacağı su götürmez bir gerçektir.Artık günümüzde güç hammaddesi,parası olanda değil "bilgi"yi elinde tutan ve kullanmasını bilendedir. Her geçen gün toplanılan veri miktarı artmaktadır.Buna bağlı olarak,bu verilere erişmek ve onları kullanmak zorlaşmaktadır.Bunun en önemli sebebi,değişik zamanlarda değişik kişiler tarafından oluşturulmuş veritabanı sistemlerinin ve kütük yapılarının veriyi tutmak için kullanılması ve çok miktardaki veriye farklı şekillerden erişme zorunluluğunun ortaya çıkmasıdır.Dolayısıyla işletmeler ve kuruluşlar bilgiyi çözümleyebilmek ve raporlayabilmek için bir sürü farklı program geliştirmek ve onların bir de bakımını yapmak zorunda da kalırlar.Sonuç olarak bu yöntem oldukça maliyetli,etki olmayan ve zaman alıcıdır.İşte veri ambarları Hızır gibi yetişerek bu noktada karşımıza çıkarlar(Aslantürk ve Mutlu,2003)[4].

Bir başka deyişle,pek çok kurum ve kuruluş günlük işlemlerini takip etmek amacıyla hazırlanmış olan otomasyon yazılımlarını kullanmaktadır. Bu yazılımlar kayıtlarını yüksek seviyeli hareket işleme amacıyla dizayn edilmiş ilişkisel veri tabanlarında saklarlar. Zamanla kurum ve kuruluşların sistemlerindeki veri boyutları akıl almaz bir seviyede artmaya başlar ve farklı beklentilerin etkisiyle de bozulmalar meydana gelir.İşte verilerin anlaşılması ve analizinde sorunların ortaya çıkmasının nedeni,bu akıl almaz büyüme ve onun ardından gelen veri bozulmalarıdır.Bu zorluklar göz önünde bulundurularak farklı yazılımlardaki ilgili kayıtları tek bir çatı altında toplamak ve analize uygun bir biçimde bir arada tutmak amacıyla veri ambarı mucizesinden yararlanılır(İşli,2009)[5].

Günümüzde iş dünyası çok hızlı değişmektedir ve karar verici otoritelerin geçmişi ve bugünü gösteren bir resme ihtiyacı vardır. Geleneksel veri ambarları,tarihsel resmi göstermektedir lakin bugünün resmini içermemektedir.Oysaki,veri ambarlarındaki güncel veri kullanıcı açısından oldukça mühimdir. Değişen pazar koşulları şirketleri,uzun vadede varlıklarını koruma altına almaları için zorlamaktadır. Bu sebeple şirketler,geleceğe yönelik stratejik planlarını oluşturma telaşı içinde olurlar. Simülasyon senaryoları ile şirketlerin stratejik planları üzerinde etkili olabilecek faktörler kestirilebilir. Dinamik simülasyonlar hem tarihsel hem de güncel verileri kullanır.İşte tam bu noktada veri ambarları devreye girerek dinamik yapıları itibarı ile dikkat çekerler(Obalı,2012)[6].

Şirketlerin çalışma biçimlerindeki son gelişmeler,piyasada kıyasıya bir rekabet ortamı yaratmıştır. Günümüzde bu kıyasıya rekabet ortamında avantaj sağlayabilmek için piyasa ve müşteriler hakkında sağlam,zamanında ve çok boyutlu bilgi sahibi olmayı gerektirmektedir. Şirketlerin en değerli varlıklarından biri,o ana kadar sahip oldukları bilgilerdir. Bu bilgileri işlerine yarar hale getirebilmek,şirketlere değişken piyasa koşullarında kıyasıya rekabet edebilmeleri için güç sağlayacaktır. Bugün ilerlemeyi sağlamanın tek yolu,doğru bilgiyi doğru zamanda doğru kişilere ulaştırabilmektir.Günümüzün anlamlı bilgi kullanabilen sistemlerinin ihtiyacı,sadece şirketin sahip olduğu bilgileri bir araya toplayıp,ayıklayıp,organize edip,güvenli bir yerde saklamak değil “zaten” anlam kazanmış bilgileri de aynı süreçlerden geçirebilmektir(Çakır,2004)[7].

Ham verilerin kurum adına işe yarar-anlamlı bilgiye dönüşümü sürecini ,bir otomobilin üretim hattına benzetebiliriz.Nasıl ki ,üretim hatlarında çeşitli kaynaklardan alınan parçalar,değişik işlemlere tabi tutulup,bir araya getirilip,üretim hattının sonunda bir otomobil olarak karşımıza çıkıyorsa ham verinin de kurum ve kuruluşlar adına anlamlı bilgiye dönüşebilmesi için bazı işlemlerden geçmesi gerekir(Karabulut,2011)[3].

Veriler,veri ambarına dahil edilmeden önce ETL sürecinden geçerler.Bu işlem sayesinde,verinin hangi amaçla kullanılacağı göz önünde bulundurularak veri istenilen formata sokulur.