Marmosetgiller

Marmosetgiller küçük maymunlardır. Kuyrukları 15 – 44 cm uzunluğa varır ve böylece 12 – 35 cm olan vücutlarından daha uzundur. Ağırlıkları ise 100 - 600 Gram arası değişir.

Postaları yumuşak ve gür, bazı türlerde ipekimsidir. Renk çeşitliliği siyahtan, farklı kahverengi ve gri tonlarından sarıya ve beyaza kadar varır. Bazı türlerde sakal veya kafasında püskül gibi farklı özellikler de bulunur. Bacakları kollarında biraz uzun olur. Onları diğer yeni dünya maymunlarından farklı kılan ortak özellikleri pençeleridir. Pençeleri sayesinde dik ağaçların gövdesinde tırmanır ve hatta kafa üstü durabilirler.

Arslan Tamarini familyanın Amazon bölgesinde yaşamayan nadir cinslerinden biridir.

Marmosetgiller Orta- ve Güney Amerika'nın tropik ormanlarında yaşar. Çoğu türlere Amazonas bölgesinde, Ekvador'un doğusundan Bolivya'nın kuzeyine ve Brezilya'nın kuzeydoğusuna kadar varan bir coğrafyada raslanır.

Yaşam alanları genelde ormanlardır, ama bazı türler plantajlar'da ve bahçelerde yaşamaya da ayak uydurmakta.

Bütün türler gündüz faaldir, geceleri ağaç kovuklarında veya sık yapraklı dallarda geçirirler. Hızlı ve çevik hayvanlardır. Yassı duran dalların üzerinde dört ayak üstünde yürür veya atlar, dik duran dallara pençeleri ile rahatlıkla tırmanırlar.

Marmosetgiller 2 ila 15 bireyden oluşan gruplar içerisinde yaşar. Sosyal davranışları gayet iyi gelişmiştir. Geceleri birbirlerine yaslanarak uyur ve karşılıklı postlarını temizlerler. Hatta hiç karşılık beklemeden - çiftleşme amaçlı bile değil - birbirlerine yiyecek veririler.[1]

Aralarında farklı seslerle, yüz ifadeleri veya hareketlerle anlaşırlar.

Marmosetgiller hepçillerdir. Çoğunlukla meyve, nektar ve böcek ile beslenirler. Nadir olarak küçük omurgalılar veya kuş yumurtaları da yerler. Marmosetlerin özel çene yapısı, ağaç kabuğu kemirmelerini mümkün kılar. Böylece meyvenin kıt olduğu zamanlarda ağacın besinli suyuna ulaşırlar.

İkizlerini sırtında taşıyan bir Pala bıyıklı tamarin.

130 - 150 gün kadar süren bir gebelikten sonra çoğunlukla ikiz doğar. Yavrular doğuşta gayet büyüktür. İkisi birden annenin ağırlığının %25ine ulaşırlar. Bütün grubun hem erkekleri hem dişileri yavruların bakımında yardımcı olur. Bütün gün yavrularla ilgilenir ve sadece emzirmesi için anneye verirler. Sadece atlayan tamarinde erkekler yavruları ancak 3 hafta sonra ilk kez kucağına alır. Yavrular bir ay sonra ilk kez başka şeyler yemeye başlar, birkaç ay sonra tamamen sütü bırakırlar. Yaşamlarının ikinci yılında ergenleşirler. İnsan bakımında yaşayan marmosetgiller 28 yaşına varabilir.

Atlayan tamarin familyanın sınıflandırmasında en büyük sorundur.

Marmosetgiller 4 cinse bölünür: Tamarinler, Arslan tamarinileri, Atlayan tamarinler ve Marmosetler.

Diğerlerinden en farklısı atlayan tamarindir. Diğer yeni dünya maymunları gibi 3 moları vardır ve tek bir yavru doğurur. Bu farklarından dolayı bazen ayrı bir alt familyaya (Callimiconinae) veya hatta ayrı bir familyaya (Callimiconidae) koyulur. Ancak molekülergenetik araştırmalar onun marmosetlerle yakın akraba olduğunu gösterir ve şu soyağacını ortaya koyar:[2]

Marmosetgiller (Callitrichidae)
  ├──Tamarinler (Saguinus)
  └──N.N.
       ├──Arslan maymuncukları (Leontopithecus)
       └──N.N.
            ├──Atlayan tamarinler (Callimico)
            └──Marmosetler (Callithrix))

Atlayan tamarin'in farklılığı şöyle açıklanabilir: Marmosetgiller cinsleri birbirlerinden bağımsızca teker teker üçüncü molarlarını kaybetmiştir. Atlayan tamarin ise diğerlerinden farklı olarak, tekrar tek yavru doğurmaya başlamıştır.[2]

Familyanın bugün 43 türü tanılır:[3]

• Tamarinler (Saguinus)
  • Kızıl elli tamarin (Saguinus midas)
  • Kara elli tamarin (Saguinus niger)
  • Kara sırtlı tamarin (Saguinus nigricollis)
  • Rio-Napo tamarini (Saguinus graellsi)
  • Kahverengi sırtlı tamarin (Saguinus fuscicollis)
  • Beyaz montlu tamarin (Saguinus melanoleucus)
  • Altın montlu tamarin (Saguinus tripartitus)
  • Kızıl göbekli tamarin (Saguinus labiatus)
  • Bıyıklı tamarin (Saguinus mystax)
  • Kızıl takkeli tamarin (Saguinus pileatus)
  • Pala bıyıklı tamarin (Saguinus imperator)
  • Alaca tamarin oder Manteläffchen (Saguinus bicolor)
  • Martin tamarini (Saguinus martinsi)
  • Mermer suratlı tamarin (Saguinus inustus)
  • Liszt maymunu (Saguinus oedipus)
  • Geoffroy perüklü maymun (Saguinus geoffroyi)
  • Beyaz ayaklı tamarin oder Weißfußaffe (Saguinus leucopus)
• Arslan maymuncukları (Leontopithecus)
  • Altın arslan maymuncuğu (Leontopithecus rosalia)
  • Altın kafalı arslan maymuncuğu (Leontopithecus chrysomelas)
  • Kızıl arslan maymuncuğu (Leontopithecus chrysopygus)
  • Kara kafalı arslan maymuncuğu (Leontopithecus caissara)
• Callimico
  • Atlayan tamarin (Callimico goeldii)
• Marmosetler (Callithrix)
  • Alt cins Püsküllü maymunlar (Callithrix)
    • Beyaz püsküllü maymun (Callithrix jacchus)
    • Sarı kulaklu püsküllü maymun oder Weißpinselaffe (Callithrix aurita).
    • Beyaz kafalı püsküllü maymun (Callithrix geoffroyi)
    • Sarı kafalı püsküllü maymun (Callithrix flaviceps)
    • Kara püsküllü maymun oder Schwarzpinselaffe (Callithrix penicillata)
    • Kuhl püsküllü maymunu (Callithrix kuhlii)
  • Alt cins İpek maymunu (Mico)
    • Acarí ipek maymunu (Callithrix (Mico) acariensis)
    • Gümüş maymuncuk (Callithrix (Mico) argentata)
    • Sarıbeyaz ipek maymunu (Callithrix (Mico) chrysoleuca)
    • Kahverengi ipek maymunu (Callithrix (Mico) emiliae)
    • Beyaz omuzlu ipek maymunu (Callithrix (Mico) humeralifera)
    • Aripuanã ipek maymunu (Callithrix (Mico) intermedia)
    • Beyaz ipek maymunu (Callithrix (Mico) leucippe)
    • Manicoré ipek maymunu (Callithrix (Mico) manicorensis)
    • Marca ipek maymunu (Callithrix (Mico) marcai)
    • Maués ipek maymunu (Callithrix (Mico) mauesi)
    • Kara kuyruklu ipek maymunu (Callithrix (Mico) melanura)
    • Kara kafalı ipek maymunu (Callithrix (Mico) nigriceps)
    • Sateré ipek maymunu (Callithrix (Mico) saterei)
  • Alt cins Cebuella
    • Cüce ipek maymunu (Callithrix (Cebuella) pygmaea)
  • Alt cins Callibella
    • Kara taçlı ipek maymunu (Callithrix (Callibella) humilis)

Marmosetlerin 4 alt cinsi bazen ayrı cins olarak da kabul ediliyor.

• Thomas Geissmann: Vergleichende Primatologie. Berlin u.a.: Springer-Verlag, 2003, ISBN 3-540-43645-6
• Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Baltimore u.a.: Johns Hopkins University Press, 1999, ISBN 0-8018-5789-9
• D. E. Wilson & D. M. Reeder: Mammal Species of the World. Johns Hopkins University Press, 2005. ISBN 0-8018-8221-4