Türkiye Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası

Türkiye'de tarihçesi Cumhuriyet'in ilanından önceki döneme dayanan atletizm sporunda ilk Türkiye Şampiyonası 5 Eylül 1924 tarihinde Eskişehir'de düzenlenmiştir [1]. Paris'te düzenlenen 1924 Yaz Olimpiyatları'nda başarılı olamayan Türk atletlerinin derecelerinin daha sistematik şekilde belirlenmesi yönündeki çalışmalar çerçevesinde, bireysel düzeyde düzenlenen bu ilk şampiyonada ferdi dereceler tespit edilmiş ve rekor kaydına başlanmıştır.

Bunun haricinde aynı yıl İstanbul ve Ankara, çok sonra da İzmir'de yine Bölge Ferdi Atletizm Şampiyonaları düzenlenmeye başlamış, kulüplerarası müsabakalar ise daha sonra başladığı gibi 1940'lara kadar düzenli bir seyir izlemekten de uzak kalmıştır.

Genellikle İstanbul-Ankara mücadelesi şeklinde geçen Türkiye Ferdi Atletizm Şampiyonasının yanı sıra bir de kulüplerarası Türkiye birinciliğinin düzenlenmesi fikrinin taraftar kazanabilmesi için Türkiye'nin maddi olanaksızlıklar, ülke içi ulaşım imkânlarının kısıtlılığı ve masrafı ile kulüpleşme olgusunun ülke çapına yayılmasındaki gecikmeler gibi sıralanabilecek sorunların tedricen bertaraf edilmesi gerekmiştir.

Öte yandan, ilk Türkiye Birinciliği 1924'te düzenlenen futbola ilaveten, 1942'de sutopu, 1945'te hentbol, 1946'da basketbol, 1948'de voleybol gibi takım sporlarında Türkiye şampiyonaları tertiplenmeye başlanmıştır. 1951 yılında ise kürek dalında olduğu gibi genellikle yarışlarda ilk üçe girenleri puanlama usulüyle atletizmde de puanlı takım şampiyonasının organize edilmesi mümkün olabilmiştir.

Türkiye Kulüplerarası Atletizm Şampiyonaları'na katılım hususunda iki yöntem izlenegelmiştir: Bazen kulüplerarası bölge şampiyonalarında belirli derecelere ulaşan kulüplerin katılması, bazen de Türkiye Şampiyonası elemelerinde Atletizm Federasyonu tarafından belirlenen puan limitini geçen kulüplerin iştirak etmesi sağlanmıştır.

Puanlama sistemi ise 1954'e kadar branşlarında ilk üçe ya da altıya giren sporculara 1 ilâ 3 ya da 1 ilâ 6 puan verilmesine dayandırılmış; 1957'den 1987'ye kadar ise Uluslararası Atletizm Federasyonları Birliği'nin (IAAF) belirlediği ve sıralamaların yanı sıra dereceleri de dikkate alan sistemle gerçekleştirilmiştir.

Kros ve salon yarışları hariçte bırakılırsa, atletizm açık hava sporu olduğundan Türkiye Kulüplerarası Atletizm Şampiyonalarının yaz aylarında düzenlenmesi, Türkiye'de Haziran ve Temmuz aylarının sıcak olması nedeniyle de ya Mayıs ya da Ağustos-Ekim döneminin tercih edilmesi söz konusu olmuştur.

Şampiyona 1951 sezonundan 1987 sezonuna kadar 35 kez düzenlenmiştir. İstanbul ve İzmir on ikişer kez ile şampiyonayı en çok düzenleyen şehirler olmuşlardır. Ankara 9 kez, Bursa, Eskişehir ve Mersin de birer kez şampiyonaya evsahipliği yapmışlardır (Şehirlerin toplamının 36 çıkmasının sebebi 1985 şampiyonasının İstanbul ve İzmir olmak üzere iki kademeli yapılmış olmasıdır).

35 kez düzenlenen organizasyonda en çok şampiyonluğu futbol ve diğer birçok branşta olduğu gibi bu sporda da lokomotif rolü üstlenen ezeli rakipler Galatasaray (14 kez) ve Fenerbahçe (11 kez) almıştır.

İstanbul'un bu iki kulübünü, futboldaki Harp Okulu, basketbol ve voleyboldaki Muhafızgücü ve bokstaki Karagücü gibi, askerliğini yapmakta olan sporcuları bünyesine katarak dönemsel güçlü takımlar oluşturan Jandarmagücü ve Türkiye'nin ilk atletizm şampiyonlarından olup Mersin'de 1964-75 yılları arasında Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü yaptığı dönemde büyük bir atletizm varlığı meydana getiren Seyfi Alanya'nın takımı Mersin Amatör Atletizm dörder şampiyonlukla izlemektedir.

Bu takımların dışında İzmir Amatör Atletizm ve Silahlı Kuvvetler Gücü birer şampiyonluk kazanarak zaman zaman iddialarını göstermişlerdir.

Türkiye Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası, ülke şampiyonunu belirleyen spor organizasyonu olarak, 1975 yılından sonra atletizm branşında da düzenlenmeye başlayan Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'na katılacak Türk takımının belirlenmesini sağlamıştır. 1987 yılından sonra ise Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'na Türkiye Atletizm Süper Ligi şampiyonlarının katılması söz konusu olmuştur.

• 1951 sezonu

İstanbul (Fenerbahçe Stadı), 4-5 Ağustos 1951.

İlk gün yarışlarında Galatasaray 32-26'lık puan üstünlüğü yakaladı. Ancak Fenerbahçeli idareciler işaret etmiş oldukları bazı düzensizliklere yönelik itirazlarının sonuçsuz kalması neticesinde ikinci gün şampiyonayı protesto etti ve takım yarışmalardan çekildi. Harbokulu'nun az sayıdaki atletinin yanı sıra Galatasaraylı atletlerin kendileriyle yarıştıkları bir müsabakaya dönen Şampiyona sonunda sarı-kırmızılı takım ilk Türkiye şampiyonluğunu kazandı.

• 1952 sezonu

İstanbul (Fenerbahçe Stadı), 6-7 Eylül 1952.

• 1953 sezonu

İstanbul (Mithatpaşa Stadı), 29-30 Ağustos 1953.

• 1954 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), 23-24 Ekim 1954.

• 1955 sezonu

Yapılmadı.

• 1956 sezonu

Yapılmadı.

• 1957 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), 14-15 Eylül 1957.

• 1958 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), 4-5 Ekim 1958.

• 1959 sezonu

İstanbl (Mithatpaşa Stadı), 23-24 Ağustos 1959.

• 1960 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), Ekim 1960.

• 1961 sezonu

İstanbul (Mithatpaşa Stadı), 30 Eylül-1 Ekim 1961

• 1962 sezonu

İzmir (Alsancak Stadı), 27-29 Ekim 1962.

Bu sezonun Türkiye Şampiyonası önemli tartışmalar yarattı. Fenerbahçe İstanbul şampiyonu olmasına rağmen, Türkiye Şampiyonası elemesi düzenlendi ve birinci gelen Galatasaray'ın şampiyonaya katılmasına karar verildi. Fenerbahçe şampiyonayı ve Federasyon'u yanlı davranmakla itham ederek protesto etti.

• 1963 sezonu

Bursa, 31 Ağustos-1 Eylül 1963

• 1964 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), 26-27 Eylül 1964.

• 1965 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), 2-3 Ekim 1965.

Galatasaray takımı, diğer takımların aksine Federasyona şampiyonadan bir gün önce yarışacak atletlerinin listesini vermeyince puantajdan çıkarıldı.

• 1966 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), Ağustos 1966.

• 1967 sezonu

İstanbul (Ali Sami Yen Stadı), 8-9 Temmuz 1967.

• 1968 sezonu

İzmir (Alsancak Stadı), 2-3 Kasım 1968.

• 1969 sezonu

Eskişehir (Atatürk Stadı), 4-5 Ekim 1969.

• 1970 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 17-18 Ekim 1970.

• 1971 sezonu

İstanbul (Mithatpaşa Stadı), 28-29 Ağustos 1971.

• 1972 sezonu

Mersin (Selim Sırrı Stadı), 29-30 Eylül 1972.

Fenerbahçe ve Galatasaray sonuçlara itiraz ederek şampiyonanın İstanbul’da düzenlenmesini talp ettilerse de Atletizm Federasyonu bu talebi reddetmiştir.

• 1973 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 6-7 Ekim 1973.

• 1974 sezonu

İstanbul (İnönü Stadı), 24-25 Ağustos 1974.

• 1975 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 26-27 Mayıs 1975

• 1976 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 27-28 Eylül 1976.

Devlet kuruluşlarında kadrosuz memur çalıştırılmamasının Mayıs 1975'te TBMM'de yasalaşması üzerine, Beden Terbiyesi Genel Müdürlüğü'ne bağlı bölgelerde fahri olarak hizmet yapan müdürler görevden alınmaya başlandı. Bu bağlamda, Mersin Amatör Atletizm Kulübü'nü dönemin en güçlü atletizm takımlarından biri haline getiren Seyfi Alanyalı da görevden ayrılmak zorunda kaldı. Mersinli atletler 1975 Türkiye Şampiyonası'nda bu kararı protesto ettiler.

1965-75 arasında 4 Türkiye şampiyonluğu, 4 Türkiye ikinciliği ve 3 Türkiye üçüncülüğü kazanan Mersin Amatör Atletizm Kulübü'nün yaratıcısı ve yöneticisi Seyfi Alanyalı'nın görevden alınışını pankart açarak ya da yarışları boykot ederek protesto eden 20 Mersin atleti 10 Ağustos 1976'da 6 ay hak mahrumiyeti cezasına çarptırılınca Galatasaray 1976 Türkiye Şampiyonası'nda rahat bir şampiyonluk aldı ve 1980 yılına kadar hemen hemen rakipsiz şampiyon oldu.

• 1977 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), 6-7 Ağustos 1977.

• 1978 sezonu

İstanbul (İnönü Stadı), 30 Eylül-1 Ekim 1978.

• 1979 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 6-7 Ekim 1979.

• 1980 sezonu

İstanbul (İnönü Stadı), 19-20 Ekim 1980.

• 1981 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 3-4 Ekim 1981.

Önce Galatasaray sonra Fenerbahçe masabaşı oyunlar yapıldığı gerekçesiyle şampiyonadan çekildiler.

• 1982 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 21-22 Ağustos 1982.

• 1983 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 11-12 Haziran 1983.

• 1984 sezonu

İstanbul (İnönü Stadı), 22-23 Eylül 1984.

• 1985 sezonu

İstanbul (İnönü Stadı), 7-8 Eylül ve İzmir (Atatürk Stadı) , 28-29 Eylül 1985 (iki kademe).

• 1986 sezonu

İzmir (Atatürk Stadı), 2-3 Ağustos 1986.

• 1987 sezonu

Ankara (19 Mayıs Stadı), 21-22 Ağustos 1987.

• Cumhuriyet gazete arşivi
• Milliyet gazete arşivi22 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Fenerbahçe Spor Kulübü resmi sitesi atletizm sayfaları 11 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Galatasaray Spor Kulübü resmi sitesi atletizm tarihçesi 3 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Beşiktaş Jimnastik Kulübü atletizm branşı tarihçesi
• Rüştü Dağlaroğlu, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1957", İstanbul (1957).
• Rüştü Dağlaroğlu, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1987", İstanbul (1988).
• Vala Somalı, "Türk Sporunda 75 Yıl-Beşiktaş Spor Tarihi", İstanbul (1978).
• Neriman Tekil, "Atletizm Almanak 1981-82", İstanbul (1982).
• Türkiye Atletizm Federasyonu resmi sitesi.

• Türkiye Atletizm Süper Ligi
• İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası