Posta

İlk gerçek posta işlemleri Persler tarafından geliştirilmiştir. Pers Kralı Büyük Kiros (MÖ 550) ve onun halefi Darius dönemlerinde posta sistemine rastlanmıştır. Diğer kaynaklar Asurlular döneminde bunun gerçekleştiğini söyleselerde Hammurabi döneminde yapılan posta sistemi olmaktan çok mektupların ve belgelerin biriktiği bir vergi dairesidir. Persler ise posta istasyonları vasıtasıyla çalışan etkin ve hızlı bir sistem kurmuşlardı. Postacı atıyla gider ve bu istasyonlarda atını daha taze olanla değiştirir ve böylece hizmet daha hızlı ilerlerdi. Herodotos eserinde bu sistemin nasıl çalıştığını şöyle anlatıyor: "Bir günlük seyahat mesafesi kadar yol boyunca atların ve adamların olduğu merkezler vardı bu kişiler yağmur, kar, sıcak, karanlık demeksizin postaları en hızlı şekilde ulaştırmak için orada sürekli bulunurlardı."

Ekonomik gelişme ve siyasi istikrarın yüksek olduğu Mauryan İmparatorluğu (MÖ 322 - 185) gelişmiş bir sivil posta teşkilatı altyapısı kurmuştu. Hintler konaklama evleri ve posta arabalarının kullanıldığı bu sistemle uzak akrabalarıyla iletişime geçebiliyorlar, yöneticiler buyrukarını ve yasaları ülkenin uzak yerlerine ulaştırıyorlardı.

Çinde posta sistemi Han Hanedanlığı döneminden beri vardı fakat 13. yüzyılda Cengiz Han'ın oğlu ve halefi Ögeday Han zamanında tüm Çin'i kapsayan dünyanın ilk gelişmiş posta teşkilatı kuruldu.

Moğol İmparatorluğu'nun kurucusu Cengiz Han'ın Örtö adını verdiği gelişmiş bir posta sistemi vardı. Bu sistem Kubilay Han zamanında tüm Çin'i kapsayacak biçimde oluşturulmuştu. Örtö sadece posta dağıtım yeri değil aynı zamanda askerlik şubesi, dış ilişkier merkezi gibi görevleride yürütüyordu. Yerli ve yabancı tüccarlara yollarda rehberlik hizmeti veriliyordu. Kubilay Han'ın yönetiminin son yıllarında sadece Çin genelinde; 50,000 at, 1400 öküz, 6700 katır, 400 at arabası, 6000 sandal, 1150 koyun ve 200den fazla köpek posta istasyonlarında hizmete tahsis edilmişti.[1]

Roma'da ilk posta sistemi Augustus Ceasar döneminde kuruldu. İki tür olan posta teşkilatında kraliyet postası hızlı atlarla çekilen ve aydınlatmalı araçlarla yapılırken, öküzlerin çektiği kağnılarla yapılan posta işleride diğer hükûmet görevlilerince kullanılıyordu. Roma'da henüz sivil posta teşkilatı yoktu ve posta devlet haberleşmesi için kullanılıyordu.

İslam Devleti'nde, Emevîler devrinde İran ve Bizans'ı ör­nek alarak sistemli bir posta teşkilâtı kuran ilk halife Muaviye'dir. Devlet ha­zinesinden bu iş için 4 milyon dirhem ayrılmıştı. Raşid halifeler devrinde be­rid teşkilâtının görevi halifelerin emirle­rini vali ve amillere, onlardan gelen ha­berleri de halifelere ulaştırmaktan iba­retken Muaviye zamanında bu teşkilâta istihbarat görevi de verildi. Abdülmelik bin Mervan bu gelişmeyi devam ettirerek en mükemmel şekle ulaştırdı. Buna gö­re posta amiri olan sahib-i berîd edin­diği bilgileri anında halifeye arz etmekle mükellef tutuldu. Son Emevi Halifesi II. Mervan döneminde posta hizmetleri çı­kan karışıklıklar sebebiyle kesintiye uğ­radı.[2]