Popüler kültürde Frankenstein

Mary Shelley, kendi duygularının derinliklerinden çekip çıkardığı bir duyarlılıkla, yorgun Gotik dehşete yepyeni bir soluk kazandırmış, bu sürükleyici ve ürpertici felsefi roman klasiğini yaratmıştır.

Bride of Frankenstein adlı filmde Boris Karloff tarafından canlandırılan Frankenstein'ın canavarı

Roman ilk kez 1910 yılında Thomas Edison tarafından sinemaya uyarlanmıştır ve Victor Frankenstein rolü Augustus Philips'e, Yaratık rolü Charles Ogle'a ve Elizabeth rolü Mary Fuller'a verilmiştir Frankenstein (film, 1910). Kaybolduğu düşünülen bu film 1970'lerde ilginç bir şekilde yeniden keşfedilir ve halen izlenebilecek durumdadır.

İkinci uyarlamasıysa 1915'te yine ABD'de, yönetmen Joseph W. Smiley tarafından çekilen Life Without Soul (Ruhsuz Hayat)'dur.Film ruhsuz bir adam yaratan genç bir doktor hakkındadır ve filmin sonunda doktor'un Mary Shelley'in romanını okurken uyuya kaldığı ve filmin olaylarını rüyasında gördüğü açıklanır.Bu film kaybolmuştur ve kayıp filmler arasında değerlendirilmektedir.

Daha sonra 1920'de İtalya'da yönetmen Eugenio Testa romanın başka bir uyarlamasını çekmiştir.Ama bu film de kaybolmuştur.Bu filmden geriye yalnızca birkaç yapım fotoğrafı ve poster kalmıştır.Filmin adı Frankenstein'ın Canavarı (Il mostro di Frankenstein)'dır. Filmin uzunluğunun 39 dakika olduğu tahmin edilmektedir. Luciano Albertini yapımcılığında Albertini Film tarafından çekilen filmde Baron Frankenstein'ı Luciano Albertini,Canavar'ı Umberto Guarracino  canlandırmıştır.Kadroda yer alan diğer oyuncularsa Aldo Mezzanotte ve Linda Albertini'dir.

1930 yılında Universal Studios Peggy Webling'in Mary Shelley'in romanından yaptığı Frankenstein: Dehşetli Bir Macera (Frankenstein: an Adventure in the Macabre) adlı 1927 tarihli sahne uyarlamasının haklarını satın alır. Kendisi de Dracula'nın sahne ve beyazperdeye uyarlanmasını sağlayan aktör/yapımcı Hamilton Deane'in yardımıyla sahnelenen oyun yine onun ve senarist/yönetmen John L. Balderstone'un sayesinde beyazperdeye taşınır. Senaryosu orijinal romana ve oyunun sahnelenmemiş bir versiyonuna dayanan hikâye, Garrett Fort, Francis Edward Faragoh, Robert Florey ve John L.Balderstone dörtlüsünün senaryosuyla sahne oyunundan bağımsızlaşır.[1] Genel olarak Romanın birinci ve üçüncü ciltierinden etkiler taşıyan hikâye 19. yüzyılın sonlarına adapte edilmiştir. Hikâyedeki önemli değişikliklerden biri Victor Frankenstein ve Henry Clerval karakterlerinin ilk isimlerinin yer değiştirmesidir. Buna ek olarak Justine Moritz karakteri hikâyeden çıkarılıp onun soyadı da Henry Clerval'a verilmiştir. Böylece karakterlerin isimleri Henry Frankenstein ve Victor Moritz'e dönüşmüştür. Doktor'un babası romanda yargıçken filmde barona dönüşmüş ve Cenevre'den İsviçre Alplerindeki bir şatoya taşımıştır. Doktor'un okuduğu üniversite İngolstadt'tan Goldstadt'a taşınır. 1931 yılında vizyona giren Frankenstein filminin başrollerinde Colin Cleve (Henry Frankenstein), Mae Clarke (Elizabeth), John Boles (Victor Moritz) ve Boris Karloff (Yaratık) yer almış, yönetmenliğini James Whale üstlenmiştir. Yaratığın kitaptakinin tersine yavaş hareket etmesiyse 1920'lerde çekilen Alman film serisi Golem'den etkilenilmesi sonucudur.Drakula'da Van Helsing'i oynayan Edward Von Sloan Frankenstein'ın üniversite'deki öğretmeni Dr.Waldman'ı oynamıştır.Yine Drakula'da Renfield'ı canlandırmış olan Dwight Frye'ın canlandırdığı,Frankenstein'ın kambur cüce asistanı Fritz ise romanın tiyatro uyarlamalarına dayanmaktadır ve daha sonra popüler olacak olan kambur İgor karakterine esin kaynağı olmuştur.

1935 yılında ilk filmin başarısının üzerine yönetmen James Whale bu kez doğrudan orijinal romanın ikinci cildine dayanan bir devam filmi çekmeye karar verir. Bunu belirtmek için filmin başında hikâyeyi Mary Shelley'in anlatımıyla başlatır. 1935 yılında Frankenstein'ın Gelini vizyona girer. Başrollerini yine Boris Karloff ve Colin Cleve'in üstlendiği filmde bu kez Yaratık konuşmayı öğrenmiştir ve kitaba daha sadık durmaktadır. Filmin finalindeki olaylar Shelley'nin ancak bir ihtimal olarak dile getirdiği bir olayla biter. Dişi yaratık erkek versiyonundan nefret eder ve kendi türü tarafından reddedilen Yaratık çılgına dönüp intihar etmeyi dener.[2]

Ama 1939 yılında romanın üçüncü cildinden uyarlanan Frankenstein'ın Oğlu (film, 1939)'nda hayata döner ve yaratıcısının oğlu Baron Wolf Von Frankenstein Basil Rathbone'dan intikam almaya girişir.

Bu kez yönetmenliği Rowland V. Lee üstlenmiştir.[2]

1942-48 yılları arasında Yaratık Universal'in beş filminde daha görünmüştür. Ama bunlar Mary Shelley'in romanına dayanmamaktadır. Ayrıca bu filmlerde yaratığı Boris Karloff değil, Lon Channey Jr, Bela Lugosi ve Glenn Strange oynamıştır. Bunlar sırasıyla Frankenstein'ın Hayaleti (film, 1942), Frankenstein Kurt Adam'la tanışıyor (film, 1943), Frankenstein'ın Evi (film, 1944), Dracula'nın Evi (film, 1945) ve İki Açıkgöz Frankenstein'a Karşı (film, 1948) (Sonuncusu komedi filmidir.).[2]

1950'lerde Hammer şirketi başrolünü Peter Cushing'in oynadığı başka bir Frankenstein serisi çeker. Cushing bu seride Baron Victor Frankenstein rolünü başarıyla sergiler. Bu şekilde Hammer şirketi Frankenstein adının Yaratığın değil, onu yaratan kişinin adı olduğunu vurgular. Altı filmlik seride her filmde Baron farklı bir yaratık yaratır, filmin sonundaysa bu yaratık ölür. Bu yaratıkları oynayan oyuncular sırasıyla Frankenstein'ın laneti (film, 1957)'nde Christopher Lee, Frankenstein'ın intikamı (film, 1958)'nda Michael Gym, Frankenstein'ın Şeytanı (film, 1964)'nda Kiwi Kingston, Frankenstein Kadını Yarattı (film, 1967)'da Susan Denberg, Frankenstein Yok Edilmeli (film, 1969)'de Freddie Jones ve Frankenstein ve Cehennemden Gelen Canavar (film, 1974)'da David Prowse'dur. 1970'teyse Hammer Serinin ilk filmi olan Frankenstein'ın laneti (film, 1957)'nin yeniden çevrimi olan Frankenstein'ın Dehşeti (film, 1970)'ni çeker ve bu kez Baron rolünü Ralph Bates'e teslim eder. Yaratık rolününyse yine David Prowse üstlenir.[3]

1974 yılında yönetmen Mel Brooks, Universal'ın Frankenstein filmlerinin bir parodisi olarak Genç Frankenstein (film, 1974)'ı çeker. Gene Wilder, Dr.Victor Frankenstein'ın torunu Dr. Frederick Frankenstein rolünü, Peter Boyle'sa Yaratık rolünü üstlenir.

1994 yılında Tristar Pictures orijinal romanın özüne dönüp Mary Shelley'den Frankenstein'ı çeker ve yönetmenliği Kenneth Branagh'a emanet eder. Başrollerinde Robert De Niro Yaratığı, Kenneth Branagh Dr. Victor Frankenstein'ı, Tom Hulce Henry Clerval'ı, Helena Bonham Carter Elizabeth'i ve Aidan Quinn Kaptan Robert Walton rolünü üstlenmiştir.

2004 yılındaysa Hallmark Channel Mary Shelley'in romanını televizyon filmi olarak uyarlamış ve romanın gelmiş geçmiş en sadık uyarlamasını çeker Frankenstein (mini dizi, 2004). Yönetmenliğini Kevin Connor'un üstlendiği dizide Yaratığı Luke Goss, Victor Frankenstein'ı Alec Newman, Kaptan Robert Walton'ı Donald Sutherland ,William Hurt Dr.Waldman'ı ve Elizabeth'i Nicole Lewis oynamıştır.[1]

Aynı yıl senarist Dean Koontz Mary Shelley'nin eserine devam niteliğinde bir yeni dizi hazırlar. Daha sonra bu hikâyeyi üçleme halinde roman olarak yayınlar. Hikâyeye göre Tibet'e yerleşen ve Deucalion adını seçen Yaratık, 200 yıldır yaratıcısının izini sürmektedir. New Orleans'a yerleşip kendine Helios soyadını seçen Dr. Victor Frankenstein'sa büyük bir endüstri patronu olmuş ve insan ırkını yok edip,yerine kendi mükemmel ırkını geçirmeyi planlamaktadır. Günümüz New Orleans'ında geçen hikâyenin önermesine göre Mary Shelley Yaratığın efsanesini öğrenmiş ve onu roman haline getirmiştir.[1]

Yine aynı yıl çektiği Van Helsing'le Universal eski gotik korku filmlerini onurlandırmıştır. Yönetmenliğini Stephen Sommers'ın yaptığı filmde Yaratığı Shuler Hensley, Dr. Victor Frankenstein'ıysa Samuel West canlandırmıştır.

2008'deyse İngiliz yazar Peter Ackroyd orijinal hikâye'nin yeni bir yorumu olan "Victor Frankenstein'ın Vaka Defteri"ni yazmıştır.

2011 yılında Kanadalı yazar Kenneth Oppel orijinal hikâyenin öncülü niteliğindeki yeni bir seri olan "Frankenstein'ın çıraklık yılları"nı yazmaya başlamıştır. Böylece Karakterin çocukluğundaki ilk simya çalışmalarını anlatmıştır.[4]

2012 yılında Sony Pictures Animation, Otel Transilvanya'yı çekerek Drakula ve eski Korku sineması canavarlarını onurlandırmıştır.Kevin James Frankenstein'ın canavarını, seslendirirken, Fran Descher karısı Eunice'i seslendirmektedir. Sony Pictures serinin 2015'te ikinci,'2017'de üçüncü filmilerini vizyona sokmuştur.[5]

2014 yılında Yönetmen Stuart Beattie, Kevin Grevioux'un I,Frankenstein çizgi romanından uyarlanan Frankenstein: Ölümsüzlerin Savaşı'nı çeker. Bu filmde yaratığın adı Adam'dır ve Aaron Eckhart tarafından canlandırılmıştır.[5]

2015'te yönetmen Paul McGuigan romanın yeni bir uyarlaması olan Victor Frankenstein'i çekmiştir. James McAvoy Victor Frankenstein, Daniel Radcliffe İgor ve Spencer Wilding de Yaratık rollerini üstlenmiştir.

Yeni başlayan, Victoria dönemindeki korku kahramanlarını bir araya getiren, Gotik dizi Penny Dreadful'da Victor Frankenstein ve Yaratığı ana karakterler arasında yer almıştır.

ITV kanalı 2015'te Mary Shelley'in romanı yazması ve tanıştığı benzeri deneyler yapan ve ona ilham veren bilim adamlarının anlatan The Frankenstein Chronicles adlı yeni bir dizinin ilk sezonunu yayınlamıştır.

Bu eser ayrıca birçok çizgi filme de konu olmuştur.

[2]