Sayisal hareket denetimi

Sayısal Hareket Denetimi (SHD) (Dijital Command Control - DCC) minyatür raylı taşımacılıkta trenleri işletmek için kullanılan yöntemdir. SHD kullanılması ile aynı raylar üzerinde hareket eden farklı trenler birbirinden bağımsız olarak denetlenebilir.

SHD ile ilgili protokollar National Model Railroad Association (NMRA) içinde yer alan Dijital Command Control çalışma grubu tarafından belirlenmiştir. NMRA "DCC" kısaltmasını ticari marka olarak tescillediğinden piyasada kullanılan Digital Command Control düzenekleri doğrudan NMRA DCC düzeneklerini tanımlamaktadır. Burada verilen bilgiler aşağıda verilen kaynaklardan ve Digital Command Control sayfasından derlenmiştir.

SHD nasil calisir
SHD icin kisa bir siyal ornegi

SHD denetim merkezi raylardan trenlere iletilen gerilimi değiştirerek (modulation) trenlere sayısal mesajlar gönderir. Uygulanan gerilim ile enerji ile birlikte sayısal mesajı da trenlere iletmiş olur. Raylardaki akım DA olmasına rağmen sayısal kodlama sonucu AA'ya dönüşur. Ancak gerçek AA olduğu gibi sinusoidal biçim taşımaz. Ana denetim birimi DC akımı da hızlı +/- uclarda değişimler yaparak darbecik (pulse) dalga şeklinde kodlama yapar, her bir "+" ve "-" isaretli gerilim uygulama süresi sayısal kodlamayı sağlar. sayısal olarak "bir" kısa zaman aralığında (yarım deviri (cycle) 58 µs ile) tanımlanırken sıfır daha uzun bir sürede (yarım deviri 100 µs ile) tanımlanır.

Her bir lokomotifte bir sayısal sinyal çözücü (DCC Decoder) bulunur. Raylardan gelen gerilim doğrultucu yardımı ile düzeltildikten sonra trenin motoruna iletilir. Her sayısal çözucunun özgun bir numarası (adresi) vardır. Bu sayede farklı trenlere gönderilen mesajlardan kendisine gönderilen kismi ayırt etmesi sağlanir ve trenler aynı ray üzerinde, ek bir kabloya gerek duyulmadan, birbirinden bağımsız olarak denetlenebilir. Sinyal çözücüler tren iç ve dış aydınlatma ışıklarını, duman uretecini veya ses üretecini de aynı yolla çalıştırabilir. Tum bu işlemler SHD ana birim ile uzaktan yapılabilir. Tren durakları ve makaslar üzerinede sabit sinyal çözücüler (stationary decoder) yerleştirilir ve benzer yolla denetimleri sağlanir.

SHD kullanılan raylarda sabit akim kullanan (analog) trenlerde kullanılabilir. Bu yontem sıfır kaydırma (zero stretching) olarak bilinir. Sıfır darbeciğine ait olan yüksek (+) ya da düşük (-) deger kaydirilir ve yalnizca "+" veya "-" ortalama gerilim değeri elde edilerek trenin one veya arkaya doğru hareketi sağlanır. Ancak bu işlem sonunda daki AA dan DA çevirim tam olmayacağından DA motorlarda asiri isinama gorulecektir. Bazı motor turleri (özellile cekirdeksiz motorlar) SHD sinyalinden zarar görebilir,

Tarihce ve Protokol

SHD ilk olarak (Lenz Elektronik GmbH ,Almanya firmasının projesi için) iki Alman demiryolu uretici firması Märklin ve Arnold (models)ttarafından 1980s lerde uretilmisitir. 1989'dan itibaren de Lenz tarafından üretilen aygıtlar pazarda yerlerini almaya başlamıştr.

Sayısal sinyal ile kontrol için kullanılan protokol raylardaki sinyalin seviyesini ve zamanlamasını tanımlar. Denetleme yapılacak birimler arası iletişimin içeriüini tanımlamadığından farklı firmaların ürettiği SHD aygıtları birbirleri ile uyumlu çalışmayabilir.

Ustunlukleri
SHD takilmis N olcekte buharli lokomotif

SHD nin en büyük üstünlugu aynı raylara üzerinde hareket eden tren veya yer alan birimlerin tek bir denetim aygıt araciligi ile denetlenmesidir. Analog modellerde bu ancak demiryolunu bağımsız parçalara bolup her birine ayri bir kablo çekilmesi ile olanaklı olurdu. SHD ile trenlerin yavaşlaması hızlanması ve birbirlerine göre hız değiştirmeleri gerçek koşullara benzer olarak yapılabilmektedir.

Raydan iletisim (Railcom)

2006 yılında Lenz, Kühn, Zimo ve Tams SHD nin uzantısı üzerinde çalışmaya başladılar. Amaç trenlerden denetim merkezine geribildirim gönderilmesini sağlamaktı. Geribildirim kanalları trenin kapladığı kesim ve hızı denetim masasına iletiliyor bu şekilde farklı trenlerin birbirlerine göre konumları ve hızları düzenlenebiliyordu. Bu iletişim yolu railcome olarak tanımlanmış ve 2007'de standart hale gelmiştir.

Temel baglantılar

Resimde kullanılan terimler ve çevirileri;

Simple DCC installation = basit SHD kurulumu

  • Command station = komuta merkezi
  • Switch decoder = makas için sinyal çözücü
  • Decoder = ana sinyal çözücü
  • Sound board= ses üreteci

Advance DCC installation = gelişmiş SHD kurulumu

  • voice messages= tren durağı anonsları
  • Light decoder = aydınlatmalar için sinyal çözücü
  • Smartphone decoder = akıllı telefonlar için sinyal çözücü
  • Occupancy detector = geribildirim için kullanım bilgisi için belirleme
  • Feeder = geribildirim bağlantı hatti
  • Feedback bus = geribildirim ana hatti
  • Remote control = uzaktan kumanda

Patent Haklari

Avrupa'da Selectrix NM sticinde kullanıma acilmıştır fakat Märklin Dijital aygıti patent ile korunmaktadır. Birçok büyük üretici (Märklin, Roco, Hornby ve Bachmann), SHD pazarına girmiş ve diğer üreticiler ile (Lenz, dığıtrax, ESU, ZIMO, Kühn, Tams, North Coast Engineering (NCE), and CVP Products' EasyDCC, Sound Traxx, Lok Sound, and Train Control Systems) yarışmaktadır. Çoğu Selectrix merkezi birimi çoklu protokolu ya tam ya da kısmen desteklemektedir (orn. Rautenhaus, Stärz ve MTTM). İngilterede uretilen ilk SHD Zero 1 dir ve Hornby tarafından 1980'de üretilmiştir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

    Dış bağlantılar
    This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.