Sülde
Sülde (Sulda veya Zülde) - Moğol mitolojisinde savaş tanrısı. Moğol inancında tüm insanların Sülde (Sulda, Zulda, Zülde) adı verilen koruyucu ruhları vardır. Sülde Han bunların başında yer alır.
Özellikler
Zırhlı bir savaşçı olarak tasvir edilir. Sarı bir atı ve sürekli taşıdığı bir mızrağı bulunur. Cengiz Han’ın koruyucu tanrısı olduğuna inanılır. Savaşçılara ve ordulara yardım eder. Hizmetkarları beyaz giysiler giyerler. Bayraklarında alevleri sembolize eden figürler vardır. İnsanın, ailenin ve soyun koruyucu ruhudur (iyesidir). Onları başka düşman soyların zararlarına karşı korur. Onun tarafından korunan insanlar güçlü, düşünceli ve cesur olurlar. Çok kuvvetli, ürkütücü tanrıdır.
Tengricilik inancında insanın karakterini belirleyen, benliğini veren ve kendi boyuna (kabilesine) bağlılığını sağlayan ruh/tanrıdır. Türk ve Moğol halk inancında kendi soyuna bağlı olmayanın benliği olmaz, kişiliği gelişemez, bu nedenle Sülde insanı toplumsal ruha/benliğe bağlı kılan ruhtur. İçinde yaşadığı topluma bağlı olmayan; onun kurallarına göre yaşamayan insanlara Süldesi Kesik denilirdi. Boyuna (kabilesine), ulusuna ve toplumu oluşturan kurallara uymayanlar kişiliksiz, benliksiz ilan edilirdi.
Sulda
Sulda - Moğol halk inancında Hareketsiz Ruh. İnsan ruhunun sabit, hareketsiz kısmı. Türkler Sür adı verirler. Bedeni terk ettiğinde insan ölür. Sözcük; sürmek, devam etmek kökünden gelir. Aynı zamanda iz, işaret demektir. Zaman ve devamlılık anlamları bulunur. Moğol ve Tunguz dillerinde yakıcılık ifade eder. Eski Türkçede akıcılık manası vardır. Süld sözcüğü Moğolcada işaret ve bayrak/tuğ anlamları taşır. Sür ise yine bu dilde efendi manası taşır ve Sürdeh ise korku bildirir. Moğolca ve Tunguzcada Sür/Sir akmak, damlamak gibi manalar da ifade eder.
Kaynakça
- Birtalan, Ágnes (2011). "The representation of the Mongolian shaman deity Dayan Deerh in invocations and in a Buddhist scroll painting". Études Mongoles & Sibériennes, Centrasiatiques & Tibétaines 42. doi:10.4000/emscat.1800.
- Heissig, Walther (1980). The Religions of Mongolia. U of California P. pp. 84–90. ISBN 9780520038578. Retrieved 19 August 2012.
- Charleux, Isabelle (2009). "Chinggis Khan: Ancestor, Buddha or Shaman?". Mongolian Studies 31: 207–58.
- Charleux, Isabelle (2010). "From ongon to icon". In Roberte Hamayon. Representing Power in Ancient Inner Asia: Legitimacy, Transmission and the Sacred. Isabelle Charleux, Grégory Delaplace, and Scott Pearce. Bellingham: Western Washington University. pp. 209–61.