Kars Almanları

12. ve 13. yüzyıldan itibaren Almanlar Estonya'ya yerleşmeye başladı. Almanlar Estonya'da büyük araziler edindi tarım, hayvancılık ve ticaretle uğraştı. Birkaç yüzyıl boyunca bölgenin sosyal, ticari, politik ve kültürel elitlerini oluşturdu ve hakimiyetini sürdürmeye başladı. Bu coğrafya da hükümet politikalarını, eğitimini, ekonomisini Alman tüccarlar tarafından belirleniyordu.

1700 yılında Büyük Kuzey Savaşı başlamış ve on yıl içinde Estonya’nın tamamı Rus İmparatorluğu hakimiyetine geçmişti.18. yüzyılda Estonya toprakları Estonya Guberniyası ve Livonya arasında bölünmüş Rus İmparatorluğu'nun bir parçası haline gelmişti, ancak yerel özerkliği sürdü ve feodal bir bölgesel konsey aracılığıyla yerel Baltık Almanları tarafından bağımsız olarak yönetildi (Almanca: Landtag) Rusların ikinci akın dönemi, 1700-1721'de İsveç'in ve Kuzey Baltık bölgesinin - Estonya da dahil olmak üzere - Rus Çarlığı tarafından fethedilmesini izledi. Bölgedeki güç esas olarak Baltık Almanarının elinde kaldı ancak Rus yönetimi altında, Reval'a (Tallinn) ve diğer büyük kasabalara yerleşen Ruslar tarafından sınırlı sayıda idari iş kademeli olarak ele geçirildi. Bölgede Almanların eğitim, sosyal, ticari, politik ve kültürel etkilerini azaltmak ve bölgenin idari yapısına hakim olabilmek amacıyla Ruslar, Almanlara karşı uzun döneme yayılan politika benimsedi. Bölgenin demografik yapısını değiştirmek için Almanlar göç etmeye teşvik edildi[2]

1828-1829 yıllarında Osmanlı imparatorluğu ve Rus Çarlığı arasında çıkan savaşta Osmanlı İmparatorluğu savaşı kaybederek  14 Eylül 1829'de  İmzalanan Edirne Antlaşması İle Güney Kafkasya’nın Ahıska bölgesi savaş tazminatı olarak Ruslara bırakıldı. Bu dönemde Ruslar, Estonya'dan göç eden Almanların bir kısmı Kafkasya ya yerleştirildi.[3] 1877-1878 yıllarına 93 harbi olarak bilinen savaşta Rusların Kars ve Ardahan bölgelerini işgali sonrasında, Alman politikasını devam ettirerek Kars ve Ardahan'ın bazı köylerine Estonya'lı, Wüttenberg'li ve Volga bölgesinden Alman kökenli aileleri yerleştirildi.Böylece bir taraftan da Kars ve Ardahan bölgesinin demografik yapısı değiştirilmeye çalışılıyordu.Nitekim 1886 yılında Ruslar tarafından yapılan nüfus sayımda Kars'ta kurulan Alman yerleşimlerine ait Estonyalı kırsalı olarak bahsedilen bölgede (karacaören) (Ново-Эстонское сельское общество)  280 Estonyalı ve Vladikars (Kümbetli), Petrovka (Paşaçayırı) olarak bahsedilen bölgede Wüttenberg'li 429 Alman kayıtlara geçmiştir[4] Yine Kars ta  Novo-Estonskoe Köyü ( село Ново-Эстонское) olarak bir köy kayıtlara geçmiştir. 1906 yılı sayımında ise 550 Alman kayıtlara geçmiştir. Ardahan'ın Alagöz ve Sulakyurt Köylerinde ise Alman ailelerin 1965 yılına kadar mandıra işletmeciliği yaptığı bilinmektedir. Kars ve Ardahan bölgesinde yaşayan Estonyalı Almanlar 30 ekim 1920 de Kars Muharebesinden sonra Türk vatandaşlığına geçtiler. Kamu hizmetinde görev alanlar oldu. Hristiyanlık dinine mensup olan Almanlar dini inançlarını devam ettirdiler.Sosyal ve ticaret alanında Terekemeler ile yakın işbirliği içinde oldular. Türkler ile evlilik yapan Almanlar oldu. Tarım ve hayvancılık alanında oldukça önemli katkıları olmuştur. Birçok köyde zavot adıyla anılan mandıra kurulmasında yöre halkına öncülük etmişlerdir. Kars'ın Karaaören, Boğatepe, Çakmak ve Ardahan'ın Alagöz, Sulakyurt[5] gibi birçok köyde kaşar peynir ve gravyer peyniri yapımında öğretici olmuşlardır.[1] Kars Bölgesinde bulunan Alman ailelere, yöre halkı şivesiyle Alamanlar olarak bahsedilmektedir.1965 yılından sonra Almanya'nın Türkiye'den işçi alımına başladığı dönemlerde göç etmişlerdir. Almanya da yaşamaya alışamayan birçok Eston aile büyüklerinin tekrar Türkiye'ye dönüş yaparak Bursa ya yerleştiği bilinir. Kars İlinin merkez ilçesine bağlı olan Novo-Estonskoe (yeni Estonya) köyünün günümüzdeki adı Karacaören Köyü olup halen Eston Aile yaşamaktadır.[6]

Tarihin Emanetleri: Kars'ta yaşayan Almanların Estonya'dan Türkiye'nin bir iline uzanan hikâyelerinin anlatan TRT belgeseli

Barış Manço İle Dere Tepe Türkiye ( KARS - 1988 ): Kars'ta yaşayan Almanların hikâyelerini anlatan belgesel