Osmanlı Sosyalist Fırkası

Osmanlı Sosyalist Fırkası (OSF), Osmanlı İmparatorluğu'nda 1910 yılında kurulmuş olan ilk Türk sosyalist siyasi partisidir.

Osmanlı Sosyalist Fırkası (1910-1913)

Refik Nevzat

Avnullah Kâzımî, öncü Osmanlı sosyalisti.

Partinin kurulmasından önce, sosyalist partiler ya da gruplar sadece Selanik merkezli Yahudi Sosyalist İşçi Federasyonu ve Halkın Federatif Partisi (Bulgar Kısmı) adındaki Bulgar sol partisi gibi Osmanlı İmparatorluğu azınlıkları arasında var olmuştur.[1] Diğer yandan İstanbul Rum Sosyalist Merkezi, Sosyal Demokrat Hınçak Fırkası ve Ermeni Devrimci Federasyonu da mevcuttu.[2] Osmanlı Sosyalist Fırkası asıl desteğini meclisteki Bulgar ve Ermeni gruplardan almıştır.[3]

Osmanlı Sosyalist Fırkası modern tarzda gerçek bir siyasi parti olmaktan çok bir aydınlar topluluğuydu. Jön Türklerin muhalefete karşı aldığı zorlayıcı tedbirler sonrasında parti, muhalefeti desteklemeye başlamıştır. Eylül 1911'de uluslararası işçi hareketi ile irtibat kurabilmek adına partinin uluslararası örgütü, Dr. Refik Nevzat tarafından Paris'te kurulmuştur. Buna rağmen partinin eylemleri sınırlı kalmıştır ancak Hüseyin Hilmi, Jean Jaurés ile yazışmayı başarmıştır. Fakat parti, İkinci Enternasyonal'e kabul edilmeyi başaramamıştır.

Jön Türklerin 1913'teki askeri darbesinin ardından muhalefet geniş çapta baskı altında tutulmaya başlandı ve Osmanlı Sosyalist Fırkası adına zorlu bir süreç başladı. Hüseyin Hilmi tutuklandı ve 1918 yılına kadar hapis ve sürgün edildi. Bu durum partinin sonunu getirdi.

Türkiye Sosyalist Fırkası (1919-1922)

Hüseyin Hilmi'nin İştirak'te yayınlanan bir resmi.

Türkiye Sosyalist Fırkası amblemi. (1919)

Başkanı, 26 Şubat 1919'da yayınlanmaya başlayan sosyalist İştirak dergisinin de kurucusu olan, gazeteci Hüseyin Hilmi'ydi.[4] Diğer öncü isimleri Avnullah Kâzımî, Namık Hasan, Pertev, Tevfik, İbnil Tahir ve Hamid Suphi'dir. Jön Türk yönetiminin düşmesinin ardından parti 1919'da tekrar Hüseyin Hilmi ve Mustafa Fazıl'ın öncülüğünde Türkiye Sosyalist Fırkası (TSF) adı altında faaliyete geçmiştir. Parti ilk olarak İkinci Enternasyonal ile irtibata geçmiş ve Bern, Amsterdam ve Cenevre'de temsil edilmiştir. Ayrıca İstabul'da, genelde Rum, Bulgar ve Yahudiler gibi azınlıklardan oluşan Uluslararası İşçi Derneği de bulunmaktaydı.[5]

Eylül 1919'da Dr. Şefik Hüsnü (Deymer) tarafından, Üçüncü Enternasyonal yönelimli Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası'nın kurulmasının ardından TSF'den ayrılmalar başlamıştır ve bu parti eylem olarak 1920'deki büyük grev dalgasına öncülük etmiştir. Kısa bir sürede parti, sendika faaliyetleri düzenleyerek işçiler arasında üne kavuştu. Öte yandan Hüseyin Hilmi, İstanbul'daki İngiliz garnizon komutanlığı ile Fransız şirketleri arasındaki çatışmadan faydalandı. Böylece, İstanbul'daki İngiliz otoritesinin desteğini kazandı.

Fransız ve İngilizler arasındaki sürtüşmelerin azalması ve partinin uluslararası şirketler için tehdide dönüşmesinin ardından TSF, gücünü kaybetmiştir. Şirketlerce, Amele Sıyanet Cemiyeti gibi karşıt sendikalar kurulmuş ve desteklenmiştir. 1922'deki zorunlu üyelik durumu, tramvay işçileri grevinin başarısızlıkla sonuçlanmasındaki en önemli nedendi. Bu olayın ardından Hüseyin Hilmi tutuklanmış ve partisi kapatılmıştır.

Ardıl parti olan Müstakil Sosyalist Fırkası herhangi bir başarı kaydedememiştir.

Türkiye Sosyalist Fırkası sadece İstanbul'da örgütlenmiş ve Anadolu'nun işgaline karşı duran Kemalistler ve işçi örgütlerini birleştirmeye çalışan Komünistler ile arasındaki mesafeyi korumuştur. TSF bir siyasi parti olmaktan öte bir sendikaydı.

Kaynakça

Mark Mazower, Salonica, City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews, 1430-1950, 2004, syf. 287.
Hür, Ayşe (April 24, 2008). "Cumhuriyet'in Amele Evlatları!" , Taraf. 21 Mayıs 2009'da orijinalinden arşivlenmiştir.
Shaw, Ezel Kural (1977). History of the Ottoman Empire and modern Turkey. 16 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2. Cambridge University Press. syf. 548. ISBN 978-0-521-29166-8. 2009-11-14.
İzmir'de doğmuş ve 1922'de İstanbul'da vefat etmiştir. Lakabı "İştirakçi Hilmi" ya da "Sosyalist Hilmi"ydi. "İştirakçilik" kelimesi Osmanlı Türkçesinde "Sosyalizm" anlamındadır.
Benningsen, Alexandre; Lemercier-Quelquejay, Chantal (1977). Holt, Peter Malcolm; Lambton, Ann K. S; Lewis, Bernard (eds.). Communism in the Central Islamic lands (chapter in The Cambridge history of Islam, Volume 1) 16 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cambridge University Press. syf. 304. ISBN 978-0-521-29136-1. 2009-11-14.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[1] Mark Mazower, Salonica, City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews, 1430-1950, 2004, syf. 287.

[2] Hür, Ayşe (April 24, 2008). "Cumhuriyet'in Amele Evlatları!" , Taraf. 21 Mayıs 2009'da orijinalinden arşivlenmiştir.

[3] Shaw, Ezel Kural (1977). History of the Ottoman Empire and modern Turkey. 16 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2. Cambridge University Press. syf. 548. ISBN 978-0-521-29166-8. 2009-11-14.

[4] İzmir'de doğmuş ve 1922'de İstanbul'da vefat etmiştir. Lakabı "İştirakçi Hilmi" ya da "Sosyalist Hilmi"ydi. "İştirakçilik" kelimesi Osmanlı Türkçesinde "Sosyalizm" anlamındadır.

[5] Benningsen, Alexandre; Lemercier-Quelquejay, Chantal (1977). Holt, Peter Malcolm; Lambton, Ann K. S; Lewis, Bernard (eds.). Communism in the Central Islamic lands (chapter in The Cambridge history of Islam, Volume 1) 16 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cambridge University Press. syf. 304. ISBN 978-0-521-29136-1. 2009-11-14.