Sibylla (Kudüs)

Sibylla, 1162-1174 döneminde Kudüs Krallığı Kralı olarak hüküm süren ve Frank asıllı soylu Anjou Hanedanı üyesi olan babası I. Amalrik ve eşi Agnes Courtenaylı'nın en büyük kızı olarak Kudüs'te doğdu. Ailesi onu Kudüs Krallığı 3. hükümdarlığı yapmış olan Kraliçe Melisende'nin kız kardeşi, Sibylla'nın büyük halası ve (modern El Azariya'da bulunan) Beytanyalı Lazar Manastırı'nın başrahibesi olan Rahibe İoveta tarafından yetiştirip eğitilmesi için manastıra gönderdiler. Bu manastırda Sibylla bir rahibe adayı gibi Roma Katolik Hristiyan kilisesi gelenekleri ve göreneklerini ve İncil'in ve Hristiyan doktorlarının bu kutsal kitabı tefsirlerini öğretilerek eğitildi.

1174'te babası, Sur Başpiskoposu olan Frederick de la Roche'u Batı Avrupa'ya Filistin'deki Haçlılar devletleri için parasal ve insan kaynağı desteği bulmak ve Sibylla ile evlenmek için uygun yüksek soylu bir aile mensubu eş adayı aramak maksadı ile bir diplomatik misyonla seyahate gönderdi. Sibylla'nin babasının tek oğlu olup onun veliahtı olan erkek kardeşi Baudouin sonradan cüzzam olduğu anlaşılan bir hastalıktan müztarıp idi. Bunun için Sybylla'ya uygun bir asilzade eş bulup onu biran önce evlendirmek gayet büyük önem kazanmıştı. Bu başpiskopos Fredrick Fransa'da Sancerre'de yaşayan I. Stephen Sancerreli adlı bir genç asili Doğu Akdeniz'e gidip Sibylla ile bir evlilik yapmaya inandırdı ve I. Stephen Sancerreli Sibylla'nın nişanlısı olarak Kudüs'e geldi. Fakat neden olduğu hala bilinmeyen bir nedenle I. Stephen Sancerreli bu evlikten vazgeçtiğini bildirerek Fransa'ya geri döndü.

1174'te Sibylla'nin babası I. Amalrik öldü ve Kudüs Krallığı krallık tahtına Sibylla'nın ağabeyi cüzzamlı IV. Baudouin çıktı. Bu hastalıklı kral için önce Miles Plancyli ve sonra Trablusşam Kontu II. Raymond naiplik yaptılar. Sibylla'ya annesi Agnes Courtenaylı'nın taşıdığı asalet unvanı olan "Yafa ve Askelon Kontesi" unvanı verildi ve unvan zaman geçtikçe Kudüs Kralı veliahdına verilen bir unvan oldu.

Dul Sibylla kendilerini yüksek ve önemli devlet yönetimi mevkilerine çıkartmak hevesinde olan Haçlı ve batı Avrupalı asillerinin ve hatta büyük maceralar peşinde koşup böylece Kudüs Krallığını kontrol etmek hevesinde olan maceracılar için bir değerli ödül olarak görünmeye başladı ve onunla evlilik yapmak için birçok uygun talip çıktı. Bunların başında Sibylla'ya birinci dereceden kuzen olan Sibylla Anjoulu ismini taşıyan dul annesinin babasının bababir yarı kızkardeşi olan) Philip Flandaralı gelmekteydi. Bu asil 1177'de Kutsal Ülkeye geldi ve dul Sibylla ile kendine biat etmiş kendinin vasalı olan bir asil kişi ile evlenmesini talep etti. Bu evlilik ortaya çıkarsa Sibylla'nın kocası olan vasalını zamanın geleneklerine göre kontrol edebileceğini, yani Kudüs Krallığı'nı kontrol edeceğini, düşünmekte idi. "Haut Cour (Kudüs Yüksek Konseyi)" İbelinli Baudouin başkanlığında toplanıp Philip Flandaralı'nın bu evlenme taleplerine aksi yanıtlar verip onu talip olarak kabul etmedi. Bu aksi yanıtlar yüzünden Philip Flandaralı da Kudüs'te kalmamayı tercih edip Kudüs'tan ayrılıp Antakya etrafında Müslümanlara karşı askeri kampanyalar yürütmeye koyuldu.

Sibylla 1180'e kadar dul kalıp yeniden evlenmedi. 1180'de yaptığı evlenme için değişik iki kronik tarihçinin hazırladığı kaynak bulunmaktadır:

• Bunlardan birisi olayların olmasından hemen sonra Lübnan'da Sur Piskoposu Surlu Vilyam tarafından hazırlanmış kronik tarih eserindedir. Sibylla'yı Burgundili III. Hugh ile evlendirilmesi planları da gerçekleşmeden boşa gitmişti. Bunun üzerine 1180'de Paskalya Yortusu döneminde Trablusşam Kontu III. Raymond ve Antakya Prensi Beomondo orduları ile Kudüs Krallığı topraklarına girdiler. Amaçları dul Sibylla'yı kendilerinin seçtikleri bir kişi ile, büyük olasılıkla İbelinli Baudouin'le, evlenmeye zorlamaktı. Fakat Haçlılar Kudüs Krallığı'nın bekasını sağlamak için Avrupa'dan askeri desteğin sağlanması gerekli idi ve bunun en uygun yolu ise dul Sibylla'yı bu desteği sağlayabilecek bir Avrupa asili ile evlendirmekti. Kral IV. Baudouin ise kızkardeşinin Guy Lüzinyanlı ile evlenmesini planlayıp bu planı uygulamaya koydu. Guy Lüziyanlı'nin ağabeyi Amalrik Lüziyanlı da daha önceden Kutsal Ülkeye İbelinli Baudouin'in damadı olarak gelmişti; gayet yetenekli olduğu anlaşılarak o zaman Kudüs'te kralın "askeri işler danışmanı" görevine geçip bu görevde başarı göstermişti. Kardeşi Guy'un da onun gibi başarılar sağlayabilecek bir soylu şövalye olacağı beklenmekteydi. Yeni Fransa Kralı II. Philippe'in daha yetişken olmayan bir çocuk olması, Guy'un Krala biat etmiş bir vasal olması ve Sibylla'nın birinci derece kuzeni olan İngiltere Kralı II. Henry'nin bir tövbe olarak Kutsal Ülke'ye seyahat etmek yemin vermiş olması Avrupa ülkelerinden askeri ve mali destek geleceğine göstergeler olarak görülmekteydi. Bu Sibylla ile Lüzinyanlı Guy'un nikâhının yapılma tarihinde İbelinli Baudouin daha Konstantinopolis'e gitmememişti ve Kudüs'te bulunmaktaydı ve ancak sonbaharda Kudüs'ten ayrıldı. Kral IV. Baudouin İbelinlilerinin Kudüs Krallığını kontrol etme heveslerini daha da azaltmak için 8 yaşında olan kızı Isabella ile Toronlu IV. Umfredo ile nişanlanmasını sağlamıştı ve böylece onu İbelinliler sülalesinden olan annesinin kontrolü altından almış ve nişanlısının ailesinin (Raynald Chantillonlu ve karısı Stepanhie Millyli 'nin) kontrolü altında olmasını garantilemişti.
• Diğeri ise 13. yüzyılda "Ernaul" adlı kronik tarihçi tarafından Surlu Vilyam kronik tarihi eserine ek olarak hazırlanan ve İbelin sülalesiyle yakından ilişkili olan, "Surlu Vilyam Tarihine Eski Fransızca Zeyl" adlı eserindedir. Bu eserdeki anlatıma göre Sibylla aralarında büyük yaş farkı olmasına rağmen kendinden iki misli yaşlı olan ve ilk karısını kaybetmiş olan İbelinli Baudouin'e âşık olmuştu ve onunla evlenmek istemekteydi. Fakat İbelinli Baudouin 1179'da Selahaddin Eyyubi ile yaptığı bir askeri çatışma sonunda esir alınıp tutuklanmamıştı. Sibylla esir olan İbelinli Baudouin'e bir mektup yazmış ve esirlikten kurtulunca onunla evlilik yapmak istediğini bildirmişti. Selahaddin İbelinli Baudouin'i salıvermek için yüksek meblağda salıverme tazminatı istedi. İbelinli Baudouin'in bu meblağı hemen ödeme imkânı bulunmamaktaydı; fakat bu meblağı bulup Selahaddin'e ödeme yapacağına yemin edince esirlikten salınıverdi. Serbest olunca İbelinli Baudouin hemen Konstantinopolis'e gidip orada İmparator I. Manuil'dan bu meblağı kendisine vermesini sağladı. İmparator bu meblağı vermek için yeğeni Maria Comnena'dan İbelinli Baudouin ile Sibylla arasında bir evlilik yapılacağına (ve böylece bu meblağin geri ödenebileceğine) dair bir katı teminat almıştı. Fakat Sibylla'nın ve Kudüs kralı olan IV. Baudouin'in annesi olan Agnes Courtenaylı kral olan oğluna kız kardeşinin bu evlenmesini kabul etmemesini ve kızkardeşini yeni kocası olarak, Ernaul'a göre, kendinin "Yüksek Askeri Danışmanı ("Constable")" olan ve gizlice sevgilisi olan Norman asıllı Amalrik Lüzinyanlı'nin genç kardeşi olan ve Avrupa'dan yeni olarak gelmiş bir şövalye olan, Guy Lüzinyanlı'yi seçmesini tavsiye etti. Ernaul Agnes Courtenaylı tavsiyesini politikada kendisine rakip olan eski kral naibi olan Trablusşam Kontu III. Raymond'un kendisinin ve tuttuğu klik olan İbelinlilerin krallık sarayında daha fazla politika gücü kazanmalarını önlemek için yaptığını bildirmektedir. Bu sırada İbelinli Baudouin Konstantinopolis'ten daha dönmemişti. Fakat Ernaul tarafından vefasız olarak nitelendirilen Sibylla annesi tarafından kendine eş olarak seçilen ve İbelinli Baudouin'den çok daha genç ve yakışıklı bir şövalye olan Guy Lüzinyanlı'ya sevgisini ve tercihini çevirmekte güçlük çekmedi. Veliaht olan Sibylla bu yeni talip ile hemen evlenmesi için yapılan baskılara dayanamadı. Böylece fazla hazırlık yapılmadan acele olarak Sibylla ve Guy Lüzinyanlı'nin nikâhı kıyılıp ve evlenme töreni yapıldı.

Sibylla'nın kocası Guy Lüzinyanlı'dan Alis ve Maria adlı iki kız çocuğu oldu (Bunların doğum tarihleri bilinmemektedir). Guy Lüzinyanlı Filistin'e geldiğinde kral olan IV. Baudouin onu gayet yetkili görevlere atamıştı. Örneğin cüzzam hastalığından muzdarip olan IV. Baudouin krallık yaptığı zamanlarda fiziksel yeteneklerini kaybetmesi haline karşı tedbir olarak Guy Lüzinyanlı'yi krallık taht naibi olarak atadı. Fakat bundan bir yıl geçmeden Kral IV. Baudouin Guy'un naip olarak aldığı karar ve tedbirlerden gocunmaya ve Guy'un gösterdiği davranışlara kızmaya başladı. IV. Baudouin, Guy'un naip olarak devlet yönetimi sırasında Raymond Chatillon'un eşkiyalık yaparak Filistin'den geçmekte ticaret kervanlarına saldırmalarına göz yummasına ve böylece Kudüs Krallığı ile Mısır Eyyubileri arasında bulunan zayıf sulh anlaşmaları ile sanki pamuk ipliğine bağlı barışı tehlikeye atmasından korkmaya başlamıştı.

Bunun için IV. Baudouin 1183'de Guy Lüzinyanlı'yı taht naipliğinden uzaklaştırdı. Kızkardeşi Sibylla'nın oğlu olan Baudouine ortak kral olarak taç giydirdi. Eğer IV. Baudouin ölürse Sibylla'nın genç oğlu Baudouin'in Kudüs Krallığı tahtına geçmesini ve eğer yetişgin değilse onun taht nabinin Trablusşam Kontu III. Raymond olmasını istediğini bildirdi. Böylece kızkardeşi Sibylla ve kocası Guy'un kendi yerine varis olarak Kral olup Kudüs Kralı olarak hüküm sürmesi ihtimalini ortadan kaldıracağını düşünmekteydi. 1184 yılı boyunca ise Sibylla ile Guy'un evliliklerini fesh ettirmek için çabalara girişti. IV. Baudouin öldüğü zaman varis olarak seçtiği Sibylla'nın oğlu Baudouin'un hükümdarlığı sırasında o daha yetişkin olmadan ve çocuğu olmadan ölmesi halinde onun "en meşru haklı varisi"'nin taht naibi olmasını ve anne tarafından yakın akrabası olan İngiltere Kralı ve baba tarafından yakın akrabası olan Fransa Kralı ve Kutsal Roma-Germen İmparatoru arasında bir seçim yapılmasını istedi. Bababir yarim kızkardeşler olan Sibylla ile İsabella arasında meşru haklara hakkında bir ihtilaf çıkması halinde Papa'nın bu iki taraf hakkında kendi prensiplerine göre hakemlik ve yargıçlık yapmasını öngördü. IV. Baudouin'in kızkardeşi Sibylla'nın kocası Guy'dan hoşlanmamaya başlamasına rağmen kızkardeşi Sibylla'yı şahsen kocası ile aynı köşeye atmak istemediği bilinmektedir.

Kudüs Krallığı içinde bu ihtilaflar ve çatışmalar ortaya çıkmakta iken Mısır ve Suriye Eyyubileri Sultanı olan Selahaddin Eyyubi devamlı olarak Filistin ve Kudüs'ü tekrar Müslümanların eline geri almak için büyük savaş hazırlıkları yapmaktaydı.

Bu sıralarda Sibylla'nın annesi olan ve İbelinliler kliği taraftarı olan Agnes Courtenayli 1184'te öldü.

Kudüs Krallığı Kralı olan Sibylla'nın ağabeyi IV. Baudouin 1185 ilkbaharında ölünce, kalıtsal olarak Sibylla'nın Kudüs Krallığı Kraliçesi olması gerekti. Fakat bu gerçekleşmedi ve Sibylla'nın daha yetişkin olmayan genç oğlu V. Baudouin adıyla Kudüs Krallığı tahtına oturtuldu. Raymond taht naibi olarak göreve başladı ve yeni kralın büyük dayısı olan Urfa Kontu III. Joselin, genç V. Baudouin'e veli olarak atandı. V. Baudouin'in büyükbabası Markiz V. Guiliemo Monteferratlı da Filistin'e Kudüs Krallığı'na geldi ve torununa destek olmaya başladı. Fakat genç V. Baudouin'in sağlığı hiç iyi değildi ve 1186'da yazında Kral V. Baudouin Akka'da öldü. Daha önce kral olan IV. Baudouin öldüğü zaman bir vasiyetname bırakmıştı. Bu vasiyetnamede krallığı yönetmek için bir taht naibi seçilmesini ve bu naibin İngiltere, Fransa ve Almanya'da bulunan V. Baudouin'in yakın akrabalarının Filistin'e gelmesine kadar krallığı idare etmesini istemişti. Fakat Sibylla ve kliği ne de onun yarım-kızkardeşı İsabella ve kliği bu vasiyetnamenin şartlarını kabul etmemişlerdi.

Akka'da ölen genç V. Baudouin'in velisi olan Joselin ve büyükbabası olan Markiz Gugliemo ölmüş genç kralın cesedini Kudüs'e getirdiler. Kudüs'te Joselin genç kral için bir cenaze merasimi organize etti ve bu cenaze merasimine V. Baudouin'in annesi Sibylla da katıldı. Kudüs'te karışıklık çıkmamasını sağlamak için özel emniyet tedbirleri alındı ve cenaze merasimi iyi silahlanmış Haçlılar askerleri tarafından yakından korunuldu. Naip olan III. Raymond kendinin ve kendine bağlı siyaset kliği mensuplarının siyasi gücünü korumak istemekteydi. Bunun için III. Raymond, Maria Komnini ve İbelin'liler ile Maria ve Balianların ikamet ettikleri malikanelerinin bulunduğu Nablus'a gittiler. Bunlar Krallığın en yüksek yönetim mercii olan "Yüksek Konsey (Haute Cour)" üyelerinden İsabella taraftarı kliğinden olan mensuplarını orada toplantıya çağırdılar.

Tam bu sırada Sibylla için, Kudüs'te Kudüs Patriği Eraclius tarafından Kudüs Krallığı hükümdar kraliçesi olarak taç giyme töreni yapıldı. Raymond Chatillonlu bir beyanname yayınlayarak Sibyllla'nın "en belli ve açık meşru haklarla haklı ve meşru olarak krallığı kalıtsal olarak aldığını" ilan edip onun bu yeni görevinde Haçlılar tarafından tutulması gerektiğini bildirdi. Fakat Sibylla'ya muhalif olan Haçlılar kliği Sibylla'nın, kral olan babası Amalrik'in ancak gayrimeşru kızı olduğunu ve bunun için babasının mirasçı olamayacağını iddia edip meşru hükümdarın onun baba-bir yarım kız kardeşi İsabella olması gerektiğini bildirdiler. Tam bu sırada 1163'de Kudüs'te bulunan Latin Kilisesi bir dinsel beyanname yayınlayarak Sibylla'nın ağabeyi olmuş kral IV. Baudouin'in meşru varisi olduğunu ve onu takiben meşru olarak Kudüs Krallığınin hükümdarı olmasının haklı ve meşru olduğunu bildirdi. Kudüs Krallığı'nın en yüksek yönetim organı olan "Haute Court (Yüksek Konsey)"de bu değişik iddiaları ele almak için müzekkereler yapılmakta iken Sibylla'nın krallığa hakkı daha da güçlü görülmeye başladı. Sibylla'nın bu güçlü durumu ona karşı olan İsabella'nın kocası olan ve Raymond Chantillonlu'nun üvey oğlu olan IV. Umfredo Toronlu'nun karısını Nablus'ta bırakarak Kudüs'e gelip Sibylla'ya biat etmesi ile daha da güçlendi.

Fakat Sibylla aleyhtarı olan bazı "Yüksek Konsey (Haute Court)" mensupları onun evliliğine karşı geldiler. Avrupalı Haçlılardan destek sağlamayı kolaylaştıracak bir evlilik yapmasını isteyip kraliçe olduğunun Konseyce kabulünden önce eski evliliğini feshetmesini ve konsey üyelerinin tercih edip seçecekleri uygun bir asille evlenmesini istediler. Sibylla muhaliflerinin isteklerine de uyduğunu gösterip herkesin kraliçesi olduğunu açıkça göstermek için bu talebi kabul etti (benzer olarak Kraliçe Melisande'nin yapmış olduğu gibi) evliliğini feshetti. Böylece Sibylla'nın tek başına Yüksek Konsey tarafından da Kudüs Krallığı varisı olduğu teyit edildi ve tek Kudüs Krallığı Hukumdar kraliçesi olarak krallık tahtına geçirildi.

Sibylla tahta geçişinden pek az bir zaman geçmiş iken herkesin siyasi bakımdan kendine uygun Avrupalılara yakın bir koca olarak gördükleri Guy Lüzinyanlı ile yeni evlilik yaptı. Bu evlenme tüm "Yüksek Konsey (Haute Court)" üyelerine bir sürpriz oldu. Evlilik yaptıktan hemen sonra Kraliçe Sibylla kocası Guy Lüzinyanlı'yıi kral olarak kabul ettiğini ilan edilip ona bir dinsel taç göyme töreni tertip edilmesini sağladı. Guy Lüzinyanlı'nin evlilik dolayısıyla kral olmasına rağmen meşru olarak kalıtsal hükümdarlık hakkının Sibylla'a ait olduğu hiç şüphe götürmez bir şekilde kabul edilmeye başlandı.

Kraliçe Sibylla gayet usta ve kurnaz politikacı olduğunu, özellikle kendine muhalif olanlar kliği ile olan ilişkilerde açıkça gösterdi. Kendi lehinde olan klik içinde bazı anne tarafından akrabaları, (eski Urfa Kontluğu sülalesi mensupları olan) Courtney Sülalesi ve onlarla müttefik olanlar ve onların vasalları olanları idi. Kendi aleyhinde olan kliğin başında Kudüs Krallığı için bazı meşru hakları olan Trablusşam Kontu Raymond; İbelin sülalesi ve anne kraliçe Maria Komnini gelmekteydi ve bunlar Nablus'ta üslenip Isabella lehinde idiler,

Kraliçe Sibylla ve kocası Guy Lüzinyalı'yı uğraştıran baş mesele Kudüs Krallığı içine büyük bir Müslüman ordusu ile bir saldırıda bulunan Mısır Eyyubiler Sultanı Selahaddin Eyyubi ile çatışmak ve onun Kudüs Krallığına karşı olan bu saldırısını durdurmaya çalışmak oldu. Sibylla kocası Guy Lüzinyalı ve Trablusşam Kontu Raymond komutasında Krallığının ve Filistin'deki tüm Haçlılar devletlerinin ait askeri birliklerini hep birlikte Selahaddin Eyyubi üzerine gönderdi. Fakat Haçlı ordusu komutanları arasında koordinasyon sağlanmasının imkânsız olması, bu büyük Haçlılar ordusunun 3 Temmuz 1187'de Hattın Muharebesi'nde Selahaddin Eyyubi tarafından büyük bir hezimete uğratılıp hemen tümüyle imha edilmesi sonucunu yarattı. Bu muharebede Kudüs Kralı olan Guy Lüzinyalı'da Selahaddin eline savaş esiri olarak düştü. Selahaddin emrindeki ordu ile Kudüs üzerine yöneldi. Bu sırada Sibylla'nın annesi, ve İbelinliler Kudüs'e sığınmışlardı.

Eylül 1187'de Kudüs önlerine gelen Selahaddin, 20 Eylül 1187;de Kudüs Kuşatması'nı başlattı. Haçlılar Kudüs'ün savunması komutanı resmen Hattin Muharebesinden şahsen kurtulan İbelinli Balian olmakla beraber, Kraliçe Sibylla ve Kudüs Patriği Eraclıus Haçlı Kudüs'ün Selahaddin'e direnişine her etapta şahsi destek sağladılar. Haçlılar şehri 60 bin kişilik bir kuvvetle savunduklarından dolayı önce teslime yanaşmadılar. Fakat 12 gün süren kuşatmadan sonra 2 Ekim 1187 günü güneş doğumunda İbelinli Balian ve Selahaddin karşı karşıya gelip şehrin teslimi için müzakerelere girdiler ve Kudüs teslim oldu. Selahaddin, Haçlılar'ın Birinci Haçlı Seferi sonunda 1099 Kudüs Kuşatamasında yaptığı katliamları tekrarlamadı. Şehri savunan Haçlı erkekler için fidye ödendi. Sellahaddin şehirde bulunan Haçlılar asıl kadınların hepsini fidyesiz şehirden ayrılmalarına izin verdi. Bu arada Kraliçe Sibylla ve iki çocuk yaşta çocuğuna fidye vermeden Kudüs'ten ayrılıp Akka'ya gitmelerine izin verildi. Sonra Selahaddin Kraliçe Sibylla'ya Nablus'ta savaş esiri olarak tutuklu olan kocası Guy Lüziyanlı'yı ziyaret etmesi için özel izin belgesi verildi.

Kudüs'ün düşmesi ile birlikte bundan sonra Kudüs Krallığı başkenti Akka şehri oldu.