Neokorteks
Neokorteks, diğer adlarıyla neopalyum ya da izokorteks, memeli beyninin bir parçasıdır. Beyin hemisferlerinin en dış tabakasını oluşturur ve I. en dışta, VI. en içte olmak üzere 6 tabakadan meydana gelir. Beyin korteksinin bir parçasıdır (limbik sistemin kortikal parçaları olan arkikorteks ile paleokorteks de diğer parçalardır). Duyu algılaması, motor emirlerin oluşumu, uzaysal muhakeme, bilinçli düşünme ve dil gibi yüksek fonksiyonların yürütülmesinde görev alır.
Neokorteks insan beyninin kütlesinin yaklaşık %76’sını oluşturur. Diğer hayvanlara göre çok daha büyük neokorteksi olan insan, daha ilkel türler ile benzer nöroanatomisi olmasına rağmen benzersiz zihinsel kapasiteye sahiptir. Uyaranlara karşı insanı uyaran, çevredeki olayların farkına varmasını sağlayan ve homeostazı sürdüren temel sistemler basit omurgalılar ile benzerdir. İnsan bilinci modern neokorteksin genişlemiş kapasitesi kadar beyin sapının gelişmiş yapıları üzerine de kurulmuştur.
Anatomi
Neokorteks, gri maddeden, yani sinir hücresi gövdelerinden ve myelinsiz sinir liflerinden oluşur. Bu tabaka altındaki myelinli sinir liflerinden oluşan beyaz maddeyi kuşatmaktadır. Küçük hayvanlarda düz bir yüzeye sahipken büyük memelilerde çok sayıda kıvrım ve oyuk içerir. Böylece hacim artmadan yüzey önemli ölçüde genişler.
Neokorteks iki tip nörondan oluşur: uyarıcı özellikteki piramidal nöronlar (%80) ve inhibe edici aranöronlar (%20). Hücre tipi ve sinir bağlantılarına göre 6 tabakadan oluşsa da istisnai sahalar da vardır. Örneğin motor kortekste VI. katman yoktur. II. ve III. tabakaların aksonları neokorteksin diğer bölgelerine uzanırken, derindeki V. ve VI. tabaka aksonları talamus, beyin sapı ve medulla gibi korteks dışı yapılarla bağlantı kurar. IV. tabaka nöronları çoğu talamustan olmak üzere dış yapılardan bilgi alırken kısa bağlantılarla korteksin diğer kısımlarına iletiler gönderir.
Neokorteks, her biri değişik fonksiyonlara sahip temporal, frontal, paryetal ve oksipital loblardan oluşur. Örneğin oksipital lob, primer görme korteksini barındırırken, primer işitme merkezi temporal lobtadır. Frontal lob, insanlarda türümüze özgü görevlerle donatılmıştır. Örneğin dil ile ilgili işlemler ventrolateral frontal korteksteki Broca alanında gerçekleşir. Sosyal ve duygusal işlevlerse orbitofrontal kortekste lokalizedir.