Tskarostavi Manastırı

Tskarostavi Manastırı (Gürcüce: წყაროსთავის მონასტერი; translit.: "ts'q'arostavis monast'eri"), tarihsel Klarceti bölgesindeki Gürcü manastırlardan biridir. Karçhali vadisinde, aynı adlı derenin sağ kıyısında yer alır. Günümüzde Artvin ilinin Ardanuç ilçesinde, eski adı Çedila olan Bağlıca köyü sınırları içindedir.

Tskarostavi Manastırı kilisesinin kalıntıları. Kuzeybatıdan görünüşü. Fotoğraf: Niko Marr, 1904. Fotoğraf Marr'ın 1904 tarihli gezisinin notları olan Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (1911; Petersburg, Rusça; Gürcüce baskısı 2015, Batum) adlı kitaptan alınmıştır.

Tskarostavi Manastırı adını “pınar başı” anlamına gelen Tskarostavi’den alır. Tskarostavi ise, bugün birkaç evin bulunduğu bir yerdir ve Bağlıca köyünün yaylasıdır. Günümüzde Çedila köyünde kaldığı için manastırın bulunduğu yer Çedila ya da Çidil olarak da anılır.

Tarihçe

Tskarostavi, Klarceti’deki en önemli ve en eski manastırlardan biridir. Cavaheti’nin batı kısmında, bugün yine Türkiye sınırları içinde kalan başka bir Tskarostavi daha vardır. Bu ikinci Tskarostavi bugün Ardahan ilinin Çıldır ilçesinde yer alan bir köydür. Tskarostavi Kilisesi de bu köyde yer alır. Köyün adı sonradan Öncül olarak değiştirilmiştir.

Tskarostavi Manastırı, 830-840’larda İlarion tarafından kurulmuştur. İlarion daha sonra Mtsheta katolikosu olarak görev yapmıştır. Yazılı kaynaklara göre Tskarostavi Manastırı bölgenin en önemli ruhani merkezlerinden biriydi. 11. yüzyılda burada önemli Gürcü din adamları görev yapmıştır. Manastır önemli el yazmalarının korunduğu ya da elyazmaların kopyalandığı yer olarak da bilinir. Bular arasında, Tskarostavi İncili, Tsalka İncili olarak da bilinen Ança İncili (1193-1207) sayılabilir.

Çedila köyündeki Tskarostavi Manastırı'nda yazıya geçirilmiş olan Gürcüce Tskarostavi İncili'nde Matta, Markos, Luka ve Yuhanna'nın minyatürleri.

Tskarostavi Manastırı araştırmacılar için Niko Mari sayesinde bilinir hale gelmiştir. Niko Mari, Grigol Hantsteli’nin Yaşamı adlı elyazmasını yayımlamasının ardından, 1904 yılında Klarceti ve Şavşeti bölgelerini gezmiş, günlüklerinde bu manastır hakkında ayrıntılı bilgiler vermiştir. Niko Mari Tskarostavi’ye giderek manastırın ana yapılarını tespit etmiştir. Manastırın ana kilisesi ve yemekhanesi bu tarihten sonra tahrip edilmiştir.[1]

Manastırın başlıca yapıları

Tskarostavi Manastırı, ana kilise, üç küçük kilise, yemekhane ve başka yapılar oluşur. İoane Okropiri’nin Matta İncili’ni çevirisi elyazmasına (1083-1089) düşülen nota göre Tskarostavi Manastırı Hz. İsa ya da Diriliş Günü'ne adanmıştır. Günümüze ulaşan kalıntılar manastırın hayli büyük olduğunu göstermektedir. Tskarostavi Manastırı’nın aşağısında, Karçhal vadisinde bulunan Nuka-Sakdari'nin bu manastırın bir parçası olduğuna dair görüşler vardır.

Manastırın ana kilisesi kubbeli bir yapıdır ve 9-10. yüzyılda inşa edilmiştir. Günümüze yıkıntıları kalmış olan kilise Karçhali vadisinin sol kıyısındaki yamaçta bulunmaktadır. Manastırın küçük kiliselerinden olan bir numaralı şapel, tek nefli bir yapıdır. 9. yüzyılda inşa edilmiş olan yapı, ana kilisenin batı tarafında, kayalık küçük bir tepede yer alır. Bu yapıdan geriye sadece yıkıntıları kalmıştır. İki numaralı şapel de 9. yüzyıla ait tek nefli bir kilisedir. Yıkıntıları kalmış olan bu kilise de ana kilisenin batı tarafında, kayalık küçük bir tepede yer alır. Manastırın üç numaralı şapeli de diğer şapellere yakın bir yerdedir. Aynı yüzyıla ait tek nefli bu yapı bugün büyük ölçüde ayaktadır.[2]

Kaynakça
  1. Niko Marr, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri, Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 283-292, ISBN 9789941434112.
  2. Tao-Klarceti - Tarihsel ve Kültürel Anıtlar Kataloğu (Gürcüce), (Editör) Buba Kudava, (Yazarlar) Nestan Bagauri, Zurab Batiaşvili, İrma Beridze, Buba Kudava, Nikoloz Jğenti, Goça Saitidze, Natia Hizanişvili, 2018, Tiflis, s. 20, 45, ISBN 9789941478178.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.