Kara Mehmed

Kara Mehmed, Karakoyunlu Devleti hükümdarı (1380-1389). Tam adı Nasırüddin Kara Mehmed Bey Durmuş'tur.

Babası ilk Karakoyunlu hükümdarı Bayram Hoca’nın kardeşi Türemiş Bey’dir. Hayatının ilk yıllarıyla ilgili bilgi yoktur. Amcası Bayram Hoca’nın Celayirliler’e yarı bağlı olarak Doğu Anadolu’da hüküm sürdüğü dönemlerde tarih sahnesine çıkmıştır. Bayram Hoca’nın Celayirliler’e karşı bağımsızlık hareketine başlaması üzerine Celayirliler 1387 yılında harekete geçmiş ve Kara Mehmed savunmasındaki Erciş’i kuşatmıştı. Kuşatmayı kıramayan Kara Mehmed’de Celâyirliler’e itaat edip vergi vermeyi kabul ederek bu sıkışık durumdan kurtulabildi.

Bayram Hoca’ın erkek çocuğu olmadığından Karakoyunlular’ın başına yeğeni olan Kara Mehmed geçti. Kara Mehmed hükümdarlığının ilk yıllarında Celayirliler’e olan bağlılığını sürdürürken, Akkoyunlu ve Artuklularla güç mücadelesinde bulundu. Celayirli hükümdarı Şeyh Hüseyin’in 1382 yılında kardeşi Ahmed Celâyir tarafından öldürülmesinden sonra Ahmed Celayir Tebriz’de hükümdarlığını ilan etmiş ancak kardeşleri Şey Ali ile Bayezid ise bu durumu kabul etmemişti. Bağdat hakimi Şeyh Ali’nin Tebriz üzerine yürümesi nedeniyle sıkışık durumda kalan Ahmed Celayir, Karakoyunlular’dan yardım istemek zorunda kalmıştı. Bunu fırsat gören Kara Mehmed, Ahmed Celayir ile yaptığı anlaşma üzerine kendisinin üç katı kalabalık olan Şeyh Ali kuvvetlerini ağır bir yenilgiye uğrattığı gibi Şeyh Ali’de bu savaşta öldürülmüştü.

Bu zaferle ününü arttıran Mehmed Bey kızını Ahmed Celâyir ile evlendirerekte dostluk ilişkilerini kuvvetlendirdi. Bu esnada bölgede gücünü daha da arttırmak maksadıyla Suriye taraflarına akınlar düzenleyen Kara Mehmed, Mardin’in Artuklu hükümdarı Mecdüddin İsa’dan kızını istedi. Ancak bu talebinin olumsuz karşılanması üzerine Musul’dan hareketle 1383 yılında Mardin’i kuşattı. Kara Mehmed Mardin’i alamasa da üzerine gönderilen orduları yenilgiye uğratmasından sonra Mecdüddin İsa’nın kızı yerine kız kardeşiyle evlenerek barış yapmıştır. 1386 yılına gelindiğinde Akkoyunlular’a yenilen Erzincan Hükümdarı Mutahharten’in yardımına giderek Akkoyunlular’ı yenilgiye uğrattı.[1]

Timur’un 1386’da Tebriz’i ele geçirmesinden sonra Doğu Anadolu’da etkisi artmaya başlamış, ancak Kara Mehmed buna rağmen Timur’a itaat etmemişti. Bu durumdan rahatsız olan Timur, hacı kafilelerine ve ticaret kervanlarına saldırmakla suçladığı Karakoyunlular’a karşı 1387 yılında bir ordu gönderdi. Kara Mehmed, Çapakçur bölgesinde Timurlular’ı ağır bir yenilgiye uğrattı. Bu başarısının ardından Timur’un Mâverâünnehir’e dönmesinden faydalanarak 1388 yılında da Tebriz’e girerek burayı başşehir yaptı. Karakoyunlular bu başarının ardından hakimiyet alanlarını Azerbaycan'a doğru genişlemiştir. Timur’a karşı Memlük Sultan’ı Berkuk adına hutbe okutarak onun desteğini almak istemiştir.

Nisan 1389’da Kara Mehmed kendisine karşı ayaklanan babasının kardeşi ya da kendi kardeşi Hüseyin Bey’in oğlu olduğu düşünülen Kara (Pir) Hasan ile Suriye’de yaptığı çarpışmada hayatını kaybetmiştir.[2]

Nisan 1389'da muharebe alanında ölen Kara Mehmed'in dört oğlundan Cemalüddin Kara Yusuf Bey Bahadır aynı yıl Karakoyunlu tahtına çıktı.