Kutup Yıldızı
Kutup Yıldızı ya da bilimsel adıyla Polaris (α UMi / α Ursae Minoris / Alpha Ursae Minoris; Demirkazık, Kutupyıldızı, Şimal Yıldızı ya da Kuzey Yıldızı olarak da bilinir), Küçükayı takımyıldızının en parlak yıldızı.
 | ||
| Gözlem verisi Dönem J2000.0 | ||
|---|---|---|
| Takımyıldız | Küçük Ayı | |
| Bahar açısı | (α) | 02s 31d 49,09456sn[1] |
| Yükselim | (δ) | +89° 15′ 50,7923″[1] |
| Galaktik enlem | 26,46137410[2]° | |
| Galaktik boylam | 123,28042130[2]° | |
| Görünür parlaklık | (V) | Aa: 2,005[1] Ab: 9,2[3] B: 8,7[3] |
| Görünür parlaklık | (B) | 2,591[1] |
| Sınıflandırma | ||
| Tayfsal sınıf | Aa: F7:Ib-IIv[1] | |
Ab: F6V | ||
B: F3V | ||
| U-B Renk ölçeği | Aa: 0,38[4] | |
| B-V Renk ölçeği | Aa: 0,60[4] B: 0,42[5] | |
| R-I Renk ölçeği | Aa: 0,31[4] B: 0,01[5] | |
| Değişen yıldız türü | DCEPS[6] | |
| Gökölçümsel nitelikleri | ||
| Dikey hız | (Rv) | -16,42 ± 0,03[1] km/sn |
| Iraklık açısı | (π) | 7,54 ± 0,11[7] mys |
| Uzaklık | 325[8] Iy (99[8] pc) | |
| mutlak parlaklık | (V) | Aa: -3,6[3] Ab: 3,6[3] B: 3,1[3] |
| Özdevinim nitelikleri | ||
| Bahar açısı payı | (μ) | 44,48 ± 0,11[7] mys/y |
| Yükselim payı | (μ) | -11,85 ± 0,13[7] mys/y |
| Fiziksel özellikler | ||
| Kütle | (m) | Aa: 4,5[3] Ab: 1,26[3] B: 1,39[3] M⊙ |
| Yarıçap | (r) | Aa: 46 ± 3[3] B: 1,38[5] R⊙ |
| Aydınlatma gücü | bol. | Aa: 2500[9] Ab: 3[3] B: 3,9[5] (L☉) |
| Yüzey kütle çekimi | (log g) | Aa: 2,2[10] B: 4,3[5] cgs |
| Etkin sıcaklık | Aa: 6015[5] B: 6900[5] K | |
| Metallik | [Fe/H] | 0,13[7] |
| Dönüş | Aa: 119 gün[11] | |
| Dönme hızı | (v sin i) | Aa: 14[11] B: 110[5] km/sn |
| Tahmini yaş | 7×107[12] y | |
| Katalog belirtmeleri | ||
| Polaris • North Star • 1 Ursae Minoris • HR 424 • BD +88°8 • HD 8890 • SAO 308 • FK5 907 • GC 2243 • ADS 1477 • CCDM 02319+8915 • HIP 11767 • Cynosura • Alruccabah • Phoenice • Navigatoria • Star of Arcady • Yılduz • Mismar | ||
Kutup Yıldızı, dünyanın ekseni ile hemen hemen aynı doğrultuda olduğundan, diğer gökcisimlerinin aksine gün boyunca yer değiştirmez ve hep kuzeyi gösterir. Bu özelliği nedeniyle tarih boyunca yön bulma ve seyir amacıyla kullanılmıştır. Aynı nedenle, Demirkazık, Kuzey Yıldızı gibi isimler alır.
Kutup Yıldızı tam olarak dünyanın ekseni ile aynı doğrultuda olmamakla birlikte, aradaki fark sadece bir derecenin dörtte üçü yani 44 dakika kadardır. Dünyanın ekseni zamanla doğrultu değiştirdiğinden bu fark önümüzdeki iki yüzyıl boyunca daha da azalacak ve 25 dakikaya kadar düşecektir. Daha sonra Kutup Yıldızı dünyanın ekseninden giderek uzaklaşacak ve ancak 25.000 yıl sonra aynı yere dönecektir.
Kutup Yıldızı, aslında üç yıldızdan oluşan bir sistemdir. Sistemin en parlak yıldızı olan A; büyük sarı, parlaklığı değişken bir sefeit türevidir. Bunun çevresinde dönen ve bir sarı cüce olan B yıldızı, 1780'de William Herschel tarafından keşfedilmiştir. Üçüncü cüce yıldızın varlığı 1929'da saptanmıştır. Güneş'ten yaklaşık 2450 kere daha büyüktür. Diğer yıldızlara göre rengi Sarıya dönüktür.
Kutup Yıldızı'nı gökyüzünde bulmak oldukça kolaydır, dâima pusula'nın kuzey ibresi doğrultusunda bulunur. Büyükayı takımyıldızının oluşturduğu "tava"nın gövdesinin sonundaki iki parlak yıldızı (Dabne ve Merak) birleştiren hayalî doğruyu takip ederek, bu iki yıldız arasındaki mesafenin yaklaşık 5 katı kadar ileride Kutup Yıldızı bulunur. Gökyüzünün bu bölgesindeki en parlak yıldız olduğundan, başka bir yıldızla karıştırılma ihtimali düşüktür. Kutup Yıldızı'nın ufuktan yüksekliği, bulunduğunuz enlemi yansıtacaktır. Örneğin, İstanbul'da Kutup Yıldızı ufuktan 41° yükseklikte görünür.
Kutup Yıldızı sadece kuzey yarıküreden görünür, güney yarıküreden görünmez, güneyi gösteren parlak bir güney Kutup Yıldızı bulunmamaktadır. Ancak Güneyhaçı takımyıldızı, güney yarıkürede bulunanlara kabaca güney yönünü gösterir.
Kaynakça
- V* alf UMi -- Classical Cepheid (delta Cep type) -- SIMBAD
- Extended Hipparcos Compilation (XHIP) (Anderson, 2012)
- DOI:10.1088/0004-6256/136/3/1137
- VizieR Bright Star Catalogue, 5th Revised Ed. (Hoffleit+, 1991)
- DOI:10.1111/j.1745-3933.2008.00426.x
- alcyone.de - Combined General Catalogue of Variable Stars (Vol. I-III) (Kholopov+ 1998)
- Ashland Astronomy Studio - Polaris (HIP 11767)
- Turner; Kovtyukh; Igor Usenko; Gorlova (2012). "The Pulsation Mode of the Cepheid Polaris". arXiv:1211.6103v1 $2.
- DOI:10.1111/j.1365-2966.2008.13439.x
- DOI:10.1111/j.1365-2966.2005.09353.x
- DOI:10.1088/0004-6256/135/6/2240
- Wielen; Jahreiss; Dettbarn; Lenhardt; Schwan (2000). "Polaris: Astrometric orbit, position, and proper motion". arXiv:astro-ph/0002406 $2.
Dış bağlantılar
- Günün Gökbilim Görüntüsü - Büyük Kepçe ve Polaris 26 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Video - Kuzey Kutup Yıldızı nasıl bulunur ? 11 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.