Turan (tarihi bölge)

Turan (Farsça: توران), Orta Asya'da tarihi bir bölgedir. Terim İran kökenlidir.[1][2] İlk Turanlılar, Tur'un soyundan gelen İranlı bir kabileydi.[3][4][5]

Turan bölgesi turuncu çizgi ile gösterilmiştir (1850). Aral Denizi'nin doğusunda "Turan" adı görülür. Efsaneye (haritanın sağ alt köşesinde) göre Turan, modern Özbekistan, Kazakistan ve Afganistan ve Pakistan'ın kuzey bölgelerini içeren bölgeleri kapsamaktadır. Bu alan kabaca bugün Orta Asya denen kavrama karşılık gelir. Haritada Turan'ın bir parçası olarak belirtilen alanların listesi: 1. Harezm 2. Buhara ile Belh 3. Şehersebz (Buhara yanında) 4. Hisar 5. Hokand 6. Dervaz 7. Karategin 8. Kunduz 9. Kafiristan 10. Çitral 11. Gilgit 12. Iskardu 13.14. Kuzey stepler (Kazakistan).

Turan adına Avesta ve Firdevsi'nin Şehname eserinde rast gelinir. Tarihî İran-Turan savaşlarında Efrasiyab'dan da Turan imparatoru diye bahsedilir. Turan sözü XIX. asırdan itibaren aynı zamanda ideoloji yönüne çevrildi. Bu idealoji Türk tarihinde siyasi, askeri ve kültürel sahalarda kendi tesirini göstermiştir. Turan'da Türklerin atası olan “Alp Er Tonga” adlı önder dünyaya gelmiştir. 6. yüzyıldan itibaren Turan sözcüğü – Türklerin (veya Turk ya da Tur halkının) mekan tuttuğu ülke anlamında kullanıla gelmiştir. Kaynaklarda İran halkı ve Turan halkının kıyasıya savaşlarından söz edilir. Karahanlılar devri eserlerde de geçer. Yusuf Balasagun'un eserinde geçer. Mahmud bin Vali'nin eserlerinde Tanrı dağı dolayına Turan adı verilmiştir. Bu Arap (veya İranlı) yazarın eserine göre Turan'da Türkler yaşamaktadır.

İlgili eserler

“Kırgız Tаrıхı. Entsiklоpеdiya” Bişkеk 2003
“Mаmlеkеttik til cаnа entsiklоpеdiya bоrbоru”
“İ.Аrаbаеv аtındаğı Kırgız mаmlеkеttik Pеdаgоgikаlık univеrsitеti”
“Bаşkı rеd. Ü.А.Аsаnоv, cооptuu rеd. А.А. Аsаnkаnоv”
“Rеd kеñеş: Ö.C.Оsmоnоv (törаgа) T.N Ömürbеkоv”

Kaynakça

Tūrān; an Iranian term applied to the country to the north-east of Iran.
van Donzel, Emeri (1994). Islamic Reference Desk. Brill Academic. s. 461. Iranian term applied to region lying to the northeast of Iran and ultimately indicating very vaguely the country of the Turkic peoples.
Allworth, Edward A. (1994). Central Asia: A Historical Overview. Duke University Press. s. 86. ISBN 0-8223-1521-1.
Diakonoff, I. M. (1999). The Paths of History. Cambridge University Press. s. 100. ISBN 0-521-64348-1. Turan was one of the nomadic Iranian tribes mentioned in the Avesta. However, in Firdousi’s poem, and in the later Iranian tradition generally, the term Turan is perceived as denoting 'lands inhabited by Turkic speaking tribes.'
Gnoli, Gherardo (1980). Zoroaster's Time and Homeland. Naples: Instituto Univ. Orientale. OCLC 07307436. Iranian tribes that also keep on recurring in the Yasht, Airyas, Tuiryas, Sairimas, Sainus and Dahis

Ayrıca bakınız

Pantürkizm

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Tūrān; an Iranian term applied to the country to the north-east of Iran.

[2] van Donzel, Emeri (1994). Islamic Reference Desk. Brill Academic. s. 461. Iranian term applied to region lying to the northeast of Iran and ultimately indicating very vaguely the country of the Turkic peoples.

[3] Allworth, Edward A. (1994). Central Asia: A Historical Overview. Duke University Press. s. 86. ISBN 0-8223-1521-1.

[4] Diakonoff, I. M. (1999). The Paths of History. Cambridge University Press. s. 100. ISBN 0-521-64348-1. Turan was one of the nomadic Iranian tribes mentioned in the Avesta. However, in Firdousi’s poem, and in the later Iranian tradition generally, the term Turan is perceived as denoting 'lands inhabited by Turkic speaking tribes.'

[5] Gnoli, Gherardo (1980). Zoroaster's Time and Homeland. Naples: Instituto Univ. Orientale. OCLC 07307436. Iranian tribes that also keep on recurring in the Yasht, Airyas, Tuiryas, Sairimas, Sainus and Dahis